«Таңдап алған спорт түрінің техникалық, тактикалық және дене дайындығы» пәні бойынша

Орын алмастыру дағдысын жетілдіру және оның ойын үстіндегі тиімділігі қарсы қозғалыстың жылдамдығын дамыту дәрежесіне ойыншылардың ептіліген, олардың орын алмастыру жылдамдығына байланысты. Жылдамдықты дамыту жаттығуларын орын алмастырумен сәйкестендіріп, олрадың тәсілдерін эстафеталарға, қозғалмалыойындарға пайдаланады. Орын алмастыру кезінде ойын әдістерін бейнелейтін қозғалыстар орындау пайдалы..

1. 
   ҮІІІ- класқа арналған 1-3 жаттығулар қайталанады.
   
2. 
   Алаңның кейбір шектерінде қозғалысты жылдамдатып барып тоқтату.
   
3. 
   Жүгіру және орын алмастыру кезінде белгі бойынша қимылды төмендетіп орын алмастыру кезінде белгі бойынша қимылды төмендетіп, орын алмастыру әдісін өзгертіп тоқтату және 180° бұрылу.
   
4. 
   4х9 және 6х6 ерсілі-қарсылы жүгіру. Бұл 4-6 адыммен жарыс ретінде өткізіледі. Мәре бастапқы сызықтан беріліп сонда аяқталады.
   
5. 
   Бір және екі аяқпен секіру, кедергілерден өту, бітеу доптардың орын алмастыру сияқты орын алмастырудың түрлі әдістері енгізілген эстафета.
   

Тұрыс дегеніміз- волейболшының ойын әдістерін орындауға, яғни допты қабылдап және өз әріптестеріне беруге дағдыланған қалпы.(1 сурет)

Негізгі тұрысқа дағдылануға арналған жаттығулар:

1. 
   Табиғи жүріс, белгі бойынша тоқтау, солға (оңға) бұрылу
   
2. 
   Табиғи жүріс жалғасады, бірақ тоқтап бұрылғаннан кейін отырып- тұру жаттығулары орындалады.
   
3. 
   Жүріс кезінде оң аяқты алға жіберіп, секіріп барып тоқтау.
   
4. 
   Табиғи жүгіріс, белгі бойынша секіріп барып тоқтау
   
5. 
   Оң және сол бүйірмен алдыға қарап аяқты айқастыра басып жүру, одан әрі жүгіру.
   
6. 
   Жүріс және жүгіріс кезінде белгі бойынша тоқтай қалып волейболшының тұрысын көрсету.
   

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Бастапқы қалыпта аяқ тізеден, қол шынтақтан бүгіліп, қолдың саусақтары бүгіле жайылып, бастың тұсында допқа орын даярлап тұрады. Қабылдау тізенің жазылуынан бастап, одан қол қимылға келеді. Қол допқа тиген сәтте аяқ тез жазылып саусақтардың белгілі қимылы допқа белгілі бағыт береді. Жоғарыдан доп қабылдағанда негізгі күш сұқ саусаққа және ортаңғы саусаққа түсіп, бас бармақ доптың дұрыс бағытталуына көмектессе, аты жоқ саусақ пен шынашақ допты демейді. Саусақтардың қалай дұрыс жататынын білу үшін серігі ұстап тұрған допқа қол тигізіп байқаған жөн. Допқа тек саусақтар тиюі қажет, алақанның соғылуы-өрескел қте, ойын ережесін бұзу деп есептеледі.

Жоғарыда айтылғандай, доптың «астына» шығу аса маңызды. Дегенмен қолдың допқа тиетін орнын дәл табу да ойыншының негізгі мақсаты. Осының бәрі төменде берілетін жаттығулардың сипатын анықтап, допты екі қолмен жоғарыдан беруді үйренуге жағдай туғызады.

1. 
   екі адам қарама-қарсы тұрып бітеу допты төбеде ұстаған жағдайдан жоғарыдан қарсыласына беру, яғни лақтыру жаттығуы орындалады.
   
2. 
   Қарсыласы бұл допты төбеден, яғни жоғарыдан қабылдау жағдайында қағып алады.
   
3. 
   Оқушы волейболшы тұрысы қалпында, қолын төбесіне –допты қабылдайтын нүктеге орналастырады. Серігі осы жайылған саусақтардың ортасына допты салады.
   
4. 
   Іліп қойған допты бір орында тұрып, жүгіріп және жүгіріп келіп тоқтаған соң екі қолмен жоғарыдан беру.
   
5. 
   Допты төбеге лақтырып екі қолмен жоғарыдан 1,5-2 метр жерге беру.
   
6. 
   Допты екі қолмен жоғарыдан қабырғаға соғып, қайталап қайтару.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 25

Тақырыбы: Екі қолмен орнынан допты жоғарыдан беру.

