Т. Н. Ер ме ко ва, Г. Б. Тоқтыбаева, Н.Ә. Дүсіпова 10 ар ма н

35
Қо сым ша лар дың жал ға нуы
1)
 
қо сым ша лар сөз дің соң ғы ды бы сы ның, буы ны ның әуені мен үн де-
сіп, бір ге жа зы ла ды: 
біл-ім-ді, да рын-ды, па ра сат-ты 
т.б.
2)
 -бан, -гер, -кент, -ха на, -стан, -еке, -жан, -қар, -кеш, -дар, -көй, 
-гөй, -қор, -қой, -мар, -маш, -ні кі (-ді кі, -ті кі), -паз, -тал, -уар, -мен 
(-бен, -пен)
қо сым ша ла ры бу ын үн дес ті гі не ба ғын бай ды: 
мей ір бан, 
ең бек қор, өнер паз, тіл маш, сө зу ар, діл мар, қас көй, Асе ке
т.б. 
3) жал қы есім дер 
й, ш
дау ыс сыз ды быс та ры на аяқ тал са,
 -ев (-ева)
; 
бас қа дау ыс сыз ды быс тар ға аяқ тал ған да, 
-ов (-ова)
; дау ыс ты лар ға 
аяқ тал са, 
-ин (ина)
қо сым ша ла ры жал ға на ды: 
Сәт бай ев – Сәт-
ба ев, Бегалы ин – Бегалин, Ша хан ов – Ша ха нов.
4)
 -ов, -ев 
жұр нақ та ры ар қы лы жа сал ған фа ми лия лар ға қо сым ша 
тү бір дің соң ғы буы ны ның жу ан-жі ңіш ке лі гі не қа рай жал ға на ды:
 
С.Жү ні сов ке, С.Исаев тың.
5)
 
әріп тер ден қыс қар ған сөз дер ге қо сым ша лар оның ай ты лу әуені не 
қа рай, ал олар дың ішін де дау ыс ты ды быс бол са, сол ды быс тың 
ай ты лу әуені не қа рай де фис ар қы лы жу ан не жі ңіш ке бо лып жал-
ға на ды:
 ПМПИ-ге, ПМУ-дың, ТУ-144-ке.
6)
 кү нә, кі нә, шү бә, куә, ің кәр, кү мән, Кү ләш, Кү лән 
си яқ ты соң ғы 
буы нын да жі ңіш ке 
ә
әр пі жа зы ла тын сөз дер ге қо сым ша лар жі ңіш-
ке жал ға на ды, тек ба рыс, жа тыс, шы ғыс жал ғау ла ры мен етіс тік 
ту ды ра тын 
-ла
жұр на ғы жу ан ай ты лып, жу ан жал ға на ды: 
кі нә сіз, 
кі нә лі (кі нә сі на, кі нә лау), куәсі, куә лік (куәға, куә дан), Кү ләш тің 
(Кү ләш қа, Кү ләш тан).
7)
 б, в, г, д 
дыбыстарына аяқталатын сөз дер ге дау ыс сыз ды быс тан 
бас тала тын қо сым ша лар тек қа таң ды быс тан бас та лып жал ға на-
ды: 
штаб-тан, пе да гог-тер, па рад-қа, ак тив-ке, ре зерв-тік.
8)
 ст, сть, зд, сс, лл, мм, тт 
ды быс тар тір ке сі не біт кен сөз дер 
тү бір күй ін де еш бір өз ге ріс сіз жа зы ла ды да, олар ға қо сым ша-
лар жал ған ған да, тү бір де гі соң ғы дау ыс сыз тү сі рі ліп жа зы ла ды: 
трест – трес-тің, трес-іне; ве до мос ть – ве до мос-қа, ве до мо сы; 
с езд – с ез-ге, с ез-інің; ме талл – ме тал дар; грамм – гра мы; 
прог ресс – прог рес ке. 
Алай да жал қы есім дер де сақ та лып жа зы-
ла ды:
 Дон басс – Дон басс тан, римм – римм ге.
9) 
ау ыл, дау ыс 
де ген бі рен-са ран сөз дер ге тәу ел дік жал ғауы жал-
ған ған да, ды быс та лу ың ғай ына қа рай 
ы, і 
әріп те рі тү сі рі ліп те, 
тү сі ріл мей де жа зы ла бе ре ді:
 ауы лы, ау лы, дау ысы, дау сы.

жүктеу/скачать 7,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: