Т ф 042 02-2015-01 №1 басылым 01. 09. 2016 ж

Ағрарлық факультеті

Мал шаруашылығы және аңшылықтану кафедрасы


ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР
«Жануарлар жүйелігі»

пәніне арналған тәжіребелік сабақтар
5В080300 – «Аң шаруашылығы және аңшылықтану»

мамандығына арналған

Семей

Алғы сөз

1. 
   ӘЗІРЛЕНГЕН
   

«Мал шаруашылығы және аңшылықтану» кафедрасы

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ

Мал шаруашылығы және аңшылықтану кафедрасында кафедрасында отырысында

«29». 08. 2016 ж. №1 хаттама
Кафедра менгерушісі_______Нуржанова К.Х.
Әдістемелік нұсқаулар оқу процесінде қолдануға аграрлық факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында ұсынылған

«01» 09. 2016ж. №1 хаттама

2.2. Қоянтәрізділер, шақылдақтар тұқымдасының систематикасы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы …………………………………................…………….7-8

2.3. Тиіндер тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы …………………………………………...……………..8-9

2.4. Тышкандар тұқымдасының систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы ……………………………………………...………….10-11

2.5. Иттер тұқымдасы отрядынын қасқыр, шүйебөрі тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы......................11-13

2.6. Иттер тұқымдасы отрядынын түлкі тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы................................................13-14

2.7. Иттер тұқымдасы отрядынын жанат тұқымдасынын тәрізділердін систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы....................................14-15

2.8. Жыртқыштар отрядынын аюлар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы................................................15-16

2.9. Жыртқыштар отрядынын сусарлар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы................................................16-18

2.10. Жыртқыштар отрядынын мысықтар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы................................................18-20

2.11. Тюлендер, морждар, нағыз тюлендер тұқымдасынын

систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы.............................................................................................................................20-22

2.12. Шошқалар, бегемоттар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы...............................................................22-24

2.13. Кұдырлар, бұғылар тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы…................................................................…….24-25

2.14.Куысмүйізділер тұқымдасынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы............................................................................25-26

2.15 Жылқылар, тапирлар, мүйізтұмсықтар тұқымдастарынын систематикасы, физиологиясы, таралуы, көбеюі, халық шаруашылығындағы маңызы....................26-27

3. Пайдаланылған әдебиеттер.......................................................................................27-28

1. 
   Кіріспе
   

Жүйелеу (систематика) қазіргі жануарлар әлемінің алуан түрілілігін анықтай отырып, жануарлар түрлеріне сипаттама беріп, олардың туыстық байланыстарын анықтайды және осының негізінде түрді туысқа, туысты тұқымдасқа, отрядқа, классқа және типке біріктіріп жүйені құрайды.

Адамзат жануарлар жүйелеуін өте ерте заманнан бастаған. Жіктеуге (топтастыруға, классификацияға) деген қажеттелік – адамның танымдық қызметінде маңызды болып табылады. Классификациямен жүздеген систематиктер жұмыс жүргізседе, нақты ережелер мен терминологияны белгілеу қажеттілігі туындады. Қазір жануарлар патшалығын бөлетін ең үлкен топты (таксон) тип деп атайды. Әрбір типті класқа, отрядқа, тұқымдасқа, туысқа және түрге (кейде аралық категорияларды да бөледі, мысалы тип тармағы, тұқымдас үсті және т.б.) бөледі. Жоғарыдан төменгі иерархиялық топқа дейін өту барысында бір таксонға жататын жануарлардың арасындағы туыстық дәреже арта түседі. Барлық жануарлар бір түр негізінде белгілері бойынша өте ұқсас және шағылысу кезінде күйлі ұрпақ береді. Жануарлар жүйелігі мына жалпы биологиялық ғылымдар: морфология, анатомия және гистология (жануарлар денесінің сыртқы, ішкі макро-микроскопиялық құрылысы), физиология және биохимия (оның қызметтік қасиеті), эмбриология (жеке даму заңдылықтары, ішкі, сыртқы даму себепшарттары - факторлар), генетика (өзгергіштік және тұқым қуалаушылық, табиғи сұрыпталу-популяциялық генетика), экология (өмір сүру көрінісі, органикалық емес ортамен, басқа да жануарлар, өсімдіктер, микроағзалар түрімен байланысы, популяциялық экология, биоценология), этология (жануарлардың мінез-құлқы) жиі қолданылады. Пәннің оқыту мақсаты маманға қажеттi, осы салада қолданылатын әдебиеттерден тиiмдiлерi екшеленiп, онда жеңiл түсiне алатындай етiп баяндалады. Ондағы тұжырымдар бiр-бiрiне байланысты, белгiлiден белгiсiзге және қарапайымнан күрделiге бейiмделген. Келешек мамандар жануар организмiнде шығу тегі әртүрлі отрядтардың морфологиялық белгілерін, қызметтік және экологиялық бейімделуін, көбеюін, мінез - құлқын, сандық түрлерін, биоценоздағы және практикадағы маңыздылығын анықтай алатынына кәмiл сенемiз.

Жануар организмiнде шығу тегі әртүрлі отрядтардың морфологиялық белгілерін, қызметтік және экологиялық бейімделуін, көбеюін, мінез - құлқын, сандық түрлерін, биоценоздағы және практикадағы маңыздылығын анықтай алатынына кәмiл сенемiз. Пәннің міндеттері жануарлардың алуан түрлілігін, күрылыстарының ерекшеліктерін, тіршілік әрекетін, ортаға бейімдеушілігін, таралу зандылыктарын зерттеу, олардың өнімділігін арттыру, тиімді пайдалану мен оның табиғаттағы корын сактау.Пәнді оқыту нәтижесінде студент білу жануарлардың көптүрлілігін және олардың калыптасуын негізгі заңдылыктарын әртүрлі топтарын биологиялык прогресі немесе регресінің себептерін, органдар жүйелерінің күрылысын, хордалы жануарлардың негізгі өкілдерінін систематикасы мен эволюциясын, омырткалыларының экологиялык жүйелердегі орны мен маңызын шаруашылыктык және кәсіптік манызын білу тиіс, игеру керек- аң өсіру шаруашылықтарын ұйымдастыру және басқару әдістерін.

2 Негізгі бөлім (тәжіребелік сабаққтардын мазмұны)

Глоссарий