Мақсаты: Екі қолмен орнынан допты жоғарыдан беру әдісін үйрету, меңгерту.

1. 
   Допты жоғары лақтырып барып беру. ІҮ класқа қарағанда допты жоғары лақтыру және беру қашықтығы арта түседі. Допты бергенде оны белгілі нысанаға бағыттау аса пайдалы.
   
2. 
   Екі адамның бір-біріне допты беруі. Серігі биіктік пен қашықтықты өзгерте отырып доп береді. Ойын шарты алдын-ала белгілі болғандықтан допты қабылдаушы ыңғайлы қалыпта тұрады. Егер бұл тапсырманы жұптасып орындауға мүмкіндік болмаса, оқушы доптың санына қарай сапқа тұрады. Әр саптың алдында доп ұстаған оқушы болады. Бірінші тұрған оқушы допты берген соң саптың артына кетеді.
   
3. 
   1-ші және 2-ші жаттығу қайталанады, доп тор арқылы берілеі. (жоғары лақтыру да солай)
   
4. 
   Екі адам допты бір-біріне береді. Оқушылар 6-3, 4-3, 2-3 аймақтарға орналасады.
   

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Қарсы жақ ойынға қосқан шабуылдай және алдап соққан доп екі қолмен төменнен қабылданады.

Суретте волейболшының доп қабылдауындағы негізгі тұрысы көһрсетілген. Тізесі бүгіліп, қолы допты қабылдауға алдын-ала даярланған. Қолы допты тосып алады да, допты қайтару үшін оған қарсы қимыл жасаудың қажеті жоқ.

Доп қол жіліншігімен қабылданады. Саусақтар жұмылып, төмен түсіріледі. Жұдырықпен қабылдау қауіпті, өйткені доп оған дәл тимей қисық ұшып, алаңнан шығып кетуі мүмкін. Допты қайталау үшін және ағынын бәсеңсіту үшін қабылдау кезінде екі қолдың арасы ашық болады. Бірақ оларды барынша жақын ұстау керек. Допты екі қолмен төменнен қабылдау үшін мынадай жаттығуларды пайдалануға болады:

1. 
   Төменгі қалыпта доп қабылдаудың бастапқы жағдайынан, аяқты жаза отырып ілінген допты соғу.
   
2. 
   Домалай түсіп келе жатқан допты төменнен қабылдау. Бұған арналған қондырғыны оңай жасауға болады. Ол үшін екі тақтай бір-біріне науа тәрізді етіліп қағылады. Оны гимнастикалық қабрғаға немесе ағашқа т.б. орнатуға болады. Бұл қондырғы жеке адамға, мысалы үйде жаттығу жасауға аса қолайлы.
   
3. 
   Серігі лақтырған немесе жоғарыдан берілген допты бір орында тұрып немесе орын ауыстырған соң қабылдау.
   
4. 
   3-ші жаттығуды қайталай отырып, тор арқылы біріліп допты 4,3,2,6 аймақтарда қабылдау.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 27

Тақырыбы: Допты ойынға төменнен тік қосу

Мақсаты: Допты ойынға төменнен тік қосу әдісін үйрету, меңгерту

Допты ойынға төменнен қосуға арналған жаттығулар:

1. 
   Бітеу допты бір қолмен қабырғаға лақтыру және қағып алу (қашықтық 1,5-2 метр)
   
2. 
   Екі адам боп: бітеу допты бір қолмен (оң және сол) лақтыру. Қашықтық біртіндеп 8-9 метрге дейін арттырылады.
   
3. 
   Бітеу допты тор арқылы (төменгі жібі бағанаға бекітілмеген) 4-6 метр қашықтықтан лақтыру.
   
4. 
   Жіпке іліп серігі ұстап тұрған допты төменнен беру. Соққан кезде жіп жіберіледі де доп берілген бағытта ұшады.
   
5. 
   Іліп қойған допты тор арқылы 4 метр қашықтықтан беру.
   
6. 
   Төрт метр қашықтықтан допты жоғары лақтырып барып беру.
   

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Мақсаты: Әр әдісті меңгерткеннен кейін өткізетін даярлық ойындардың мазмұнымен. әдістерімен таныстырып, үйрету.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Дәріс № 29

Тақырыбы: Допты әр түрлі әдістер арқылы беру әдісі.

Мақсаты: Допты бір- біріне беру айла-тәсілдерінің түрлі әдістер арқылы үйрету.

Допты бір-біріне беру айла-тәсілі кз келген сабақта өзінің қажетті дәрежесінде үйретіледі. Бұл бітеу доптарды лақтыру мен қағып алу жаттығуларына да байланысты.

Торға параллел бағытта және тор арқылы қарсы саптарда доп беру. Қарсы саптарда доп беруге оқушылар ҮІІ класта дағдылана бастайды. ҮІІІ класта сол дағды ойын жағдайына жақындап жетілдіре түседі. Соған орай өткен кластың бағдарламасын қиындату арқылы ойын дағдысы қалыптасады.

1. 
   Жұптасып доп беру. Оқушылар 3-4, 3-2 аймақтарға және алаңның ішкі түпкіріне орналасады. Барлық ойыншылар тор жанында болғаннан кейін ғана олар алмастырылады. Бұл жаттығуды қосымша торларда немесе екі алаңда орындалады.
   
2. 
   Жұптасып допты тор арқылы беру. Оқушылар 4-2, 3-3, 2-4 алаңдарға орналасады. Орындау дәл 1 жаттығудағыдай.
   
3. 
   Оқушылар екі саппен 2 және 4 аймақтарға орналасады. 2-аймақтағы саптың алғашқысы бітеу допты 4-аймаққа лақтырып, өзі саптың соңына барып тұрады. 4-аймақтағы саптың оқушысы допты 2-аймаққа лақтырып, өз сапының соңына кетеді. Бір кезек доп лақтырған соң саптар орын ауыстырады.
   
4. 
   Оқушылар 3-жаттығудағыдай орналасады. 2-аймақтағы ойыншы бітеу допты төбесіне лақтырып қағып алады да 4-аймаққа лақтырады, сонсоң қарсы бағыттағы колоннаға қарай жүгіреді. 4-аймақтағы оқушы допты қағып алып, төбесіне лақтырып қайта қағып алған соң 2-аймаққа лақтырады. Мұның кейін қарсы беттегі саптың соңына барып тұрады.
   
5. 
   4- жаттығудағы қозғалыс қайталануы, тек ойыншылар допты жоғарыдан екі қолмен береді.
   
6. 
   5- жаттығудағы қозғалыс қайталанады, тек ойыншылар допты жоғарыдан екі қолмен қарсы сапқа береді.
   
7. 
   6-жаттығудағы қозғалыс қайталанады. Бұл жолы доп бірден қарсысапқа беріледі.
   
8. 
   Қарсы саптар тордың екі жағына 2-4 аймақтарға орналасады. Допты тор арқылы бергеннен кейін оқушылар өз сапының соңына барып тұрады.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 30

Тақырыбы: Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісі

Мақсаты: Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісін үйрету, меңгерту.

Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісі шабуылдап соғу үшін допты барынша тәсілденген шебер ойыншыға беру үшін пайдаланылады. Немесе қарсы жақтың доптың берілу бағытынан жаңылдыру мақсатында қолданылады.

Допты негізгі бағытқа теріс қарап тұрып беру тәсіліне үйреткен кезде жаттығулар тура қарап тұрғандағыдай орындалады, бірақ оның өзіндік ерекшелігі ескеріледі.

1. 
   Үш адам болып орындайды.(3 сурет). Бірінші ойыншы 2-ге, ол 3-ге арқасып беріп тұрып бітеу допты лақтырады, сонсоң 3- ойыншыға бетімен бұрылады да допты кері бағытта: 3- ойыншы екіншіге, 2-ойыншы – 1 ойыншыға т.б. береді.
   
2. 
   Бұл жаттығуды жұптасып орындайды. Допты төбеге секіріп лақтырып, 180 °-бұрылып қағып алу, одан қарсыласына арқасымен тұрып доп лақтыру.
   
3. 
   Іліп қойған допты беру.
   
4. 
   Жұптасып орындайды. 1-ойыншы 2-ге арқасын беріп тұрып допты төбесінен асыра лақтырады. 2-ойыншы допты қағып алып оған арқасын беріп бұрылады да допты төбесінен асыра лақтырып, қайта береді. Жаттығуды орындау жалғаса береді.
   
5. 
   2-жаттығу қайталанады., бірақ волейбол добыменорындалады. 2-ойыншы допты негізгі бағытқа арқасын беріп тұрып лақтырады.
   
6. 
   Бұрын үйретілген –топталып доп беру әдістерінен құрастырылған жаттығулар.
   
7. 
   6-жаттығу қайталанады. Бірақ арқасын беріп тұрып доп берген соң, мысалы, 2-аймақтан допты тор арқылы секіріп беру.
   

Егер доп бірінші (допты алғашқы қабылдау) не екінші қабылдау болса, онда жағдайды әлі де түзетуге мүмкіндік бар. Екінші қабылдаудан кейін үшінші рет қабылдаудың өзіндік ерекшелігі бар екенін ұмытпаған жөн. Доп екінші рет қабылданғанда мүмкіндігінше жоғары көтеру жеткілікті, ал үшінші рет алынатын болса, оны қалай да тор арқылы өткізіп, қарсы жақтың осалдау тұсына беріледі.

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990