Тақырыбы: Case-study әдісін қолдану арқылы оқыту Case-study түсінігі

Тақырыбы: Case-study әдісін қолдану арқылы оқыту

Case-study түсінігі

CASE STUDY әдісінің дағдыларды дамытуы

Кейс-стади әдісінің категориялық аппараты
Оқытудың интерактивті әдісі ретінде кейс студенттер тарапынан қолдау табуда: олар мұнда оқу материалының теориялық ережелерін меңгеру мен практикалық игеруді қамтамасыз ететін ойынды көреді. Сонымен қатар, жағдайды анализ жасау студенттердің кәсіби жетілуіне өте күшті әсер етеді, олардың есеюіне әкеледі, олардың сабаққа деген қызығушылғы мен оң көзқарасын қалыптастырады.

Кейс-әдісі оқытушының оойлауын бейнесі ретінде көрініс табады, оның басқаша ойлау мен әрекет жасауына, өз шығармашылық күш -жігерін жаңартуға әсер ететін ерекше парадигмасы. Бұл жерде негізгі мәселелер оқу барысын кең түрде демократияландыру мен түрлендіру, оқытушылардың еркіндігі, олардың прогрессивті ойлау стилін, педагогикалық қызметінің этикасы мен мотивациясын қалыптастыру ретінде көрініс табады.

Кейс өз тұрғысында кейбір рөльдік жүйе ретіндегі көрініске ие болып табылады. Роль деп белгілі әлеуметтік позицияда тұрған адамдарға қойылатын талаптар жиынтығын айтамыз. Кейстегі рольдердің жоғары концентрациясы кейс-әдісін оның шеттетілетін рольдік формасына айналуына әкеліп-соғады-оқытудың ойын әдісі, яғни, ол ойын өзіне интеллектуальды жетілудің нәзік технологиясы бақылаудың тотальды жүйесін жинақтайды.

Кейстегі әсерлер жазбаша түрде болуы ықтимал. Бұл жағдайда оларды дұрыс ойластыруымыз қажет (алынатын нәтижесі, тиімділігі). Немесе олар мәселені шешу тәсілі ретінде ұсынылуға тиіс. Қалай болғанда да практикалық әсер ету моделін түзу оқушылардың кәсіби сппасын қалыптастырудың тиімді құралы түрінде көрініс табады.

Кейс әдісінің білім беру жүйесіндегі орны біркелкі емес. Ол брлық кәсіп өкілдерінің кейбіреулерінде басым болуға тиіс сапаларды қалыптастыруға көмектеседі. Осыдан келіп кейс-әдістің стратегиялық даму қағмдаларын құрастыруға және оқытуға ендіруге болады. Ол қағидалар төмендегідей:

Біріншіден , кейс-әдісті қазіргі нарық мамандықтарына, оның ішінде менеджер, экономист, әлеуметтанушы, маркетолог, брокер және т.б мамандықтарға оқытуға тезірек ендіру қажкт. Оларда ситуациялық білім және ситуациялық қызмет басым. Шын мәнінде, кейс-әдісі бұл мамандықтарға қандай да бір қозғалтқыш болып табылады, стандартты емесжағдайларда нәтижелі әсер етуге қабілетті.

Екіншіден, ол ересектерге білім беруде, олардың білімін жетілдіруде ерекше тиімді., ситуативтілік арқылы бар білім жүйесін жаңасына жеңіл ендіреді. Бұл әдіс ересектердің дайындық түрі мен деңгейіне, оның мотивациясына, білімді тез жетілдіру мен жаңарту әдісіне көбірек сәйкес келеді. Ересектерге әруқытта пән бойынша кейбір білім деңгейі әруақытта бар, ол белгілі әдіснамалық парадигманы, ойлаудың қалыатасқан тәсілдерін және әдістерін меңгерген. Оның бойында қалыптасқан біраз құндылықтар жүйесі , мінез стандарттары және т.б. бар. Бір жағынан, ересектермен оқу жұмысы өскелең жастарды оқытқаннан әлдеқайда жеңіл, өйткені бұл оқыту басынан басталған жоқ. Екінші жағынан, ойлау консерватизмі мен өзгерісі келмейтіннегитивті көрініс орын алуы ықтимал.

Сондықтан, оқытушы кейсологтың алдына қойылатын бірінші міндет, догматтар мен амбицияларды жоюға бағытталуы, сонан соң өз тұлғасын прогрессивті өзгертуді алдымен қалауы, соңынан соған ұмтылуы болмақ. Жастар аудиториясында жеңіл жетістікке қол жеткізуге болатын нәрселер, ересектер аудиториясында қосымша , кей жағдайда ерекше күш жұмсаумен жүзеге асырылады.

Үшіншіден, кейс-әдіс оқытудың басқа әдістермен, соның ішінде дәстүрлі түрлерімен де органикалық үйлесімде қолданылуы тиіс, өйткені, бұл студенттер бойында міндеттті, нормативті білімді қалыптастырады. Ситуативті оқыту болса динамикалық ситуация жағдайында білімді іздену мен пайдалануға үйретеді, иілгіштік пен ойлау диалеккалығын жетілдіреді.

Мұнда шектен тыс пайдалану болашақ маманды қажетті нормативті «қаңқасыз қалуға ұрындырады. Оның барлық білімі көптеген ситуацияларды білуге шоғырланады да, онда ешқандай әдіснамалық қағидалар мен жүйелер болмайды. Оның меңгергені өзі кездескен ситуацияларды ойластырумен шектеледі де, жаңа ситуацияларға кездескенде «рулсіз және желдеткішсіз» қалып қояды.

Төртіншіден, оның қолданылуы әдістемелік, ақпараттық, ұйымдастырушылық, және педагогикалық тұрғыдан негізделген жәнет қамтамасыз етілген болуы тиіс. Бұл қамтамасыз ету ЖОО оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру деңгейінде де қажет. Мамандықтарды, оқу пәндерін және олардың тарауларын оқытуда кейс-әдісін қолдану дәстүрлі әдіспен салыстырғанда аса үлкен тиімділік беретінін өте алдын ала анық диагностикалау және эксперттік бағалау қажет. Бұл әдіс әдістемелік семинарда пікірталас негізі, оқытушылардың озық педагогикалық тәжірибе өзегі болып, оқытушылар білімін жетілдіру мақсатында көрініс табуы тиіс.

Кейстердің бұл функционалды өрісі әзірге потенциалды сипатқа ие болғанымаен, яғни біздің елімізде кейс-әдісін жақын болашақта оқу үрдісінде кең етек алуда. Украиндық, ресейлік және қазақстандық алғашқы кейстер батыстың дәстүрлі түрінен өзіндік ерекшеліктерімен, ізденіс қызметінің басымдылығымен айқындалады. Оның ішінде отандық кейс-әдіс тек қана экономикалық мамандықтар, пәндер және олардың тарауларын оқыттумен шектелмей, білім беру саласындағы пәндердің басым көпшілігін қамтуда. Оның басты себептерінің бірі Қазақстан ағарту қызметкерлерінің ғылыми әдіснамалықтұрғыдан жетіктігі, ұстаздардың ізденімпаздығы, жаңа оқыту технологияларын жете зерделеп, іс-тәжірибеде сынақтан өткізуге ұмтылуында. Еліміздегі өзгерістердің қоғамның барлық салаларындағы, соның ішінде ағарту саласындағы түбегейлі өзгерістердің сапалы бағыты мұғалімдердің ізденіске толы қызметімен тікелей араласуы арқылы жүзеге асырылуда.

Кейс –стади амал-тәсілі немесе оқытудың нақты жағдаяттар әдісі(метод конкретных учебных стиуаций») xx ғасырдың басында Америка Құрама Штаттарының Гарвард университетінің бизнес мектебінде пайда болған. Кейс-стади амал-тәсілі термині алғаш рет американдық ғалым Коплендтің еңбектерінде пайдаланылған. Копленд 1921 жылы оқытудың нақты жағдаяттар жинағын шығарып, кейс-стади амал-тәсілін қолдану жолдарын көрсеткен.

