Таңдау курс Тақырыбы: Антропология Құрастырған
жүктеу/скачать 376,15 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бағыты
- Курстың мақсаты
- Мамандыққа дайындау
- Курстың мазмұны: І бөлім Кіріспе (2 сағат)
- ІІ бөлім Антропогенез (эволюциялық антропология). Адамның жануарлардан пайда болғанына дәлелдемелері (5 сағат)
- ІІІ бөлім Адам эволюциясының негізгі сатылары (5 сағат)
- Адам қоғамының шығу тегі (3)
- VІ бөлім Конституциялық антропология элементтері (3)
- VІІ бөлім Нәсілшілдік (этникалық антропология) (9)
- Тіршіліктің пайда болу тарихы
- Кайнозой. Жаңа өмір заманы
- Неоген (үшінші) (25-1,8 млн жыл)
- Палеоген (66-25 млн жыл)
- Сүткоректілердің эволюциясы.
- Адамның жануарлар дүниесіндегі орны
- Антропогенездің биологиялық және әлеуметтік факторлары.
| АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ПЕДАГОГ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ
Таңдау курс Тақырыбы: Антропология Құрастырған: Нургазиева Г.Е., Баймуратова З.М. биология-химия, Жумагулова А.С. география, Алымкулова Н.А тарих пәндерінің мұғалімдері
Антропология ғылымы адамның ежелгі адам тәрізді маймылдардан шығып, осындай дәрежеге дейін көтерілуі биологиялық және әлеуметтік факторларға байланысты деп түсіндіреді. Адам эволюциясына әсер еткен биологиялық факторлар: тұқым қуалайтын өзгергіштік, тіршілік үшін күрес, табиғи сұрыпталу. Алайда «саналы адам» түрінің пайда болуында әлеуметтік факторлар шешуші рөл атқарады. Олар: еңбек, сөз, қоғамдасып тіршілік ету, әлеуметтік заңдылықтардың қалыптасуы және т.б. Адам эволюциясында еңбектің рөлі зор. Адамның еңбек етуі еңбек құралдарын жасаудан басталады. Адамның маймылға ұқсас ата тегі еңбек құралын өзі жасап, оны бірте-бірте күрделендіріп, пайдаланып, өзінің тіршілік ортасына бейімделе келе түрлі морфологиялық және физиологиялық өзгерістерге ие болды. Мұның себебі: су тартылып, орман алқаптарының көлемі азайып, ашық далалы жерлер түсіп, ашық алаңқай жерлерде қоректерін тауып жеп, күн көре бастады. Ашық далада жауының көзіне бірден түсетін болғандықтан, олардан қашып қорғануға тура келді. Қоректік заттары өзгеріп басқа өсімдіктермен, майда жәндіктермен қоректене бастады. Осыған байланысты еңбек құралдары қажет болды. Ол құралдарды іздеп табу немесе жасау керек еді. Міне осының бәрі бірте-бірте екі аяқпен тік жүріп қозғалуды қажет етті. Тік жүру адамның дене құрылысын біршама өзгертті. Бүкіл салмақ омыртқа жотасына түскендіктен, оған солқылдақтық қасиет беретін иілімдер пайда болды. Аяқтың басы жүруге серпімділік беретіндей болып өзгерді, жамбас қуысы кеңейді. Қорегінің өзгеруіне байланысты жақ сүйектері кішірейді. Тік жүрудің нәтижесінде адамның екі қолы босап, қолдың көмегімен қоректік заттарын іздеп, тауып жеп, түрлі құрал-саймандар жасап, жауынан қорғана білді. Еңбек қоғамдасып тіршілік етуге бастама берді. Адам өз еңбегі арқылы табиғатты өзгертіп, оны тиімді пайдалана алатын дәрежеге жетті. Курстың мақсаты: - саналы адамның қалыптасу тарихы туралы оқушыларға түсінік беру, тарихи материализм және диалектикалық көзқарастарын қалыптастыру Курстың міндеттері: - адам эволюциясының әлеуметтік және биологиялық қатынастарын түсіндіру; - онтогенездің негізгі кезеңдеріне қоршаған ортамен тұқым қуалаушылықтың әсерін, адамның жеке тұлғалық даму