Бақылау сұрақтары:
1. Мысықтар тұқымдасына сипаттама беріңіздер. 2. Мысықтар тұқымдасының таралуы және мекен ететін жерлері. 3. Көбеюі және өсіп дамуы. 4. Мысықтар тұқымдасының халық шаруашылығындағы және өндірісіндегі маңызы?
Ұсынылған әдебиеттер: 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)
Тестер:
1. Қабыланның дене тұрқы шамамен:
A. 90-180 см
B. 95-110см
C. 110-130 см
D. 130-135см
E. 140-150см
|
2. Мысықтар тұқымдастары нешеге бөлінеді ?
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
E. 5
|
3. Қазақстанның және Ресейдің Қызыл Кітаптарына енгізілген:
A. қабылан
B. ақ барыс
C. ягуар
D. гепард
E. оцилла
|
4. Орман мысығының латынша атауы?
А. Eira barbara
В. Felis lybica
С. Felis margarita
D. Felis nigripes
Е. Felis biet
|
11 - тақырып. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын
систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы (2 сағат)
Сабақ мақсаты:
1. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын жүйеленуін оқып білу.
2. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын құрылысын, таралуын, көбеюі, және өсіп дамуын оқып білу
1 - тапсырма. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын жүйеленуін білу.
Түрлері
|
Атауы
|
Морж тұқымдасы (Odobenus rosmarus)
|
Атлантикалық морж
|
Odobenus rosmarus rosmarus
|
Лаптев моржы
|
Odobenus rosmarus laptevi
|
Мұхиттың моржы
|
Odobenus rosmarus divergens
|
Қазіргі итбалықтар тұқымдасы (Phocidae)
|
Гренландиялық итбалық
|
Pagophilus groenlandicus
|
Шығыршықты итбалық
|
Pusa hispida
|
Байкалдың итбалығы
|
Pusa sibirica
|
Каспий итбалығы
|
Pusa caspica
|
Хохлач
|
Cystophora cristata
|
Теніз қабыландар
|
Hydrurga leptonyx
|
Уэдделла итбалық
|
Leptonychotes
|
Теніз піл
|
Mirounga
|
Монах итбалық
|
Monachus
|
2- тапсырма. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын анықтайтын кестені дәптерлеріңізге көшіріп алыңыз.
Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасы
|
Құрылыс ерекшеліктері
|
Атлантиқалық морж
|
бақылаусыз сауда кәсібі нәтижесінде жойылып кете жаздады, сондықтан олардың популяция саны қазіргі кезде 20 мыңана аспайтын дарақтары бар
|
Тынық мұхит моржы
|
Аталығы денесінің орташа ұзындығы шамамен 3,8 м., салмағы 1,3 тонна. Аналығының ұзындығы 2,8 м., салмағы 650 кг
|
Кәдімгі итбалық
|
Денесінің ұзындығы 145-195 см, құйрығы 7-9 см. Бұл жануарлардың ерекше белгілеріне тән нәрсе, ол танауының V-бейнелігі.
|
Байкал нерпасы
|
Ересек нерпа денесінің ұзындығы 165 см., салмағы 50-ден 130 кг. дейін. Байкал көлін мекендейді. Буаздығы 11 айға созылады, оның алғашқы 3-5 айы ұрықтық диапауза (ағза төзімділігі). Халықаралық Қызыл Кітапқа енгізілген.
|
Шығыршықты итбалық
|
Дене тұрқы 135 см., дене салмағы 70 кг. Көздері жақсы кореді және құлақтары мен сезу мүшелері жақсы дамыған.
|
Монах итбалық
|
Артқы қанаттарының біраз терең орталық оюы және кең шеткі қалақтары бар. Тырнақтары өте аз. Алдыңғы қалақтарының бірінші саусағы өте ұзын, басқалары бесіншісіне дейін біртіндеп кішірейе береді, тырнақтары жақсы дамыған, кең. Халықаралық Қызыл Кітапқа енгізілген.
|
Бақылау сұрақтары:
1. Ескекаяқылар отряды, итбалықтар тұқымдасына сипаттама беріңіздер.2. Итбалықтар тұқымдасының таралуы және мекендейтін жерлері. 3. Көбеюі және өсіп дамуы.
4.Итбалықтар тұқымдасының халық шаруашылығындағы және өндірістегі маңызы?
Ұсынылған әдебиеттер: 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)
Тестер:
Байкалдық нерпаның дене тұрқы:
A. 100см.
B. 165 см.
C. 200см.
D. 250 см.
E. 300см.
|
2.Кәдімгі итбалықтардың жүктілік ұзақтылық уақыты қаншаға созылады ?
