Мұғалім: Біз тіршілік атаулының өмірлік өзегі, аңсар арманы – «таза ауа» деп айттық. Осы ауаның бұзылуына әсерін тигізетін қандай экологиялық апаттарды айта аламыз?
Оқушы: Мысалы, уланған лас ауа арқылы адамдар мен жануарлар, құстар және өсімдіктер дүниесі тыныстайды. Қала автокөліктерінің табиғи ортаға зиянды әсері және көшеден 50 көлік 0.5 кг газ бөледі екен, осыны біз жолдың жиегіндегі ағаш жапырақтарына қонған шаң – тозаңнан анықтауымызға болады.
1949 жылдан бастап Павлодар, Қарағанды, Семей даласында ядролық қару жарылып, сынақ жүргізіліп келеді. Жарылыс кезінде бөлінген әртүрлі газдар ауаны ластады, сол ауамен дем алған тұрғындар көптеген ауруға ұшырады. Олжас Сүлейменов ағамыздың ұйымдастыруымен «Невада – Семей» қозғалысының талабы бойынша осы сынақтарды өткізуге 1991 жылы маусымда тыйым салынды.
Мұғалім.Табиғаттың көркін ажарландырып, жер бетін саялы баққа айналдыратын байлық көзі – су. Суға зиян келтіретін экологиялық проблемаға айналған қандай жағдайларды білеміз?
Оқушы: «Судың да сұрауы бар», - дейді халық. Қазақстан Республикасында мол сулы өзендер, көлдер, теңіздер бар. Осы мол суды өлшеусіз, есепсіз, мөлшерден тыс көп жұмсау судың азаюына әкеп соғады. Мысалы: Арал теңізіне Сырдария өзені мол су әкеп қоректендіріп отырады. Кейінгі уақытта осы өзен суын мөлшерден көп ауыл шаруашылығы үшін күріш, мақта өсіруде пайдаланды. Өзеннің теңізге апарар суы азайып, соның салдарынан Арал теңізінің суы азайып, көлемі кішіреюде. Тартылған су астынан тұзы шығып, кеуіп, ұшып ауа құрамына кіруде. Арал аймағы экологиясының осындай жағдайы Қазақстанда үлкен проблемаға айналып отыр. Осы проблеманы шешу үшін Мұхтар Шахановтың бастауымен «Аралға араша» атты қор ұйымдастырылды.
Табиғаттың тамаша туындыларының бірі – хайуанаттар. Халқымыз ежелден – ақ көптеген жануарларды аялап қамқорлыққа алған. Оларды «жақсылықтың жаршысы, бақыттың бастамасы» деп дәріптеген.
Оқушы: Қазіргі кезде қоғамымызда көптеген заңсыздықтар орын алып отырғаны шындық. Таяуда теледидардан «Шекарадан өзге елдерге заңсыз, жасырын түрде жануарлар алып өтпекші болған топты қолға түсірді», - деп хабарлады. Яғни ол жануарлар Қызыл кітапқа енбесе жеңіл, енсе ауыр жаза алатынын айтты. Неге бұлай? Жануарларды Қызыл кітапқа енген, енбеген деп бөліп әрқайсысына әр түрлі деңгейде қамқорлық жасасақ не болады? Бұдан шығатын қорытынды: жануарлардың бәріне бірдей қамқорлық жасалуы керек. Өйткені жануарлар дүниесі – табиғаттың бір бөлшегі.
