Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

200
Ай қын дау ыш қа байланысты қой ыла тын ты ныс бел гілері
Ай қын дау ыш құ ры лы сы на қа рай үш ке бө лі не ді: 1) қо сар лы; 2) қо­
сал қы; 3) оңа ша лан ған.
Қо сар лы ай қын дау ыш де фис ар қы лы (мысалы: 
мек теп­ин тер нат, 
телефон­автомат)
, қо сал қы ай қын дау ыш бө лек (мысалы: 
Алпамыс 
батыр, Үсен ақсақал
) жа зыл са, оңа ша лан ған ай қын дау ыш өзі ай қын­
дай тын сө зі нен көбіне үтір ар қы лы ажы ра ты ла ды. Мысалы: 
Ұлжан 
енесіне бағана, Абай ұйықтап жатқанда, бар жайды айт қан (М.Ә.).
Өз ішінде үтірлері бар оңашаланған айқындауыштарды бірыңғай 
мүшемен шатастырмас үшін, екі жағынан сызықша қоюға болады. 
Мысалы: 
Сүй ін дік бәй бі ше сі мен жә не екі ба ла сымен – Әділ бек, Асыл­
бек пен – бә рі де қо нақ тар мен бір ге бол ды (М.Ә.).
Оңашаланған айқындауыш мүше өзінің алдындағы айқындай тын 
сө зі мен септік, тәуелдік жағынан қиыспай тұр са, яғни айқында лу шы 
сөз атау тұлғада келсе, араларына сызықша қо йы ла ды да, ай қын­
дауыштан кейін ешқандай тыныс белгі қойылмайды. Мыса лы: 
Күл кі нің 
иесі – қызды біз енді жақсылап көрдік (С.Е.)
.
Ал айқындалатын сөзімен морфологиялық жағынан қиыспай тұр са 
не екеуі де атау тұлғада тұрса, жалқы есімнен болған айқында уыш 
еш қан дай тыныс белгімен ажыратылмайды. Мысалы: 
Оның осы қал ­
пын ағасы Балтабектің әйелі Айбаладан басқа еш кім көр ме ді (С.М.)
.
4.
Оқы лым мә ті ні бой ын ша ай қын дау ыш тар ды анық тап, ты ныс бел-
гі лерінің қой ылу се бебін тү сін ді рің дер.

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: