Сведения о Восточно -казахстанской области
Орталығы – Бесқарағай ауылы
жүктеу/скачать 4,72 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бородулиха ауданы
Орталығы – Бесқарағай ауылыЦентр – с. Бесқарағай.Әкімшілік-аумақтық бірліктер админстративно-территориальные единицы
Бородулиха ауданыБородулихинский район Аудан туралы қысқаша деректерКраткие сведения о районе Бородулиха селосының іргесі ХІХ-шы ғасырдың екінші жартысында қаланған. 1917 жылдарға дейін Бородулиха уралдан Шығысқа дейін созылып жатқан көптеген селолардан айырмашылығы жоқ үлкен село болған. Сонымен қатар, бұл жерлердің өзіне тән ерекше колориттері бүкіл кеңес заманына үлкен әсер еткен. Бұл ерекшеліктерге біріншіден, селоның әкімшілік шеткері орналасуы, екіншіден, көп ұлттылығы, үшіншіден, шағын аудандардың географиялық орналасуына байланысты жер қолдану сипаты. Әкімшілік орналасуы жағынан Бородулиха Томск губерниясына, Змеиногорск уезіне қатысты болған және болыс орталығы болған. Сондай ақ, егер Сібір түгелімен хандық Ресейдің шеті болса, Бородулиха одан да шеткері орналасқан. Экономикалық жағынан село Змеиногорск, Томск қалаларына қарағанда Семей қаласына жақын болған. Ол кездері Змеиногорск шаруалар қатынамайтын шағын уезд болған. Сібірдің барлық шаруалары сияқты Бородулиха селосының тұрғындары жерді жеке меншікке алуды білмеген. Жер жеке қолданыста болғанымен қоғамдық ұйғарымда табылған. Жалпы мәліметтер: Бородулиха ауданы 1944 жылы құрылған. Әкімшілік орталығы – Бородулиха селосы. Аудан Шығыс Қазақстан облысының солтүстігінде орналасқан. Аудан орталығы облыс орталығынан (Өскемен қаласынан) 200 км. қашықтықта орналасқан, ең жақын темір жолға дейінгі қашықтық 25 км. Жалпы алаңы – 7,2 мың шаршы метр, оның ішінде 87773 га жерді орман, 14301 га жерді су алып жатыр. Бородулиха ауданы солтүстігінде Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен, шығысында Шемонайха қаласымен, батысында Бесқарағай ауданымен, оңтүстігінде Семей қаласымен шекаралас. Аудан арқылы республикалық маңызы бар темір жол және автомобиль жолдары өтеді. Бородулиха ауданының жер қабаттарында жартылай металлды қазбалар бар. Қоспаларда мыс және мырыштан басқа алтын, күміс, кадмий, сондай ақ, сирек және шашылған элементтер кездеседі. Аудан территориясында құрылыс материалдарын – кірпіш және тас, ұсақ тас өндіру үшін негіз болып табылатын шикізат қоры бар. Бородулиха ауданының ормандарында көптеген жеміс-жидектер, саңырауқұлақтар, дәрілік шөптер өседі. Жыл сайын 50 мың кубметр ағаш дайындалады. Орманда жабайы аңдардан сілеусін, қасқыр, қарсақ, түлкі, тиін, аққұлақ, борсық, сасық күзен, ондатра, қоян, тұяқтылардан бұлан, елік мекендейді. Континенттік климаты – күрт. Қысы аязды, жазы салқын. Жылдық орташа температура қаңтар айында -17 градус, шілде айында +20 градус. Елді мекендер – 72. Ауданның әкімшілік құрамында 18 селолық және 1 кенттік округ бар. Ауданда тұратын 44,8 мың адамның ауыл тұрғындары 34,2 мың, қала тұрғындары 10,6 мың құрайды. Ауданда 9035 зейнеткер, 134 Ұлы Отан соғысына қатысушылар. Ауданда 30-дан астам ұлт өкілдерәі тұрады. Халықтың жалпы санының 28,4 % қазақтар, 55,6 % орыстар, 11,1 % немістер құрайды. Өнеркәсіп: Бородулиха ауданының өнеркәсібін «Жезкент ТКК» АҚ және қайта өңдеу кәсіпорындарының тармақтары ұсынады. Бүгінде Жезкент тау кен байыту комбинаты тек қана Шығыс Қазақстанның емес Қазақстан Республикасының түсті металлургиясының флагманы болып табылады. «Жезкент ТКК» Қазақстанның Ресей Федерациясының Алтай өлкесімен қиылысқан жерінде орналасқан. Кенді алғаш рет өндіру 1977 жылы басталған. 