Кейс амал-тәсілі алғашқы кезде бизнес мектебінде ғана қолданылып келсе, бүгін де бұл әдіс арқылы оқытудың қолданылу аясы кеңіп, ол құқық, мәдениеттану, медицина және т. Б. Салаларда жемісті қолданылуда. Қазір кейс-стади амал-тәсілін педагогикалық оқыту үрдісіне енгізу әдіс-тәсілдерін: Л. Барис, В.А. Ясвин, К. Кристенсен, Э.хансен, М.В. Коротков, М.В. Кларин, А.И.Наумова, А.М.Зобина, М.С.Керимбаева, В.А.Канн-калик, Н.Д.Никандров, Б.Н.Киселева, И.В. Липсина, Г.А.Полонский, Д.Экинсон, И.Уилсондар қарастыруда.

Кейс амал-тәсілінде басты назар оқушылардың ұсынылған реальды немесе қиялдық (алдын-ала құрастырылған) жағдаяттарды талдауы және осы жағдаятқа өзіндік баға беруі, өзінің ой-пікірін нақты әрі толық айтып беруі т. б. Шәкірттің жекетұлғалық қабілеттерін жетілдіруге аударылады.

Демек, мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруда кейс-стади амал-тәсілін қолдану - қазіргі білім беру талабына оқушының сабаққа деген қызығушылығын туғызатын жеке педагогиканың жаңа инновациялық жүйесі.

Кейс әдісі нақты жағдайлар тұрғысынан академиялық теорияларды көрсетуге мүмкіндік береді. Ол студенттерді пәнді оқуға, білімді терең меңгеруге, ақпаратты өңдеуге және талдауға, әр түрлі жағдайларды саралауға мүмкіндік береді.

CASE-терді құрудың келесі негізгі сатылары белгіленген: мақсаттарды анықтау, әр түрлі жағдайларға критерилерді тағайындау, қажет ақпарат көздерін белгілеу, CASE – тегі алғашқы материалдарды дайындау, сараптама жасау, oны қолдану бойынша әдістемелік материалдар дайындау. Оқу процесіндегі кейстермен жұмыс жасау технологиясы келесі сатылардан тұрады:

1) кейс материалдарын зерттеушілердің жеке өзіндік жұмысы (мәселені сәйкестендіру, негізгі баламаларды тұжырымдау, ұсынылған әрекетті немесе шешімді ұсыну);

2) негізгі мәселені енгізуге және оны шешуге байланысты шағын топтармен жұмыс.

3) жалпы дискуссиядағы (оқу тобы шегінде) шағын топтардың тұсаукесерлері және тәжірибе нәтижелері.

CASE STUDY әдісі келесі дағдыларды дамытады:

1. Аналитикалық дағдылар. Оларға келесілерді жатқызуға болады: деректердің мәліметтерден айыру шеберлігі, маңызды және маңызды емес ақпараттарды айыра білу, талдау, елестету және оларға қол жеткізу, жіберіп алған ақпаратарды тауып, оларды қалпына келтіру шеберлігі және т.б. Нақты және логикалық ойлау қабілеті. Бұл әсіресе, ақпарат сапасы төмен болған жағдайда өте маңызды.

2. Тәжірибелік дағдылар. Кейсте көрсетілген нақты жағдайларымен салыстырғанда мәселенің күрделілігі төмен деңгейі экономикалық теорияларда, әдістер мен принциптерде қолданылатын тәжірибе дағдыларын жүйелеуге мүмкіндік береді.

3. Шығармашылық дағдылар. Ережеге сай жалғыз CASE-пен мәселе шешілмейді. Мұнда, логикалық жолмен шешілмейтін, альтернативті шешу генерациясының шығармашылық дағдылары өте маңызды.

4. Коммуникативті дағдылар. Олардың ішінен төмендегілерді атап айтуға болады: дискуссияны жүргізу шеберлігі, қоршаған адамдардың көзін жеткізу. Көрнекі материалды және басқа медиа заттарды қолдану – топтарғабірлесу, өз көзқарасын қорғау, оппоненттердің көзін жеткізу, қысқа да нұсқа есеп дайындау.

5. Әлеуметтік дағдылар. Талқылау барысында CASE-те нақты әлеуметтік дағдылар қалыптасады: адамдардың өзін - өзі бағалау тәртібі, тыңдай білу, дискуссияны қолдау немесе қарама – қарсы көзқарасты дәлелдеу, яғни, өзін өзі ұстау және т.б.

6. Өзіндік саралау. Пікірталас кезінде келіспеушілік басқалардың және өзінің пікірін жете түсінуге және талдауға септігін тигізеді. Туындаған моральдық және этикалық мәселелер оларды шешудің әлеуметтік дағдыларынқалыптастыруды талап етеді.

Кейс әдісін қолдану тек оқытумен ғана шектелмейді, бұл әдіс зерттеу әдісі ретінде де белсенді қолданылады. Сонымен қатар, оқудағы оқу, білім және ізденіс мазмұнын біріктіру арқылы oқытушының кәсіптік құзыреттілігін жоғарылатудың нақты тәсілдерінің бірі. Бұл әдістің тиімділігі, ол басқа оқу әдістерімен оңай байланысуы мүмкін.

Әдістің категориялық аппаратын құру оны қолдану тиімділігін бірталай арттыруға көмектеседі, сонымен қатар оқу процесіндегі технолизациялау әдісі үшін, жаңа мүмкіндіктер ашады. Кейс-әдісте қолданылатын негізгі ұғымдар «жағдай» және «анализ», сонымен қоса олардан туатын – «жағдайды талдау» ұғымдары болып табылады.

Кестеде кейс - әдісін қолдану кезіндегі әр түрлі анализ түрлері көрсетілген.

Аналитикалық қызметтің көптүрлілігі	Оларға сипаттама	Негізгі түрлері
Проблемалық анализ	Проблемаларды атап көрсету, проблемалық өріс қалыптастыру, олардың квалификациясы	1. Жағдайдың проблемалық  мазмұнын талдау. 2. Жағдайдың проблемалық шарттарын талдау. 3. Жағдайдың проблемалық нәтижесін талдау.
Жүйелі анализ	Құрылымымен  және функцияларымен сипатталатын кейбір жүйелер сияқты объектіні жүйелік жол жағынан қарастыру.	1. Дескриптивті анализ, яғни бар құрылымдар негізінде, функция қалыптасады. 2. Конструктивті анализ яғни, берілген функциялар негізінде құрылым құрылады.
Праксеологиялық анализ	Қызметтік процесстерді оптимизациялау көзқарысына байланысты қарастыру.	1. Қызметті оптимизациялау жолдарын талдау. 2. Қызметті алгоритимизациялау  және  үлгілеу.
Прогностикалық анализ	Жағдайдың болашақ дамуына қатысты болжауды қалыптастыру.	1. Жүйенің болашақ күйі берілсе және болашаққа жетудің мүмкіндіктері анықталған болса нормативті прогностикалық талдау.   2. Трендттік модельдер құру арқылы  болашақтың жағдайы анықталатын ізденісті  прогностикалық талдау.

Оқытуды ұйымдастыру әдістері жүйесіндегі кейс әдісі:

Кейс әдісінің маңызды ерекшелігі, оның басқа әр түрлі оқыту әдістерімен тиімді үйлесуі болып табылады. Кестеде кейспен жұмысты ұйымдастыруда әр түрлі әдістермен үйлесу мүмкіндіктері берілген.

Кейс оқытушы қызметінің бейнелік нәтижесі болып табылады. Интеллектуалды азық ретінде оның өзінің бастаулары бар. Кейстердің бастауы - өмір деген тезис біреуге күмән келтіруі мүмкін емес. Қоғамдық өмір өзінің әртүрлілігімен кейстің сюжетінің, түйінді мәселесінің және деректік базасының бастауы болады.

Білім келесі бастау болып табылады. Ол кейс - әдіске үйлескен басқа оқыту мен тәрбие әдістерінің мақсаттары мен міндеттерін анықтайды.

Ғылым – бұл бейнелік кешен ретіндегі кейстің үшінші бастауы. Ол аналитикалық іс-әрекетпен және жүйелік жақындасумен, сонымен қатар, кейске және оны талдау үрдісіне үйлестірілген көптеген басқа ғылыми әдістермен, екі негізгі әдістемелерді ұсынады.

Кейстің негізгі детерминация бастауларының ара қатынасы әр түрлі болуы мүмкін. Кейстерді құраудың шынайы тәжірибесінде әдетте бастаулардың біреуі басым болуы байқалады. Осылай қарастыру негізгі бастауларының әсер ету дәрежесіне қарай кейстерді топтауға негіз болуы мүмкін. Бұл жерде даусыз шынайы өмір жағдайларын бейнелейтін, тәжірибелік кейстерді, негізгі міндеті оқыту болып табылатын оқыту кейстерін, зерттеулік іс-әрекетті іске асыруға бағытталған ғылыми-зерттеулік кейстерді ерекшелеуге болады.

Кейстің құрылымы:

Кейстердің көптүрлілігіне қарамастан олардың барлығының типтік құрылымы болады.

Ережеге сәйкес кейс келесілерден тұрады:

- Жағдайлар – кездейсоқ жағдай, түйінді мәселе, шынайы өмірден оқиға.

- Жағдайдың контексті - хронологиялық, тарихи, орын контексті. әрекеттердің немесе жағдайға қатысушылардың ерекшеліктері.

- Автор ұсынған жағдайға түсініктеме беру.

- Кейспен жұмыс істеуге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.

- Қосымшалар.

Білім мақсаттары жүйесінде кейстің орнын анықтау.

Кейс тақырыбына тікелей қатысы бар институциалды жүйені іздеу.

- Жағдай моделін құру немесе таңдау.

- Сипаттауды құру.

- Қосымша ақпараттарды жинау.

- Ақырғы мәтінді даярлау.

- Кейстің тұсаукесері, талқылауды ұйымдастыру.

Нұсқалары өте көп, бұл оқытушының шығармашылығы үшін мүмкіндік. Біз жұмыс ұйымдастыруға болатын, максималды жалпыланған сабақ үлгісін ұсынамыз.

Сабақты ұйымдастыру сатылары:

Бірлескен іс-әрекетке жұмылу сатысы:

Бұл сатының негізгі міндеті: бірлескен іс-әрекетке дәлелдеме құру, талқылауға қатысушылардың бастамаларының айқындалуы.

Бұл сатыда келесі жұмыс нұсқалары болуы мүмкін:

- Кейс-стади мәтіні студенттерге өз бетімен зерделеу және сұрақтарға жауап дайындау үшін сабақ басталғанға дейін таратылып берілуі мүмкін.

- Сабақ басында тыңдаушылардың кейс-стади материалдарын білуі және талқылауға қызығушылығы анықталады.

- Кейс-стади негізінде жатқан басты мәселе анықталады, және ол курстың сәйкес бөлімімен үйлестіріледі.

Біріккен іс-әрекетті ұйымдастыру сатысы:

Бұл сатының негізгі міндеті: – мәселелені шешуге арналған іс-әрекетті ұйымдастыру. Іс-әрекет кішігірім топтарға біріктірілуі және жеке болуы мүмкін. Тыңдаушылар оқытушы берген қандай да бір анықталған уақыт көлемінде сұраққа ұжымдық жауап дайындау үшін уақытша кішігірім топтарға бөлінеді. Әрбір кішігірім топтарда (басқа топтардан тәуелсіз) жауаптарды салыстырулар, оларды өңдеу, тұсаукесер үшін рәсімделетін жеке бір көзқарасты өндіру жұмыстары жүреді. Әрбір топта шешімді жеткізетін «спикер» таңдалады немесе тағайындалады. Егер кейс сауатты құрылған болса, онда топтардың шешімдері сәйкес келмеуі керек. Спикерлер топтардың шешімін таныстырады және сұрақтарға жауап береді. Оқытушы жалпы дисскусияны ұйымдастырады және бағыттайды.

