Студенттерге арналєан ф со пгу 7
Әдебиет: Негізгі (1,2,3) Тақырып 5
жүктеу/скачать 328,41 Kb. Pdf көрінісі
|
| Әдебиет:
Негізгі (1,2,3) Тақырып 5. Жоғары нерв қызметі Жоспар: 1. Жоғары нер қызметінің жалпы сипаттамасы 2. Шартты рефлекстер, олардын пайда болуы механизмі 3. Тежелу түрлері Жоғары нерв қызметі ми жарты шар қыртысының қабілетімен байланысты. Ми жарты шар қыртысы эволюциялық тұрғыда әуелі балы.тарда пайда болды. Мұны көне қыртыс- архиопалиум деп атады. Сұтқоректілерде жаңа қыртыс – неопалиум пайда болды. Неопалиум құрамына аммонов мүйіздері кіреді. Жоғары нерв қызметі жануарлардын организмінің сыртқы ортаға толық беімделуі қызметін атқарады. Жарты шар ми қыртысының клеткалық құрылысы өте күрделі. Мисалы адам жарты шар ұыртысында 15 миллиардақа тейін нерв клеткалары болады. Бұл қыртыс 6 қабаииан құралған: 1- нерв талшығтарының түратын молекулярлық қабат; 2- сыртқы түйіршәкті қабат; 3- көлемі әр түрлі пирамидальдық клеткалар қабаты; 4- ішік түйіршікті қабат; 5- үлкен паирамидальдық клеткалар қабаты; 6- ұршық тәрізді немесе мультиформдық қабат. Мида. нрв клетакар арасында денелер- глиальды клеткалар бар Глиальді клеткалар нейрондарының коректенуіне әсер етіп, мидын ес- ақыл қызметіне қатнасады. И.П.Павлов жоғары нерв қызметің тексеруге көп үйлес қосты. Иттердің мінез- құлқын тексере отырып, оларда шартты рефлекстерді қалыптастыра отырып. павлов төменгідей үш принципті ашты: 1- детерминизм - әрбір нерв процесі бір себепке байланысты болады.; 2- анализ бен синдез Анализ- дегеніміз бір құбылыстын, тітіркеггшіштерің қассиеттері мен себептерін талдау. Синтез- дегеніміз талдаудың әсерінен жалпы қорытындыға келу; 3- құрылымдық- нерв жүйесінде болатын құбылыстар, оның құрылысы немесе жүйесімен байланысты болады. Шартты рефлекс дегеніміз жүре пайда болатын рефлекс. Шарты рефлекстер мидын осы жоғары бөліктерге байланысты. Шартты рефлекстерді жасауға ұш түрлі тәсіл қолданылады: 1- Сілекей бөлу әдісті иттерге қолданалады; 2- Қорғаныс әдісі малға қолданылады. Мысалы аттын аяғына электрод жалғап, ол тұрған қораға элект шамын жағамыз. Шартты рефлекс пайда болғанда шамның жағылуы кезінде ат аяғын көтеретін болады; 3- Малды бос жіберіп қозғау немесе қозғап – азықтантыру тәсілі. Қора жағдайында малда шартты рефлекстер пайда болып, нерв жүйесінің жоғарғы қызметін бықылауға мүмкіндік береді. шартты рефлекстер шартсыз рефлекстер негізінде пайда болады Шартты рефлекс пайда болу үшін төменгідей жағдайларды сақтау керекҒ шартсыз- азық, және шартты – шам, қрнырау және т.б. тітіркенгіштер пайдаланылады. Алдымен талғаусыз шартты тітіркендіргіштер әсер етіп, бірнеше секундтан соң итке тамақ беріледі. Тәжірибе осылайша 10-20 рет қайталанады. Шартты рефлекс пайда болған жағдайда тек шам жағу иттің сілекейін бөлгізеді. Шартты рефлекс – уақытша пайда болатын рефлекс Пайда болған рефлекс сөнбеуі үшін шартсыз тітіркендіргішті- азық бірнеше күннен соң шартты тітіркендіргішпен қатар беріп тұру керек Шартты рефлекстің пайда болуы ми жарты шары қартысындағы екі қозу орталығының арасында болатын уақытша байланыстан туады. Егер шартты тітіркендіргішті берген шартсыз тітіркендіргіштерді кейде қоспаса, шартты рефлекс сөнеді. Орталық нерв жүйесінде қозудан басқа тежелу құбылыстары да орын алған. Тежелу- қозу құбылысының бір түрі. Тежелу- асы қатты қозғаннан пайда болады. Қозу мен тежелу нерв процесінің екі жағы осы процестің көріну түрлері. Тежелу шартсыз және шартты болып екі топқа бөлінеді.Шартсыз тежелу алдын ала дайындықсыз, жылдам пайда болады джәне көпке созылмайды Шарстыз тежелу сыртқы және шегінен шыққан болып екіге бөлінеді. Тежелүдін бұл түрлері орталық нерв жүйесінің барлық бөлімдеріне тән. Бөтен тітіркендіргіш ми жарты шары қыртысында жаңа доминантты қозу орталығын жасағанда, сыртқы тежелу пайда болады. Басқаша айтқанда, сырттан келетін бөиен тітіркендіргіш, тежелудің осы түрін туқызады. Мысалы, электр лампасына шартты рефлексі бар иттен сілекей ағып тұрған кезде есіті қатты жабыр қалсақ, сыртқы тежелу пайда болып, сілекей бөліну тоқталады. Шегіне шыққан тежелу орталық нерв жүйесінің жұмыс қабілеті төмендегенде пайда болады. Тежелудің бұл түрі орталық нерв жүйесін әлсіреуден саұтап, қорғаныс ролін атқарады.Күшті және қзақ уақыт тітіркендіргіш әсер еткенде шегінен асқан тежелу пайда болады. жүктеу/скачать 328,41 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|