механизмі мен заңдылықтарын түсіндіру; - адамның морфологиялық сипатына экологиялық факторлардың рөлі және оның популяциялық жеке тұлғалық деңгейін түсіндіру; Мамандыққа дайындау Медицина, психология, педагогика, социология, политология Пәнаралық байланыс: Зоология, анатомия, жалпы биология, география, тарих Ұйымдастыру формалары: Лекция, семинар, конференция, сарамандық жұмыстар, топ серуен, оқушылардың шығармашылық жұмыстары, рефераттар, ізденіс жұмыстары, ғылыми жобалар жазу Курстың мазмұны: І бөлім Кіріспе (2 сағат) Оқушыларға адам туралы ілімнің негізгі бөлімдерінің құрылымы мен принциптері туралы толық мағлұмат беріледі. ІІ бөлім Антропогенез (эволюциялық антропология). Адамның жануарлардан пайда болғанына дәлелдемелері (5 сағат) Адамның жануарлар дүниесінен алатын орны туралы толық түсінік қамтылады. ІІІ бөлім Адам эволюциясының негізгі сатылары (5 сағат) Адам эволюциясының негізгі сатыларымен таныстыру арқылы оқушылардың тарихи көзқарастары қалыптасады. ІV бөлім Адам қоғамының шығу тегі (3) Қауымдастық-туыстық қоғамның пайда болуы, қоғамдық қарым-қатынастарды түсіндіреді. V бөлім Адам морфологиясы. Адамның өсуі мен дамуы (7) Онтогенез заңдылықтары туралы жас ерекшеліктері антропологиясымен, ата-тегін зерттеуді толық меңгертеді. VІ бөлім Конституциялық антропология элементтері (3) Конституцияның медициналық және экологиялық аспектілері, әртүрлі ауруларға ағзаның бейімделуі туралы білімдерін толықтырады. VІІ бөлім Нәсілшілдік (этникалық антропология) (9) Дүниежүзі халықтарының антропологиялық құрамы, этнос ерекшеліктері, этностардың әртүрлі географиялық аймақтарда орналасуын анықтау арқылы білімдерін шыңдайды. Күнтізбелік жоспар
Cабақтың тақырыбы: Тіршіліктің пайда болу тарихы. Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды тіршіліктің пайда болу тарихымен таныстыру. 2. Оқушыларға тіршіліктің даму тарихын түсіндіру арқылы, дүниетанымдарын арттыру. 3. Ізденіске тәрбиелеу. Сабақтың пәнаралық байланысы: Тарих, география Сабақтың түрі: кіріктірілген. Сабақтың көрнекілігі: Геохронологиялық шкала (кесте), сурет. Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап, баяндау, кесте толтыру. Ғаламшарымыздың биологиялық тарихы: Кайнозой. Жаңа өмір заманы (ұзақтығы 66 млн жыл) Антропоген (төртінші) (1,8 млн жыл) Мұздық алаңның мезгіл-мезгіл кеңеюі. Қырымға және Еуропаның ортасына дейін жеткен 3-5 ірі мұз басу. Мұздыққа таяу климаттың ылғалдығы және мұздықтан алыс климаттың құрғақ болуы. Мұхит деңгейінің 80-120 м төмендеуі, суыққа төзімді формалардың (зілдер, жүндес керіктер, солтүстік бұғылары), шөл формаларының өте көп мөлшерде дамуы. Ірі жыртқыштар, шөпқоректілер және гоминидтердің пайда болуы. Жылы климатта гүлді өсімдіктер, мұздықтарда тундралық өсімдіктер және солардың аралығындағы қылқанды өсімдіктердің таралуы. Адамның жаралуы және пайда болуы. Жоғары жүйке әрекетінің (ойлау, ес) пайда болуы. Неоген (үшінші) (25-1,8 млн жыл) Альпі, Карпат, Гималай, Кавказ таулары қалыптасты. Теңіздің тартылуы, Антарктиданы мұз басу, солтүстік жөне оңтүстік Америка арасында фаунаның алмасуы. Австралияда – қалталылар дүниеге келді. Жәндіктер мен өсімдіктердің түрлік құрамы қазіргі замандағыларға жақындаған. Жабық тұқымды өсімдіктер және сүтқоректілер: аю, мысық, керік, бұғы, жайлаң (жираф), жоғары сатылы приматтардың (адамтәріздестердің) үстем болуы. Австралопитектің пайда болуы. Тайга және тундра флорасы қалыптасуы. Адамтектес приматтарда қарапайым әрекеттің пайда болуы Палеоген (66-25 млн жыл) Теніздердің сансыз көп көтерілуі және қайтуы, тау түзілу. Теңіздерде қосжақтаулы ұлулар, мүкденелілер, сүйекті балықтар тіршілік етті. Континенттік сукоймаларда құйрықты және құйрықсыз қосмекенділер, тәмсақтар (крокодил) болды. Құрлықта тасбақалар, кесірткелер өмір сүрді. Төменгі сатылы приматтар (лемурлар) өркендеді. Бунакденелілер алуан түрде кездесіп, жабықтұқымды өсімдіктер үстемдік етті. Өте ежелгі маймылдар (парапитектер), кұстардың осы заманғы тұқымдастары, тұяқтылар болды. Приматтардың миы жөне сезім мүшелері дамыды Сүткоректілердің эволюциясы. Сүтқоректілерді өте ертеде мезозой заманында тіршілік еткен аңтісті жорғалаушылардан шыққан деп есептейді. Сүткоректілердің жер бетіне кең таралып тіршілік етуі дене құрылысының, жүйке жүйесінің күрделеніп, жылықандылыққа ие болуына байланысты жүрді. Ал жылықандылық түкті жамылғының болуы, жүректің төрт бөліктен тұруы, кіші жөне үлкен қанайналым шеңберлерінің түзілуіне байланысты қалыптасқан. Сүткоректілер үш класс тармағына бөлінеді: жұмыртқа салушылар, қалталылар және ұрықжолдастылар. Мезозой заманының соңына жақын пайда болған ұрық жолдастыларды жоғары сатыдағы сүтқоректілер деп атады. Бертін келе кайнозой заманында тіршілік еткен жәндіктермен коректенетін сүтқоректілерден приматтар отряды бөлініп шықты. Осы приматтар отрядына жататын адам төрізді маймылдардан биологиялық және әлеуметтік факторлардың әсеріне байланысты адам пайда болды. Cабақ тақырыбы: Адамның шығу тегі. Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды адамның шығу тегі эволюциясымен таныстыру. 2. Оқушылардың шығармашылық, ойлау қабілетін арттыру арқылы тарихи ғылыми көзқарастарын қалыптастыру. 3. Жан-жақты ізденіске тәрбиелеу. Сабақтың пәнаралық байланысы: Тарих.география Сабақтың түрі: Семинар. Сабақтың көрнекілігі: маймылдар миының және қолының моделдері, сызба-нұсқа, суреттер. Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, топтастыру.
Адам сүтқоректілер класына жатады. Себебі алдыңғы мидың көлемі ұлғайып, құрылысы күрделенеді, балаларын сүтпен асырайды, тістері (азу тіс, ит тіс және күрек тістер), дене қуысындағы көкет, құлақ қалқаны мен ортаңғы құлақтағы үш дыбыс сүйектері (төс, үзеңгі, балға) тек сүтқоректілерге тән белгілер екенін керсетеді. Адамның да ұрығы анасының жатырында дамып жетіледі, ұрықтың қоректенуі ұрықжолдасы (плацента) арқылы жүреді. Адамның қолындағы бас бармақтың қалған 4 саусаққа карама-қарсы орналасуы және саусақтарда жалпақ тырнақтың болуы, бұғана сүйектерінің жақсы жетілуі, сәбилердегі сүт тістердің кейінірек тұрақты тістермен алмасуы адамның приматтар отрядына, оның ішіндегі адам тәрізді маймылдар отряд тармағына жататынын көрсетеді. Адам осы отряд тармағының таралуы маймылдар тобына жатады. Бұл топтан адамдар тұқымдасы бөлініп шығып, өз алдына адамдар туысын құрайды. Бұл туыстың қазіргі түрі — саналы адам (Homo sapiens). Адамның жануарлар дүниесіндегі орны Хордалылар типі омыртқалылар тип тармағы Адамның жануарлар дүниесінің өкілі екендігін дәлелдейтін рудименттік және атавизмдік белгілер бар.