Талдау және біріккен іс-әрекеттің рефлексиясы сатысы:

Бұл сатының негізгі міндеті: - кейспен жұмыстың нәтижелерімен білімдік және оқытулық нәтижелерін айқындау. Сонымен қатар, бұл сатыда сабақтың ұйымдастырылуының тиімділігі талданады, біріккен іс-әрекетті ұйымдастырудың түйінді мәселелері анықталады, ары қарай жұмыс жасау үшін міндеттер қойылады. Оқытушы әрекеттері келесідей болуы мүмкін: оқытушы кейс-стадиді талқылау үрдісін және барлық топтардың жұмысын талдай отырып пікірталасты аяқтайды, оқиғаның шынайы дамуына қысқаша түсініктеме береді, қорытынды шығарады.

Кейс амал-тәсілдерін пайдалану мәселелері

Кейс технологиясын оқытуда қолдану мысалдары
Кейс амал-тәсілдерін пайдалануда мына мәселелер:

1) Оқушылардың ауызша сөйлеу дағдысын жетілдіруге алдын-ала дайындалған мәтіндер не тапсырмалар беру;

2) Микротоптардың басшыларымен өздерінің ойларын бөлісу,бірге талдау, басшының оқушылар түсінбегенде микросабақтар өту;

3) Сыныптың бірнеше микротоптарға бөлінуі;

4) Әрбір топтың өзінің басшысы болуы;

5) Мұғалім бағыт-бағдар беруші, бақылаушы рөлінде ойнауы ескеріледі. Сонымен қатар кейстік амал-тәсілде жағдаяттарға байланысты мынадай бес түрлі пікірсайыс ұйымдастырылды:

1) Мұғалім оқушыға қарсы сұрақ береді.

2) Мұғалім-оқушыдан өзінің тапсырма жайлы болжамын сұрайды.

3) Оқушы-оқушы рольдік ойындар да қолданылады.

4) Мұғалім оқушыдан өзінің тапсырма жайлы болжамын сұрайды.

5) Оқушы-оқушы пікірталасады.

Кейс бірыңғай ақпараттық кешен болғандықтан, ол үш түрлі бөлімнен тұрады:

1) кейс дайындау бөлімі

2) нақты жағдаяттар бөлімі

3) кейске кіретін қосымша тапсырмалар.

Мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруда кейс мынадай кезеңдер бойынша дайындалды.

1-кезең. Мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастырудың мақсатын айқындау.

2-кезең. Кейсті түзуге материалдар жинау. Сыныптағы оқушылар саны және олардың қазақ тілі пәнінен білім деңгейлері мен сөздік қорының көрсеткіші;

3-кезең. Мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға арналған тапсырмаларды жинақтау;

4-кезең. Сабақтың қай кезеңінде кіргізуге болатынын болжау;

5-кезең. Оқушылардың күтілетін нәтижені болжау;

6-кезең. Нәтижеге қол жеткізу үшін кейсте кемшіліктерді жою.

7-кезең. Мектеп оқушыларының ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға арналған тапсырмаларды қазақ тілі сабағына енгізу.

Кейс амал-тәсілдері қолданылған сабақтарда сыныпты төрт адамнан тұратын микротоптарға бөлдік. Олар:

1.Сарапшы – әрбір топтың өзінің сарапшысы болады. Сарапшының міндет микротоптарға қатысып отырған оқушылардың жауаптарын қорытындылау. Керек болса, микросабақтар өту. Оқушылар жауаптарының дұрыстығы не бұрыстығы сарапшыға тексертеді.

