Т. Н. Ер ме ко ва, Д. Ж. Рыс құл бек, Р. Н. Мұ на саева 10 ар ма н

61
3.
 
«Же ті ата сын біл ме ген – же те сіз» аудиомә ті нін (06. mp 3) тың дап, 
мәтінде көтерілген мәселеге баға беріп, сұрақтар құрастырыңдар.
Сөй леу ағы мын да ғы ин то на ия ның құ рам дас бө лік те рі
н то на ия
көр кем мә тін ді бей не леу қыз ме тін ат қа ра ды, мә тін ді 
әр түр лі ма ғы на лық бө лік тер ге бө ле ді, тың дау шы ға мо цио нал ды­ с­
те ти ка лық қы ры нан әсер ете ді, сөй леу ағы ны на сай сөй лем құ ра мын­
да ғы сөз дер дің бай ла ны сын қам та ма сыз ете ді. 
Әуен, әуез, қар қын, кі ді ріс – ин то на ция ның не гіз гі құ рам дас бө лік те рі. 
н то на ция ның бас ты құ рам дас бө лі гі – 
әуен
. Әуен сіз ау ызе кі сөй­
леу ті лін де гі сөй лем еш бір тия нақ ты ой ды біл ді ре ал май ды. Әуен ар­
қы лы ойы мыз ды ха бар лы, сұ рау лы, бұй рық ты, леп ті етіп жет кі зе міз, 
тың дау шы оны дұ рыс қа был дау мүм кін ді гі не ие бо ла ды. 
Қар қын
сөй леу ағы мын ды быс тап ай ту нә ти же сін де түр ле не ді. 
Айта лық, бір сөй лем ді өте жыл дам қар қын мен де, ор та ша, баяу қар­
қын мен де ай ту ға бо ла ды. Әр қай сы сы ның тың дау шы ға әсе рі әр түр лі. 
Баяу ды быс тау – қа ра пай ым әрі кең та рал ған тә сіл.
Кі ді ріс 
– сөй леу ағы мын да бо ла тын үзі ліс. Сөй лем де гі кі ді ріс тің ор ны­
на бай ла ныс ты сөз дер дің өза ра қа рым­қа ты на сы мен ма ғы на сы өз ге ріп 
оты ра ды. Мы са лы: 
Ән ші ба ла лар мен кез дес ті
сөй ле мін де кі ді ріс ті түр­
лен ді ру ар қы лы екі түр лі ой алу ға бо ла ды: 
Ән ші ба ла лар мен кез дес ті.
Кім кез дес ті
Ән ші ба ла лар мен кез дес ті
. Қан дай ба ла лар мен кез дес ті
Әуез тембр
ар қы лы дау ыс ыр ға ғын өз гер те оты рып, се зім­күй ді 
(қуа ныш, ре ніш т.б.) біл ді ру ге бо ла ды.
Сөй леу де, көр кем әде би ет ті мә нер леп оқу ке зін де ин то на ция ның 
құ рам дас бө лік те рін дұ рыс пай да ла на бі лу сөз дің ма ғы на лы әрі мән ді 
бо лу ына әсер ете ді.
4.
От ба сын да ғы сөй леу әде бі не диа лог құ рас ты рың дар. Интонация-
ның құрамдас бөліктері: әуен, әуез, қарқын, кідірісті сөйлеу 
мәнеріне сай қолданыңдар.

жүктеу/скачать 10,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: