Тақырыбы: Артпедагогиканың пайда болуы мен тарихы
жүктеу/скачать 3,24 Mb.
|
1 2
Байланысты:Артпедагогика практика
- Бұл бет үшін навигация:
- Кіріспе
Тақырыбы: Артпедагогиканың пайда болуы мен тарихы.Орындаған: Қапан Гүлбақыт ЖОСПАРЫ: 1.Тарихи шолу. 2.Артпедагогика туралы ертедегі көзқарастар. 3.Қорытынды. КіріспеАдамзаттың мәдениеттенуінің алғашқы кезеңдерінде абыздар, одан кейін дәрігерлер, философтар, педагогтар адамның жаны мен тәнін емдеу үшін өнердің әр алуан түрлерін қолданған. Олар өнердің, театрдың, қозғалыстың, музыканың құпияларын ашу жолында ой қозғап, олардың ағза қызметтерін қалпына келтіру және жеке тұлғаның жан дүниесінің түзілуіндегі рөлін анықтауда еңбек еткен. Казіргі уақытта психотерапияның маңызды салаларының бірі ол арт-терапия болып саналады. Арт-терапия даму үстіндегі психотерапияның әдістердің жаңа түрі болып есептеледі. Қазір Қазақстанда арт-терапия өзінің қалыптасу кезеңінде. Бұл сала Қазақстанда әлі де болса толығымен зерттелмеген деп айтуға толық негіз бар, себебі осы салада елімізде ғылыми жұмысты айтпағанның өзінде бітіру жұмысыда жоқ екендігі дәлел. Сонымен қатар арт-терапия түсінігі біздің елімізде әлі толығымен қалыптаспаған. Арт-терапиямен айналысу үлкен профессионалды дайындықты, психотерапия аймағында іргелі білімді талап ететін қиын іс-әрекет болып есептеледі. Қазіргі кезде мұндай мамандар жоқтың қасы. Осыған қарамастан арт-терапияны қолдануға деген қызығушылық өте жоғары. Арт-терапия жөніндегі білімді елімізде дәл қазіргі күнде тек қана психологтарға ғана емес, сонымен қатар педагогтарға, әлеуметтік жұмыскерлерге, қарт адамдар, жасөспірімдер психикалық ауру адамдарға тағы басқа көптеген жерлерде қолдану маңызды және қажет екендігі дәлелденуде
Алғаш бұл термин 1938 жылы Адриан Хиллдiң санаторияда туберкулез ауруына шалдыққандардың көңiл-күйлерiн сипаттау жұмысында қолданылады. Кейiннен бұл термин өнерге қатысты барлық терапияның салаларында (музыкалық терапия, драмалық терапия, бимен терапия жүргiзу т.б.) қолданыла бастайды Бiрақ көптеген мамандар мұндай анықтамаларды өте кең әрi нақты емес деп санайды. Отандық психотерапиялық әдебиеттерде кей кездерде “Изотерапия” және “Сурет терапиясы” терминi қолданылады, бiрақ олар, ағылшын тiлдi аналогқа келiңкiремейдi және мән мағынасын тарылтады. Музыканы емдік құрал ретінде пайдалану туралы мәліметтер ең ертедегі аңыздарда кездеседі, мысалы көне гректер мифологиясында Аполлон (өнер қамқоршысы) және оның ұлы Асклепия (дәрігерлер қамқоршысы) өнердің медицинамен байланыс символы ретінде көрсетілген. Емдік мақсатпен өнердің әр алуан түрлерін қолдану Көне Гректерде, Қытайда және Үндістанда байқалған. Көне Гректер қол өнерді адамның жан дүниесіне жағымды әсер ететін құрал ретінде қарастырған. Галереяларда адамның игілікті, мейірмандық қасиеттерін көрсетін скульптуралар («Қайырымдылық», «Әділеттілік», «Қарапайымдылық» және т.