2.Жол сілтеуші – бұл-тапсырманы басқалардан ерте шығаратын, әдетте жақсы оқитын оқушы. Ол оқушылар жауап таба алмай жатқанда, дұрыс жолды айтады.

3.Баяндаушы – бұл тапсырмада берілген мәтін не басқа жағдаяттарға еніп, басқа оқушыларға түсіндіреді. Өзі ойнап тұрған образдың жүрісін, қимылын, ым-ишрасын айнытпай салу арқылы дұрыс жолды сілтейді. Мысалы, доп жайлы жұмбақ жасырылғанда, доптың келбетін салу керек.

4.Қарсы сұрақ қоюшы – бір оқушы басқа оқушылардың айтқан пікірлеріне келіспей әдейі сұрақ қояды. Бұл сұрақтарға басқа оқушылар жауап берулері қажет.Бұл оларды өз пікірлерін басқа біреуге дәлелдеуге үйретеді. Кейс сабақтарында берілетін тапсырмалар оқушыларды қызықтыруға, олардың диалогттік және монологтік сөйлеу дағдыларын жетілдіруге, ауызша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға бағытталды. Оқушыларға тәрбиелік мағынасы жоғары ұлттық педагогика элементтері бар шешендік сөздер, мақал-мәтелдер үйретілді. Кейс технологиясының дәстүрлі оқытудан басты айырмашылығы мұнда оқушы – өздігінен ізденетін, алдарында тұрған проблеманы шешетін субъект. Мұғалім сабақта тек бағыт-бағдар беруші қызметін атқарады. Кейс технологиясында оқушылар санына қарай бірнеше микротоптарға бөлінеді. Әрбір топ проблеманы шешуде өзінің пікірін дәлелдейді

1 – үлгі-сабақ.

1)презентация – мұғалім оқушылардың барлығына бірдей сабақтың мақсатына қарай белгілі бір проблема қояды. Осы проблеманы түсіндіреді.

2) Ұстанымы – оқушылар мұғалім түсіндірген проблема бойынша өз пікрлерін дәптерлеріне жазады. Әрбір оқушы өз идеяларын жеке жазып, басқа оқушылардан көшірмейді. Оқушылардың жазған ұстанымдары кейінірек проблеманы топ болып талқылағанда қажет болады.

3) Проблеманы талқылау – оқушылар проблеманы топ ішінде талқылап, дұрыс шешім шығарады. Топ ішінде оқушылар бір-біріне үйретеді, үйренеді.

4) шешім шығару – топ ішінде қабылданған шешімді басқа топтарға айтып, өзінің пікірін дәлелдеу. Басқа топтарда айтылған пікірге өз көзқарастарын білдіреді. Мысалы, мұғалім оқушыларға мынадай мазмұнда мәтінді тақтаға жазады:

«Бұлақ»

Мұғалім мәтінді оқып, оқушыларға мынадай проблеманы шешуді ұсынды.

Шешілетін проблема: Бұлақтың суы қандай болуы керек.

Оқушылар проблеманы шешуге топ болып кірісті. Әрбір топ өздерінің көзқарастырын ортаға салды.

Бірінші топтың оқушылары мынадай мазмұнда мәтін құрастырды:

Біздің ауылдың маңында бұлақ бар. Бұлақтың суы мөлдір, таза болуы керек. Ауыл адамдары бұлақты үнемі күтіп, таза ұстайды.

Екінші топтың оқушылары: Бұлақты үнемі тазалау қажет. Сонда оның суы таза болады. Бұлақтың суымен адамдар шөлін қандырады.

Үшінші топтың оқушылары: Бұлақ көрсең – көзін аш деген бар. Балалар, үлкендер үнемі бұлақты тазалап ұстауы керек. Бұлақтың суы қыста жылы, жазда салқын болады.

Кейс технологиясының ұтымдылығы төмендегідей:

- Балалар өзара пікірталастыруға, өзінің пікірін дәлелді құруға дағдыланды;

- Топ ішінде белсенді тілдік қатынас орнады;

- Проблеманы өздігінен шешуге ұмтылды, шығармашылық жұмыстарды орындауға үйренді;

- Тапсырмада берілген сұрақтарға жауап іздеп, өзіндік пікір айтуға дағдыланды;

- Ауызша сөйлеу дағдылары жетіліп, мәтін құрастыру біліктері дамыды.