1988 жылдың желтоқсан айында мыс және мырыш қосындысын алу үшін алғашқы кешен іске қосылған. Жезкент ТКК 1994 жылдың 25 қаңтарынан бастап акционерлік қоғам болып қайта құрылған. 1997 жылдың ақпан айынан бастап комбинат «Самсунг Дойчланд ГмбХ» сырттай басқаруына берілген және «Қазақмыс» корпорациясының құрамына енеді. («Самсунг Дойчланд ГмбХ» корпорациясы 2001 жылдың сәуірінен бастап Жезкент ТКК-ның акциясының 90% сатып алған). 1999 жылы Шульба ГЭС-нан электр беру жүйесінің тартылғанына байланысты Ресейден электр алу тәуелділігі жойылды, үстіміздегі жылы фабриканың қалдықтарын қолданатын бетон – қалау кешені ашылды, бұл да Ресей жерінен құм қалдықтарын алудан бас тартуға мүмкіншілік берді. Комбинат 1992 жылдан бастап өзі жүретін тау-шахта құрылғылары паркін «Тампак» фирмасының машиналарымен ауыстыруда. Қазіргі кезде комбинат кен өндіруді көтеріп шығару тәсілімен, мыс және мырыш қосындысын шығарып және оны байытумен айналысады. Комбинат 3,5 мыңнан астам адамды жұмыспен қамтып отыр, олардың орта айлық жалақысы 23 мыңнан асады, бұл бүгінде аудан да ғана емес, облыста да ең жоғарылардың бірі болып есептеледі. Комбинат барлық әлеуметтік және коммуналдық саланы қамтамасыз етіп отыр, кәсіпорынның балансында 500-ден астам бала баратын екі бала бақша, бассейн, металлургтер сарайы, кафе, профилактикалық қызмет көрсету мекемесі, жаз кезеңінде балалардың демалуы үшін жұмыс істейтін лагерь бар. Бородулиха ауданының агроөндіріс кешені: Агроөндіріс кешені – бұл дегеніміз өзінің басты мақсаты дән және май тұқымдығын өсіру, ет және сүт беретін мал шаруашылығын дамыту болып табылатын 12 жауакершілігі шектеулі серіктестік, бір ұжымдық кәсіпорын, 518 шаруа қожалықтары. Агроөндіріс кешені халықтың азық-түлікке деген сұранысын қанағаттандырады. 2004 жылы егіс алаңы 210 000 га. құрады. Алаңның 65 % жаздық бидай, 7 % дәнді дақылдар және 19% жем-шөп егуге берілген. Күнбағыс алаңы – 58 900 га. Атақты жерлестер: Ауданда, ауданның тұрғындары да ерекше. Олардың көзге түсер қасиеті – ынталылығы және қаракетшілдігі. Екінші дүниежүзілік соғыс майданында және еңбекте өзін көрсете білген ауылдастардың арасында соғыс ардагері, Социалистік еңбек ері, Бородулиха ауданының құрметті азаматы В. Еременконың аты аса құрметпен және сүйіспеншілікпен аталады. Ол кісі ауыл шаруашылығының көтеріліп өркендеуі жолында 44 жыл қызмет етті. Қазақ ССР-ның Жоғарғы Кеңесінің бес орденімен, үш құрмет грамотасымен марапатталған. Василий Васильевич ұзақ жылдар бойы басқарған ұжымшарға бірнеше рет Д. Қонаев, Н. Назарбаев келіп қайтқан. Жерлестеріміз ұзақ жылдар бойы Алматы қаласындағы Краснознаменное жоғары әскери шекара училищесін басқарған Кеңес Одағының Батыры, генерал-лейтенант М. Меркулов туралы құрметпен сөз етеді. Мәдениет: Ауданда жұмыс орындары бар, халқы қонақжай, мәдени орталықтар әрқашанда қызу жұмыс үстінде. Ауданда 24 мәдени объект жұмыс істейді. Олар аудандық мәдениет Үйі, 1 аудандық және 18 селолық кітапханалар, олардың 14 мектеп кітапханаларымен біріккен. Бүгінде кітапхана жүйесі – бұл кітап қоры 350 899 бірліктен асатын бірыңғай ақпараттық-әдістемелік орталық. Күрделі жөндеуден кейін аудандық мәдениет үйі жұмыс істеуде. Мәдениет үйінде балалар мен үлкендерге арналған эстрадалық, хореографиялық, қуыршақ (қазақ тілінде), домбыра, хор үйірмелері жұмыс істейді. Жастар би кеші жұмысын қайта жандандырды. «Искорка», «Фигаро» бишілер ұжымы, «Арна» вокалды-аспапты ансамбль жұмыс істейді. 