Тағайбекова Дариға Сірнебайқызы «Адам және жануарлар физиологиясы» пәні бойынша
Ет ұлпасының физиологиялық қасиеттерi
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
Тағайбекова Дариға Сірнебайқызы «Адам және жануарлар физиологияс-emirsaba.org
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Ет жиырылуының түрлерi.
| 2. Ет ұлпасының физиологиялық қасиеттерi.
Ет талшықтарына қозғыш ұлпалар қасиеттерiнiң барлығы тән.Қаңқа еттерiнiң қозғыштығы нерв талшықтарымен салыстырғанда төмен. Себебi ет талшықтарында ӘП. нерв талшықтарымен салыстырғанда жоғары. (90 мВ және 70 мВ). Қозу ет талшықтары арқылы тiтiркенген жерден қос жақты өткiзедi. Қозуды өткiзу жылдамдығы ет талшықтарында 12-15 м/с өткiзсе, қызыл ет талшықтарында 3-4 м/с, жүрек еттерiнде 0,9-1 м/с. Серпiмдiлiк қасиетi белсендi және енжар жиырылғыш компонент-тердiң болуына байланысты қалыптасқан. Осыған байланысты ет талшықтарында созылғыштық, оралғыштық икемдiлiк қасиеттер пайда болған. Созылғыштық – түрлі әсер ықпалымен ет талшықтарының ұзаруы. Оралымдық-еттiң әсерi тиылғаннан соң бастапқы күйiне оралуын айтады. Икемдiлiк ‑бұлшық еттiң ерiксiз, күшпен берген пiшiнiн сақтау қасиетi. Бұлшық ет тонусы кеңiстiкте дененi белгiлi бiр күйiнде ұстауда, қимыл аппаратының қызметiн қамтамасыз етуде маңызды роль атқарады. Бұлшық еттердiң ерекше қасиетi жиырылу. Жиырылғыштық деп ет талшықтарының тiтркендiргiш әсерiмен өзiнiң ұзындығы мен шарығу (кернеу) деңгейiн өзгертетiн қасиетiн айтады. Бұлшық ет жұлынның вентральдiк мүйiзiнде, немесе ми нервтерi ядросында орналасқан қозғыш нейрондардан (мотонейрондардан) келген импульстердiң әсерiмен қозады. 3. Ет жиырылуының түрлерi. Организмде еттiң жиырылуының үш тұрiн ажыратады: изотониялық, изометриялық, ауксотониялық. Изотониялық жиырылу (грек тiлiнде isos-бiрдей, тең, tonos-ширығу)- кезiнде ет талшықтарының ширығу деңгейi өзгермей тек оның ұзындығы қысқарады. Мысалы, жекеленген бұлшық етке азғана жүк iлiп, электр тоғымен тiтiркендiрген кезде байқалады. Бұл кезде ет iлiнген жүк салмағымен тұрақты ширығу жағдайында жиырылады. Изометриялық жиырылу (грек тiлiнде isos-бiрдей,meros-өлшем) кезiнде еттiң Үзындығы өзгермей, тек ширығу деңгейi артады. Ауксотниялық жиырылу- бұл кезде еттiң ширығу деңгейi мен ұзындығын өзгертiп жиырылуы. Еттi тiкелей (еттiң өзiн) немесе шамалы (нервтi) тiтiркендiргенде бiрден басталмайды. Бақаның балтыр етiнiң жиырылуы 0,11-0,12 секундқа созылады, ол жасырын (лантенттiк) жиырылу (0,01сек), анық жиырылу (қысқару-0,05сек), босаңсу (0,05-0,06 сек) кезеңдерден тұрады. Күшi зор ырғақты тiтiркендiргiшпен бұлшық етке әсер етсе, ет ұзақ мерзiмге күштi жиырылады, бұны тетанус (сiресiп) деп атайды. Тетанус тiстi (тiтiркендiру жиiлiгi 20-40 Гц шамасында болса) немесе толық, жазық (тiтiркендiру жиiлiгi 50 Гц асса) болып бөлiнедi. Орталық нерв жүйесiнен келетiн импульстер сирек болса, ет талшықтары дара жиырылу жағдайында әрекет етедi, ал ол жиiлесе, бұлшық ет тетанус жағдайына көшедi. Бұл жағдайда ет тез қажиды. жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|