Адам эволюциясында еңбектің рөлі зор. Адамның еңбек етуі еңбек құралдарын жасаудан басталады. Адамның маймылға ұқсас ата тегі еңбек құралын өзі жасап, оны бірте-бірте үрделендіріп, пайдаланып, өзінің тіршілік ортасына бейімделе келе түрлі морфологиялық және физиологиялық өзгерістерге ие болды. Мұның себебі: су тартылып, орман алқаптарының көлемі азайып, ашық далалы жерлер пайда болды. Ағаш басында тіршілік еткен маймылдар енді жерге түсіп, ашық алаңқай жерлерде қоректерін тауып жеп, күн көре бастады. Ашық далада жауының көзіне бірден түсетін болғандықтан, олардан қашып қорғануға тура келді. Қоректік заттары өзгеріп басқа өсімдіктермен, майда жәндіктермен қоректене бастады. Осыған байланысты еңбек құралдары қажет болды. Ол құралдарды іздеп табу немесе жасау керек еді. Міне, осының бәрі бірте-бірте екі аяқпен тік жүріп қозғалуды қажет етті. Тік жүру адамның дене құрылысын біршама өзгертті. Бүкіл салмақ омыртқа жотасына түсетіндіктен, оған солқылдақтық қасиет беретін иілімдер пайда болды. Аяқтың басы жүруге серпімділік беретіндей болып өзгерді, жамбас қуысы кеңейді. Қорегінің өзгеруіне байланысты жақ сүйектері кішірейді. Тік жүрудің нәтижесінде адамның екі қолы босап, қолдың көмегімен қоректік заттарын іздеп тауып жеп, түрлі кұрал-саймандар жасап, жауынан корғана білді. Ендеше, қол — еңбек құралы ғана емес, ол — еңбектің жемісі. Ал еңбек — адам эволюциясының негізгі факторы. Қоғамдасып тіршілік ету. Еңбек қоғамдасып тіршілік етуге бастама берді. Адам төрізді маймылдардың кейбір топтары енбек құралдарын жасай алмады. Ондай топтардың көбісі тіршілік ортасының қолайсыз жағдайларына төзе алмай немесе өздері сияқты басқа топтармен бәсекеде жеңіп шыға алмай, жер бетінен жойылып кетіп отырды. Бейімділік кабілеті жоғары топтар бірлесіп еңбек құралдарын жасап, аң аулап, қоғамдасып жауларынан қорғанып, өз балаларына қамқорлық жасап күн көрді. Топтардың үлкендері еңбек құралдарын жасау жолдарын және аңшылықтың әдістерін кішілеріне үйретті. Тәжірибе алмасу алғашында бір-бірімен ымдасу арқылы болса, бара-бара дыбыс шығарып белгі беру — сөз аркылы қарым-қатынас жасауға жол ашты. Қоғам мүшелерінің сөзі арқылы қарым-қатынас жасауы ойлау қабілетінің дамуына әсер етті. Бұл жағдай мидың одан әрі жетіліп, құрылысы мен қызметінің күрделенуіне себеп болды. Осы кезенде тіршілік еткен адамдарда жануартектес азықтармен қоректену нәтижесінде шайнау бұлшық еттері жетіліп, жақ сүйектері кішірейді, ішектері біршама қысқарды. Аң аулап, жыртқыштардан қорғануда отты пайдалану тиімді болды. Сонымен бірлесіп еңбек етудің нәтижесінде адамдар жануарлар табынынан бөлініп, өз алдына адамзат қоғамын қалыптастырды. Адам өз еңбегі арқылы табиғатты өзгертіп, оны тиімді пайдалана алатын дәрежеге жетті. Кесте толтыру Антропогенездің қозғаушы күштері
жүктеу/скачать 376,15 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
сүткоректілер класы ұрықжолдастылар класс тармағы приматтар (маймылдар) отряды