б.) көрмеге қойылған. Олар скульптурада бейнеленген әсемділікті меңзеу арқылы адам өз бойына оның барлық жақсы жағын сіңіреді деп есептеген. Көне Гректер театрға ерекше қөңіл аударған. Ең алғашқы театр сонда пайда болған. Театр арқылы әсер ету күшінің көмегімен халықта белгілі бір ойлар, көзқарастар қалыптастыруды уағыздау жүргізілген. Театр көрермендерді ерлікке баулыған, ерікті тәрбиелеуге көмектескен. Классикалық Грецияда музыка өнері поэзияның, бидің және ұлттық музыканың үш бұзылмас бірлігі ретінде қабылданған. Көне гректің көрнекті философтары Пифагор (б. э.д. VI ғ.), Аристотель және Платон (б. э.д. VI ғ.) музыка әсерінің ауруды алдын алу және емдік қасиеті туралы әсерін көрсеткен. Музыка және оның құрам бөліктері – мелодия және ырғақ адамның көңіл күйін, оның эмоциясын өзгертетінін байқаған. Орта ғасырлық италияның музыкалық теоретигі Дж. Царлино (1517 - 1590) Сенократтың дауылпаз арқылы есуас адамдардың денсаулығын қайтарғаны туралы мәлімет береді. Дәрігер Асклепий музыка арқылы жанжалдасқан адамдарды татуластырған, түтік дыбыстары арқылы әлсіз еститін адамдардың естуі қызметін жақсартқан. Орта ғасырда музыкатерапия практикасы адамның эмоциялық күйіне әсер ететін әр түрлі ырғақтарды, күйлерді зерттеген. Пациенттің темпераментіне байланысты музыка әуендері таңдалған. 19 ғасырдың басында францияның дәрігер – психиатры Жан Этвен Доминик Эскироль психиатриялық мекемелерге музыка терапияны енгізе бастаған. Адам ағзасына музыканың әсер ету механизмін зерттеудің ғылыми негіздері 17 ғ. қаланған, ал эксперименттік зерттелуі 19 ғ. соңында 20 ғ. басында жүргізіле бастаған. Тарихқа сүйенсек арттерапевт мамандар психиатрлар мен психотерапевттердiң көмекшiсi болған, оларға пациенттiң диагнозын анықтауға немесе ем жүргiзуге, олардың суреттерiне қарап, әдiс таңдауға көмектескен. Бiртiндеп арттерапевттер ешкiмге тәуелсiз маман статусын иемденген. 1969 жылы арттерапевт-практиктердi бiрiктiрген американдық арттерапиялық ассоциация құрылды. Осы сияқты ассоциациялар кейiннен Англия, Голландия, Жапония және Ресейде құрылған. Онда арттерапевттер қазiргi уақыттағы психотерапияның процестерi мен жекелiктерiн зерттеуге өз үлестерiн қосуда. Қазiргi уақытта психотерапияда осындай күштi эмоциональды фактор, яғни өнер мен творчествоны қолдану қажеттiлiгi көрiнiп отыр. “Арттерапия - бiздiң ғасырымыздың жемiсi”, – деген тұжырымдар өте дұрыс қабылданған қорытынды./ 12 /. Алғаш арттерапияны оқу, талдау, қолдану ХХ ғасырдың 20-шы жылдарында Принцхорнның, Германия, Австрия, Щвейцария, Жапония ауруханаларында жан ауруына ұшырағандардың творчестволық жұмыстарына анализ жасауға негiзделген фундаментальды жұмыстарынан басталады (Prinzhorn, H.,1922). Кейiн келе Крепелин, Блейлер, Бумке, Кречмер сияқты атақты психиатрлар психикалық ауруға ұшырағандардың творчестволық еңбектеріне талдау жасай бастады 1926 жылы Ресейде осы тақырыпқа орай Карповтың кiтабы, алғаш монографиясы шықты, ол “Жан ауруына ұшырағандардың шығармашылықтары және оның ғылым мен техника дамуына тигiзер әсерi”- деп аталды. Карпов сурет салудың емдiк әсерi бар екендiгiн көргендердiң алғашқыларының бiрi болды. Бейнелеу өнерiнiң көмегiмен терапия жүргізудің теоритикалық