Тақырыбы: 1) Таным және әлемнің қайта құруындағы ойлау рөлі. 2) Ойлау және сөйлеу. 3) Ой және сөз (Л. С. Выготский, С. Л. Рубинштейн). 4) Ойлау мәселелерді шешу процесі ретінде: ойлау процесінің құрылымы мен динамикасы
жүктеу/скачать 106,06 Kb.
|
Та ырыбы 1) Таным ж не лемні айта руында ы ойлау р лі. 2)
- Бұл бет үшін навигация:
- Ой және сөз (Л.С. Выготский, С.Л.Рубинштейн).
| Ойлау және сөйлеу.
Ойлаудың таным сатысы ретінде айрықша ерекшелігінің бірі-оның сөзге деген қатысы болып табылады. Бұл қатысты түрлі психологиялық мектептер мен ағымдардың өкілдері түрліше қарастырып келді және әлі де солай қарастыруда. Идеалистік ағым өкілдері ойлау сөйлеуге тәуелсіз, ал сөз ойлауға бағынышсыз деп есептейді. Олар бұл қағидаларының дұрыстығын адам іштей ойлана отырып, біреумен сөйлесе және дәл сол мезгілде басқа бір нәрселер туралы ойлай алады деп дәлелдейді. Ой алуан тілде айтылады. Демек, ойлау мен сөйлеу бір-біріне тәуелсіз бола беретін тәрізді. Психологияның мінез-құлықтық ағымының өкілдері керісінше, ойлау мен сөйлеуді ұқсас құбылыс деп есептейді. Тіпті біз іштей ойлап отырғанның өзінде сөйлеу аппараттарының жасырын жұмыстары жүріп жатады. Ойлау дегеніміз дыбыссыз сөйлеу. Ал сөйлеу дауыстап ойлау. Екі көзқарас та ойлау мен сөйлеудің қатынасы жөніндегі күрделі мәселеде антидиалектикалық сипатта болып отыр. Маркистік-лениндік ілім ойлау мен сөйлеу бірлікте деген қағиданы ұстанған. Ойлау мен сөйлеу процестері бір-біріне ұқсас та емес, сондай-ақ олар бір-бірінен бөлек те болмайды.Тілсіз ойлау мүмкін емес, өйткені ой арқылы көрініс береді дейді. Мазмұнның формадан көрінетіні тәрізді, ойлау сөзбен көрінеді. Бұл өзара қарым-қатынастарда ойдың табиғаты мен процесін толығырақ ұарастырғанда айқын көзге түседі. Дүние құбылыстарын тани отырып, адам оны әрі бірінші, әрі екінші сигналдық жүйеде яғни бейнелер және сөздермен сәулелендіреді. Сөздің мәні ойдан көрінеді. Ой тіл арқылы айтылып қана қоймайды, сонымен бірге безендіріледі. Ойлау дүние құбылыстары мен заттарын олардың әртүрлі байланысы мен қатынастарында танып білу. Шындықта болатын байланыстардың себептік,мақсаттық, жағдайлық, қатынастық т.б. тәрізді әр категориясы адам тәжірибесінде танылып белгілі тілдік формалармен аталып отырады. Ой және сөз (Л.С. Выготский, С.Л.Рубинштейн). Л.С. Выготскийдің еңбегінде былай делінеді: «Біз зерттеуімізді фило - және онтогенетикалық дамудың ең шеткі кезеңдерінде ой мен сөз арасындағы ішкі қатынасты анықтауға тырысудан бастадық. Біз ой мен сөздің дамуының басталуы, ойлау мен сөйлеудің өміріндегі тарихқа дейінгі кезең, ой мен сөздің генетикалық тамырлары арасындағы белгілі бір қатынастар мен тәуелділіктерді ашпайтынын таптық. Осылайша, сөз бен ойдың арасындағы біз іздеген ішкі қарым-қатынас бастапқы емес, алдын-ала берілген мән болып табылады, ол барлық дамудың алғышарты, негізі және бастапқы нүктесі болып табылады, бірақ олар адам санасының тарихи даму процесінде ғана пайда болады және дамиды. Бала дамуының бастапқы кезеңінде біз сөйлеуді қалыптастыру процесінде және ойлауды дамытудағы сөйлеуге дейінгі кезеңнің интеллектуалдық кезеңінің болуын сөзсіз айта аламыз. Ой мен сөз бастапқы байланыспен байланысты емес. Бұл байланыс ой мен сөздің дамуы кезінде пайда болады, өзгереді және өседі. Ойлау мен сөйлеуді бір-біріне қатысты екі сыртқы процесс ретінде, бір-біріне параллель жұмыс жасайтын және әрекет ететін екі тәуелсіз күш ретінде елестету дұрыс болмас еді. Жолдың жеке нүктелерінде қиылысып, механикалық өзара әрекеттесуге ену. Ой мен сөз арасындағы бастапқы байланыстың болмауы бұл байланыс біздің санамыздың екі гетерогенді іс-әрекетінің сыртқы байланысы ретінде ғана пайда болатындығын білдірмейді. Керісінше, біз өз жұмысымыздың басында көрсеткеніміздей, ойлау мен сөйлеуді зерттеудің үлкен көпшілігінің негізгі әдіснамалық ақаулығы, осы жұмыстардың бедеулігін тудыратын ақаулық және осы екі процесті де қарастыратын ой мен сөз арасындағы қарым-қатынасты түсінуден тұрады. Тәуелсіз және оқшауланған екі элемент, олардың сыртқы бірлестігінен сөйлеу ойлауы өзіне тән барлық қасиеттермен бірге пайда болады» деп тұжырымдайды. Бір қызығы Выготскийдің «Ойлау және сөйлеу» атты еңбегі автордың және оның әріптестерінің ойлау мен сөйлеу дамуын зерттеу бойынша он жылдық жұмысының нәтижесі. Кітаптың жекелеген бөлімдері бұрын баяндамалар, дәрістердің қолжазбалары түрінде жарық көрді, кейбір бөлімдері басқа жұмыстарда немесе аналитикалық шолуларға алғысөздер ретінде берілген. Алайда, кітап түріндегі соңғы еңбегі немесе оны зерттеушілер мақалар жинағы немесе монография деп атайды. Кітап 1931 жылы баспаханаға беріліп, 1934 жылы Выготскийдің дүниеден озғанынан кейін ғана басылып шықты. С.Л. Рубинштейн ойлау - бұл жеке адамнан жалпыға және жалпыдан жеке адамға өтетін байланысты ашатын ой қозғалысы деп тұжырымдады. Сөзге қоңырау шалу, ойды білдіру дегеніміз - жалпылауды, оны ұғымның астына алуды немесе анықтама беруді білдіреді. Бұл адамның ойлауы мен жануарлардың ойлауының айырмашылығы. жүктеу/скачать 106,06 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|