2004 жылы аудандық мәдениет үйінің екі ансамблі – «Гәкку» қазақ этнографиялық, фольклорлық ансамблі және «Русские узоры» фольклорлық ансамблі Қазақстан Республикасының мәдениет және қоғамдық келісім Министрлігінің «Халық ансамблі» атағын алды. Дарынды және кедей отбасының балалары үшін «Әкім шыршасы» мерекесін өткізу дәстүрге айналды. Білім: Ауданда 7842 бала білім алатын 37 жалпы білім беретін мектеп бар. Осы мектепте жұмыс істейтін 807 мұғалімдердің 504 жоғары білімі бар. Барлық мектептер компьютерленген. Балаларды мектепке жеткізу үшін 14 автобус сатып алынды. Қазақстан Республикасының тәуелсіздігіне 10 жыл толған жылы аудан орталығында үшінші қазақ мектебі ашылды, осы мектепте балалардың бірінші сыныптан бастап ана тілінің рухани байлығын ұғынып, ұлттық мәдениетпен танысуына мүмкіншілік бар. 2002 жылы аудан орталығында балалар спорт мектебі және Жезкент кентінде әуен мектебі ашылған. Ауданның барлық педагогтарының 58-і «Қазақстан Республикасының оқу үздігі» атағына ие, 57-і Қазақстан Республикасының білім Министрлігінің құрмет грамотасымен наградталған. Спорт: Аудан көлемінде 34 спорт ғимараттары бар, олар 1 спорткешені, орта мектептердегі спорт залдары, ашық алаңдар, Новая Шульба селосындағы ауыр атлетика арнайы залдары, Новопокровка селосындағы жеңіл-атлетикалық манеж, Жезкент кентіндегі жүзу бассейні. Село Бородулиха было образовано во второй половине ХIХ века. До 1917 Бородулиха была обычным большим селом, каких было множество к востоку от Урала. Но вместе с тем здесь были и своеобразные особенности, которые создавали особый колорит и оказали большое влияние на весь советский период. К этим особенностям относятся: во-первых, окраинное положение в административном отношении; во-вторых, пестрый национальный состав населения; в – третьих, характер землепользования, определяемого географическим положением в микрорайоне. По административному делению Бородулиха относилась к Томской губернии, Змеиногорскому уезду и была волостным центром. Таким образом, если вся Сибирь была окраиной царской России, то Бородулиха к тому же окраина окраины. Экономическое тяготение села было больше к Семипалатинску, а не к Змеиногорску, а тем более к Томску. Змеиногорск тогда был маленьким уездным городком и туда из крестьян никто не ездил. Как и во всей Сибири крестьяне с. Бородулиха не знали частной собственности на землю. Земля находилась в общественном владении, но в частном пользовании. Общие сведения: Бородулихинский район образован в 1944 году. Административный центр – село Бородулиха. Район расположен на севере Восточно-Казахстанской области. Райцентр удален от областного центра ( Усть- Каменгорска) на 200 км, расстояние до ближайшей железной дороги – 25 км. Общая площадь –7,2 тыс. квадрат метров, из них лес занимает – 87773 га, под водой занято- 14301 га. Бородулихинский район с севера граничит с Алтайским краем Российской Федерации, с востока – с Шемонаихинским районом, с запада с Бескарагайским районом, с юга с г. Семипалатинском. На территории района проходит железная дорога и автомобильные трассы республиканского значения. В недрах Бородулихинского района имеются полиметаллические руды. Кроме меди и цинка в концентратах содержится золото, серебро кадмий, а также редкие и рассеянные элементы. На территории района есть сырьевые запасы, являющиеся основой для производства стройматериалов; глина - для изготовления кирпича и камень –для щебня. В лесах Бородулихинского района немало ягод, грибов, лекарственных трав. Ежегодно в районе заготавливается 50 тысяч кубометров древесины.