негiзi – Зигмунд Фрейдтiң психоаналитикалық көзқарасынан шығады, бiрақ Фрейдтің өзi арттерапияның психотерапиялық мүмкіндіктеріне қызығып, айналыспаған; Юнгтың аналитикалық психологиясынан, ол өзiнiң суреттерiн жеке және әмбебап символдардың идеясын нақтылауға қолданған. Сонымен қатар, Наумбургтың терапиялық көмек көрсетуде өзiн-өзi графикалық бейнелеудiң динамикалық теориясынан, оны АҚШ-та арттерапияның пионерi деп санайды. Кейiн келе арттерапияның дамуына гуманистiк бағыттағы психотерапевтердiң үлестерi де тидi. 1970 жылы арттерапевтердің британдық ассоциациясы арттерапияны мемлекеттік денсаулық сақтау орындарына енгізуге алғашқы қадамдар жасады. Осы кезеңде арттерапевт – мамандарды дайындау жұмыстары АҚШ пен Ұлыбританияда жүргізіле бастады. Ал 1980 - 1990 жж арттерапевтік практика үшін оның білім беру саласында, соның ішінде арнайы (коррекциялық) мектептерде рөлінің арту сипаты табылды. Өнерді балалардың психикалық дамуы ретінде қарастыру, балалармен жұмыс кезінде бейнелеу өнерінің тәсілдерін психотерапевтік және психокоррекциялық құрал ретінде қолдануды негіздеу Х. Рид (1943) және Е. Крамер (1958, 1971) еңбектерінде көрсетілген. АҚШ-та өнерді терапиялық мақсттарда алғаш қолданғандардың бірі Маргарет Наумбург болды. Бұл саладағы еңбек етуін ол Нью-Иорк штатындағы психотерапиялық институтында мінез-құлқында мәселесі бар балалармен жұмыс жасау арқылы бастаған. Кейіннен Маргарет Наумбург Нью-Иорк штатында арт-терапия саласында мамандар дайындау үшін психоаналитикалық бағдарламаларды жасайды. 1940 жылы Америка Құрама штатында М. Наубург балалармен психотерапевтік жұмыста сурет техникасын пайдаланды, баланың өз уайымын сурет салу қызметінде қолдана отырып, оның түйсіксіз процестерін зерттеу құралы ретінде пайдаланды. Осы уақытта арттерапия З.Фрейд пен К. Юнганың теориялық ойлар кешенінде дамиды және психотерапевтік практикада қолданыла бастайды. Психикалық ауру адамды бейнелеу өнеріне енгізу арқылы емдеу жүргізіледі. Американдық арттерапия бағытындағы емдік эффект дәстүрлі психоанализ көмегімен негізделеді. Ресейде бұндай тәжірибе Е.И. Бурно (1989), Г.В. Бурковский, Р.Б. Хаймин (1982), О.А. Карабанов және т.б. еңбектерінде көрсетілген. Бейнелеу өнері балаларға өздерінің ойларын сөзсіз жеткізуге мүмкіндік береді. Бейнелеу өнерінің өнімдерін қолдану (сурет салу, ермек сазды қолдану және т.б.) мінез – құлықтың өзгеруіне, уайымын жеңілдетуге септігін тигізеді. 20 ғасырдың 2 – ші жартысында музыка терапия жеке бағыт болып бөлініп шығады. Ресейде қазіргі уақытта дамуында ауытқуы бар балалармен психокоррекциялық практикада арттерапияның әр түрлерін қолдану Ю.Б. Некрасованың «Кекештердің әлеуметтік реабилитациясындағы дайындық кезеңіндегі библиотерапия», Б.И. Айзенберг, Л.В. Кузнецованың «Психикалық дамуы зақымдалған балалармен психокоррекциялық жұмыс», Е.Ю. Раудың «Мектеп жасына дейінгі балалардың кекштігін жоюдағы ойындық психотерапияның (ертегі терапия) рөлі» еңбектерінде көрсетілген. жүктеу/скачать 3,24 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2