A. 7 ай
B. 8 ай
C. 9 ай
D. 10 ай
E. 11 ай
|
3. Нерпа қай тұқымдасқа жатады?
A. морждар
B. салпан құлақты итбалықтар
C. кәдімгі итбалықтар
D. мысқтар
E. куньи
|
4. Нағыз итбалықтың латынша атауы:
А. Pusa sibirica
В. Phoca vitulina
С. Phoca largha
D. Mirounga
Е. Phocidae
|
12 - тақырып. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы (2 сағат)
Сабақтың мақсаты:
1. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынын жүйеленуін оқып білу.
2. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынының құрылысын, таралуын, көбеюі мен өсіп-дамуын оқып білу.
1 - тапсырма. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынының жүйеленуін оқып білу.
Түрлері
|
Атауы
|
Шошқалар тұқымдасы (Suidae). Қабан (Sus)
|
Жабайы немесе доныз шошқа
|
Sus scrofa
|
Сақалды шошқа
|
Sus barbatus
|
Висай шошқа
|
Sus cebifrons
|
Вьетнамдық сүйелді шошқа
|
Sus bucculentus
|
Өзеншіктің шошқасы
|
Potamochoerus porcus
|
Ергейжелі шошқа
|
Sus salvanius
|
Сүйелді шошқа (Phacochoerus)
|
Африкалық сүйелді шошқа
|
Phacochoerus africanus
|
Шөлді сүйелді шошқа
|
Phacochoerus aethiopicus
|
Үлкен орман шошқалар (Hylochoerus)
|
Үлкен орман шошқалар
|
Hylochoerus meinertzhageni
|
Бабирусстар (Babyrousa)
|
Бабирусс
|
Babyrousa babyrussa
|
Суллавесс бабирусс
|
Babyrousa celebensis
|
Тогийск бабирусс
|
Babyrousa togeanensis
|
Шошақты шошқа (Potamochoerus)
|
Шошақты шошқа
|
Potamochoerus porcus
|
Бұталы шошқ
|
Potamochoerus larvatus
|
Пекари тұқымдасы (Tayassuidae)
|
Қарғы пекари
|
Pecari tajacu
|
Ақ сақалды пекари
|
Tayassu pecari
|
Аса ірі пекари
|
Pecari maximus
|
Чакск пекари
|
Catagonus wagneri
|
Сусиыр тұқыидасы (Hippopotamidae)
|
Кәдімгі сусиыр
|
Hippopotamus amphibius
|
Мадагаскар сусиыры
|
Hippopotamus lemerlei
|
Ергежейлі сусиыр
|
Hexaprotodon liberiensis
|
2 - тапсырма. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасын анықтайтын кестені дәптерге көшіріп алыныздар.
Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынын
|
Құрылыс ерекшеліктері
|
Өзен шошқасы
|
Денесінің ұзындығы 100-150 см, биіктігі 55-80 см, салмағы 80 кг. Басы созылыңқы, тұлғасы жанынан қысыңқы. Құлақтары ұзын, өткір, ұшында ұзын түктерінің будасы болады.
|
Африканың сүйелді шошқасы
|
Денесінің ұзындығы 105-150 см. дейін, салмағы 60-150 кг. Аталығы аналығынан біршама ірі, бірақ құйрықтары тіпті қысқа. Денесі бөшке тәрізді, басы өте үлкен, тұмсығының алдыңғы бөлімі айтарлықтай кеңіген. Құлағының ұзындығы орташа, сүйір, сырты жалаңаш, іш жағынан ақ түктермен жабылған.
|
Сақалды шошқа
|
Дене құрылысы біршама сымбатты, аяқтары жіңішке, ал басы созылыңқы. Ең байқалатын белгісі, атауына себеп болған оның тұмсығын жабатын түгі сарғыш-ақ болады. Олардың тұмсығында 2 жұп сүйелдер болады да, бір жұбы сақалының астында орналасады.
|
Ергежейлі сусиыры
|
Аяқтары мен мойыны біршама ұзын, ал басы кішірек келеді. Аяқтарының саусақтары күшті ажыраған, арасындағы жарғақтары нашар байқалады. Ауызында екі жұп күрек тісі емес, біреу ғана болады. Ересек жануарлар ұзындығы 75-83 см., салмағы 180-275 кг.
|
Чакск пекари
|
Ерінінің айналасында, басқаларға қарағанда ақ жолақтар болады. Тағы бір ерекшелігіне, артқы аяқтарындағы 3 саусығы жатады, басқа түрлерінде екі-ақ саусағы байқалады. Денесінің ұзындығы 96-117 см., салмағы 30-43 кг.
|
Бақылау сұрақтары:
1. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасының жүйеленуін атаңыздар. 2. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасының таралуы және мекендейтін жерлері. 3. Көбеюі және өсіп дамуы.
4. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасының кәсіптік және өндірістік маңызы?
Ұсынылған әдебиеттер: 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)
Тестер:
1. Кәдімгі сусиырдың дене тұрқы шамамен:
A. 2-3,5 м
B. 3-4,5 м
C. 3-5,4 м
D. 4-5,5м
E. 5-6,5м
|
2. Қабан мен жабайы шошқаның жүктілік мерзімі қаншаға созылады?
A. 90-100 күндей
B. 100-100 күндей
C. 124-140 күндей
D. 140-150 күндей
E. 150-160 күндей
|
3.Ергежейлі шошқалар тұқымдасын ата.
A. шашқа
B. пекари
C. сусиыр
D. мысық
E. куньи
|
4. Сусиыр тұқымдасының латынша атауы:
А. Potamochoerus porcus
В. Sus barbatus
С. Phacochoerus africanus
D. Tayassu pecari
Е. Hippopotamidae
|
13 - тақырып. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы (2 сағат)
Сабақтың мақсат:
1. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасынын жүйеленуі оқып білу.
2. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасынын құрылысын, таралуын, көбеюі мен өсіп дамуын оқып білу
1 - тапсырма. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасынын жүйеленуін оқып білу.
Түрлері
|
Атауы
|
Бұғы тұқымдастары (Tragulidae). Азиялық бұғылар тұқымдас тармағы (Tragulus)
|
Канчили
|
Tragulus
|
Кіші бұғы
|
Tragulus javanicus
|
Үлкен бұғы
|
Tragulus napu
|
Су бұғылар тұқымдас тармағы (Hyemoschus)
|
Су бұғы
|
Hyemoschus aquaticus
|
Нағыз бұғы тұқымдастары (Cervidae)
|
Американдық бұғылар тұқымдас тармағы (Odocoileinae)
|
Мазама
|
Mazama
|
Андск бұғылар
|
Hippocamelus
|
Пампастық бұғылар
|
Ozotoceros bezoarticus
|
Батпақты бұғылар
|
Blastoceros
|
Американдық бұғылар
|
Odocoileus
|
Пуду
|
Pudu
|
Қәдімгі бұғылыр тұқымдас тармағы (Cervinae)
|
Қазіргі бұғылыр
|
Cervinae
|
Марал
|
Cervus elaphus
|
Теңбіл бұғы
|
Cervus nippon
|
Ақ тұмсықты
|
Przewalskium albirostris
|
Барасинг
|
Rucervus duvaucelii
|
Елік тұқымдас тармағы (Capreolus)
|
Еліктер
|
Capreolus
|
Бұлан тұқымдас тармағы (Alces)
|
Бұлан
|
Alces
|
Солтүстік бұғылар тұқымдас тармағы (Rangiferinae)
|
Солтүстік бұғылар
|
Rangiferinae
|
Су бұғылар тұқымдас тармағы (Hydropotes)
|
Су бұғылар
|
Hydropotes inermis
|
Мунтжак бұғылар тұқымдас тармағы (Muntiacus)
|
Мунтжак
|
Muntiacus muntjac
|
Айдарлы бұғы
|
Elaphodus cephalophus
|
Қытай мунтжак
|
Muntiacus reevesi
|
Қара мунтжак
|
Muntiacus crinifrons
|
Құдырлар тұқымдас тармағы (Moschidae)
|
Құдыр
|
Moschus moschiferus
|
Бақылау сұрақтары:
1. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасына сипаттама беріңіздер.2. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасының таралуы мен мекендейтін жерлері.3. Көбеюі мен өсіп дамуы.
4. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасының халықшаруашылығындағы және өндірістегі маңызы қандай?
Ұсынылған әдебиеттер 7.1.1-7.1.13 (негізгі), 7.2.-7.2.10 (қосымша)
Тестер:
1. Шұбар ала бұғының дене тұрқысының ұзындығы:
A. 160-180 см
B. 185-195см
C. 195-200см
D. 200-210см
E. 210-220 см
|
2. Маралдың жүктілік ұзақтылығы қаншаға созылады?
A. 225-240 күндей
B. 245-250 күндей
C. 255-260 күндей
D. 265-270 күндей
E. 300-320 күндей
|
3. Мазам қай тұқымдасқа жатады?
A. американдық бұғы
B. азиаттыұ бұғы
C. су бұғысы
D. нағыз бұғылар
E. бұлан
|
4. Жұптұяқтылардың латынша атауы қандай?
А. Artiodactyla
В. Mazama
С. Hippocamelus
D. Ozotoceros bezoarticus
Е. Blastoceros
|
Достарыңызбен бөлісу: |