Резко континентальный климат. Зима суровая, лето прохладное. Средняя годовая температура в январе месяце –17 градусов, в июле месяце + 20 градусов. Населенных пунктов-72. В составе административного района 18 сельских округов и 1 поселковый. В районе проживает 44,8 тыс. человек: в том числе сельских жителей 34,2 тыс., городских –10,6 тыс. В районе –9035 пенсионеров, 134 участников великой Отечественной войны. В районе проживает более 30 национальностей. Казахи –28,4% к общей численности населения, русские –55,6%, немцы-11,1%. Промышленность: В Бородулихинском районе промышленность представлена горнодобывающим предприятием АО «Жезкентский ГОК» и сетью перерабатывающих предприятий. Сегодня Жезкентский горно-обогатительный комбинат является флагманом цветной металлургии не только Восточно-Казахстанской области, но и Республики Казахстан. АО «Жезкентский ГОК» находится на стыке двух областей РК и Алтайского края Российской Федерации. Первая очередь по добыче руды была введена в 1977 году. В декабре 1988 года задействована первая часть пускового комплекса по поручению медного и цинкового концентрата. Жезкентский ГОК был преобразован в акционерное общество 25.01.1994 года. С февраля 1997 года комбинат передан под внешнее управление «Самсунг Дойчланд ГмбХ» и входит в состав корпорации «Казахмыс». ( С апреля 2001 года 90% акций Жезкентского ГОКа выкуплены корпорацией ««Самсунг Дойчланд ГмбХ»). В 1999 году построена линия электропередач от Шульбинской ГЭС, что позволило исключить зависимость в снабжении электроэнергией от России, в этом же году запущен бетонно-закладочный комплекс с использованием хвостов обогатительной фабрики, что также позволило отказаться от приобретения отсева и добычи песка на территории России. Комбинатом с 1992 года обновляется парк самоходного горно-шахтного оборудования машинами фирмы «Тампак». В настоящее время комбинат занимается добычей руды подъемным способом и ее обогащением с выпуском медного и цинкового концентратов. Комбинат обеспечивает работой более 3,5 тысяч человек, средне- месячная зарплата которых на сегодня является одной из высоких не только в районе, но и в области и составляет более 23 тысяч тенге. Комбинатом содержится вся социальная и коммунальная сфера, на балансе предприятия два детских сада, которые посещают более 500 детей, бассейн, дворец металлургов, кафе, профилакторий, в летнее время работает лагерь отдыха для детей. Агропромышленный комплекс Бородулихинского района: Агропромышленный комплекс – это 12 товариществ с ограниченной ответственностью, одно коллективное предприятие, 518 крестьянских хозяйств, где приоритетными являются производство зерна и маслосемян, развитие мясного и молочного животноводства. Агропромышленный комплекс района работает на удовлетворение потребностей населения в продуктах питания. В 2004 году посевная площадь составила 210 000 га. Под посев яровой пшеницы отводится более 65% от всей площади зерновых, крупяные культуры занимают 7% и 19% - зернофуражные. Уборочная площадь подсолнечника –58 900 га. Известные земляки: Район особенный, люди здесь тоже неординарные. Отличительная их черта – инициатива и предприимчивость. Среди большой и славной когорты сельчан, проявившихся себя и в труде и на фронтах второй мировой войны, с особым уважением и любовью называется имя – В. Еременко – ветерана войны, Героя Социалистического Труда, почетного гражданина Бородулихиснкого района. Подъему и рассвету сельского хозяйства он отдал 44 года. Награжден пятью орденами, тремя почетными грамотами Верховного Совета Казахской ССР. Колхоз, который столь длительное время возглавлял Василий Васильевич, неоднократно посещали Д. Кунаев, Н. Назарбаев. С уважением говорят земляки о Герое Советского Союза генерал-лейтенанте М. Меркулове, который долгое время возглавлял Краснознаменное высшее военное пограничное училище в городе Алматы. Культура: В районе есть работа, гостеприимны домашние очаги, не пустуют культурные центры. В районе работает 24 объектов культуры. Это районный Дом культуры, районная библиотека и 18 сельских библиотек, 14 из которых объединены со школьными. Библиотечная система сегодня - это слаженный информационно- методический центр, с более 350 899 единицами книжного фонда.
При районном доме культуры работают танцевальные коллективы «Искорка», «Фигаро», вокально-инструментальный ансамбль «Арна». В 2004 году два ансамбля районной дома культуры казахский –этнографический, фольклорный ансамбль «Гакку» и фольклорный ансамбль «Русские узоры» получили звание «Народного ансамбля» от Министерства культуры Казахстана. Традиционным стало проведение «Елки Акима» для одаренных и малообеспеченных детей. Образование: В районе 37 общеобразовательных школ, где обучаются 7842 ребенка. Работают 807 учителей, 504 с высшим образованием. Все школы компьютезированы. Приобретено 14 автобусов для подвоза детей. В год 10-летия Независимости Республики Казахстан в райцентре открыта третья школа с обучением на казахском языке, в которой дети получают возможность с первого класса приобщаться к духовным ценностям родного слова, к национальной культуре. В 2002 году открыта детская спортивная школа в райцентре и музыкальная школа в поселке Жезкент. Из всего педагогического корпуса района 58 человек удостоены звания «Отличник образования Республики Казахстан», 57 – награждены Почетными грамотами Министерства образования Республики Казахстан. Спорт: На территории района расположено 34 спортивных сооружения, в том числе: 1 спорткомплекс, спортивные залы при средних школах, открытые площадки, специализированные залы (тяжелой атлетики в селе Новая Шульба, легко- атлетический манеж в селе Новопокровка, плавательный бассейн в поселке Жезкент. жүктеу/скачать 4,72 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|