Сөз жа сам ның лек си ка-се ман ти ка лық тә сі лі
Ғы лым са ла ла рын да лек си ка-се ман ти ка лық тә сіл ар қы лы тер мин-
дер көп жа сал ған:
сөз, бу ын, ма ғы на, есім, шы лау, үс теу
(тіл бі лі мі),
күн, на рық
( ко но ми ка),
те ңеу, су рет теу, өлең, әң гі ме
(әде би ет),
қи мыл, қоз ға лыс
(фи зи ка),
үш бұ рыш, кө бей ту, қо су, алу
(ма те ма ти-
ка) және т.б.
ек си ка-се ман ти ка лық тә сіл ар қы лы сөз дің жа ңа ма ғы на ға кө шуі-
не бай ла ныс ты сөз бір сөз та бы нан екін ші сөз та бы на ауы са ды, оны
ғы лым да
кон вер сия
деп атай ды. Кон вер сия жо лы мен жа ңа сөз дің
жа са луы – өте көп та ра ған тә сіл. Мы са лы, зат есім ге зат та ну ар қы-
лы көш кен сөз дер өте көп:
бүл дір ген, ағар ған, қор ған, қа мал, ай тыс,
қор шау, ақ, асар, же ті сі, ек пін, жа сау
т.б.
ек си ка-се ман ти ка лық тә сілде сөз еш бір тіл дік бір лік тің кө ме гін-
сіз, ды быс тық құ ра мын сақ тай оты рып, ма ғы на сы өз ге ріп, бас қа сөз
та бы на кө ше ді. Мы са лы,
қор ған, ай тыс, жа рыс, бір ге, бі реу
т.б. Бұл
сөз дер дің тіл де дәл осы тұл ға да, осы құ рам да бас қа ма ғы на ла ры
бар жә не ол ма ғы на ла ры ал ғаш қы не гіз гі ма ғы на ға жа та ды. Мы са-
лы:
қор ған, ай тыс, жа рыс
– етіс тік, қи мыл;
бір ге, бі реу
– сан есім,
сан дық ұғым.
ек си ка-се ман ти ка лық тә сіл де ма ғы на сы өз ге рген сөз үне мі бір
сөз та бы нан екін ші сөз та бы на ауы са бер мей ді. Сон дық тан лек си ка-
се ман ти ка лық тә сіл дің іш тей ай ыр ма сы бар:
1) сөз дің жа ңа ма ғы на алу ына бай ла ныс ты бас қа сөз та бы на кө шуі:
асар, жасау, қорған
т.б.;
2) сөз жа ңа ма ғы на ал са да, сөз та бын өз ге рт пей, өз сөз та бы ның
құ ра мын да қа луы:
құн, нарық
( кономика),
буын, есім
(тіл білімі)
және т.б.
Достарыңызбен бөлісу: |
