«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
267
ТОПЫРАҚ ЫЛҒАЛДЫЛЫҒЫН САҚТАУ ҮШІН ПОЛИМЕРЛЕРДІ ҚОЛДАНУ
Берікбол Н.Н, Бекболат А.
Ғылыми жетекші: б.ғ.к., доцент Касымова Ж.C.
ҚеАҚ
«
Семей
қаласының
Шәкәрім
атындағы
университеті
»
nazira_berikbolova@mail.ru
Кіріспе.Топырақ эрозиясы әсерінен топырақтың жоғарғы қабаттарының бұзылуы
анықталады. Жел, су эрозиясының қарқындылығы жел жылдамдығына, топырақтың
беріктілігіне, өсімдік жамылғысының дамуына, жер бетіндегі су ағындарының әсеріне және
басқа да факторларға байланысты [1].
Топырақтың деградациясының алдын алу үшін құрылымтүзушілер технологиясын
қолдануға болады.
Соңғы кездері құрлымтүзушілер ретінде табиғи полимерлер хитозан,
натрий карбоксилметилцеллюлоза, натрий альгинаты пайдаланылады. Табиғи полимерлер
биоыдырағыштығына және уытты еместігіне байланысты сұранысқа ие
. Топырақ бетінің
булануы ең алдымен оның физикалық қасиеттеріне байланысты. Топырақ ылғалдылығын
жоғарлату үшін полимерлер қолданылады [2].
Әдістеме: Зертханалық жағдайда топырақ бетінен судың булану қарқындылығы
гравиметриялық әдіспен анықталды. Ол үшін топырақ үлгілері 5 нұсқа бойынша
дайындалды: 1) бақылау (дистилденген су); 2) 10
-2
М
хитозан ерітіндісі; 3) 10
-2
М натрий
альгинаты ерітіндісі; 4) 10
-2
М
натрий карбоксилметилцеллюлоза
ерітіндісі. Содан кейін
үлгілер мұздатқышта –10
o
С температурада қойылды, мұздату-еріту циклінен кейін
ылғалдың булану қарқындылығы 18-20
o
С бақыланды, ол үшін үлгілер бірнеше рет 15 тәулік
бойы өлшенді.
Нәтижелер мен талқылаулар: Бақылау нұсқасында топырақтағы судың ылғалдылығы 6
тәулікке созылды. Ал полимермен өңделген топырақтың ылғалдылығы 9-12 тәулікке дейін
созылды, яғни келесі рет бойынша жоғарлады: хитозанмен өндгенде 9 тәулікке, натрий
карбоксиметилцеллюлозамен - 10 тәулікке, натрий альгинатымен -12 тәулікке. Полимер
ылғалды ұзақ уақыт сақтайды және оның булану жылдамдығын төмендетеді. Жоғары орташа
тәуліктік температура кезеңінде топырақ аз кебеді, осылайша оған отырғызылған
өсімдіктердің өмір сүру жылдамдығы артады.
Достарыңызбен бөлісу: 