2-үлгі-сабақ,

Сабақ тақырыбы: Үй жануарлары

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды ауызша сөйлеуге дағдыландыру.

Ертегі кейіпкерлерінің жағымды және жағымсыз әрекеттерін талдауға үйрету.

Көрнекілігі: жануарлардың суреттері, алмалар, шарлар.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру. Оқушыларға мәтінді оқып беру

«Үндемес ит»

Ерте заманда үй жануарлары түйе, қой, сиыр, жылқы, ит – бәрі бас қосыпты. Түйе тұрып мақтаныпты.

Менің адам баласына пайдам шаш етектен! Көшсе көлікпін. Сүтімнен шұбат жасап ішеді. Жүнімнен неше түрлі киім киеді.

Қой, сиыр, жылқылар да өз қасиеттерін айтып асып-тасады. Бәрі де өстіп шалқып отырғанда, ит тырс етіп үндемей, қалғып-мүлгіп отыра береді. Сонда түйе:

- Әй, салпақ құлақ! Неғып аузыңа құм құйылып қалды Ауыз толтырып айтар ештемең жоқ-ау, сірә,- дейді. Сол кезде бұл әңгімені қожайындары тыңдап тұрып:

- Бұл ит сендерді күзетпесе, қасқыр бәріңнің түбіңе жетер еді, - депті.

(«Балдырғаннан»)

Бұл мәтінді оқып берген соң, оқушыларды рольге бөліп, бірін сиыр, бірін түйе, бірін жылқы, бірін қой, бірін ит етіп сөйлетеміз.

Баяндаушы. Өздеріңнің жақсы пайдалы жақтарыңды айтыңдар.

Сиырдың сүт беретінін, одан айран, құрт, ірімшік жасайтынын, түйенің шұбатын, жүнін т. б. пайдалы жақтарын айтады

Қарсы сұрақ қоюшы: Енді кемшіліктеріңді айтыңдар.

Балалар суда жүзе алмайтынын, аспанда ұша алмайтындарын т. б. кемшіліктерін айтады.

Дәлелдеуші: Оларға аспанда ұшудың, суда жүзудің керегі жоқ екендігін түсіндіреді.

Сарапшы: үй жануарларының барлығының да пайдалы екендігін айтады.

1-тапсырма. Жануарлардың төлдерін ата, қандай жануар өзіңе көбірек ұнайды деген сұраулар мен тапсырмалар беру арқылы сабақты қорытындылау.

Сергіту сәті.

Ормандағы аюдың,

Құлпынайы көп екен.

Теріп-теріп алайық,

Қалтамызға салайық.

Кейс сабақтарында алдын-ала дайындалып қойылған тапсырма бойынша

Жұмыс істелді. Оқушыларға жас ерекшеліктеріне қарай және игерген білімдеріне қарай проблемалық сипатта тапсырма берілді. Сыныпта қанша топ болса да, барлығына бірдей тапсырма беріліп, әрбір топ проблеманы өздерінің білімдері мен ерекшеліктеріне қарай жан-жақты, әр қырынан немесе барлығы бір ғана қырынан зерттейді.Әрбір топтың өзінің сарапшысы болады. Ол сарапшы микротоптың жауаптарына талдау жасайды, бағалайды, қажет кезінде өзінің тобындағы үлгерімі нашар оқушыларға сабақ үйретеді.Кейс амал-тәсілін қолданғанда, бағыт-бағдар беруші сонымен қатар талап қорытынды сөз сөйлеуші қызметін атқарады.Кейстік амал-тәсілде, әрбір топ өзінің шығарған шешімдерін басқа топтардың алдында дәлелдейді. Дәлелдеуге барлық оқушы қатысуға рұқсат беріледі.

Мысалы, оқушыларға мына тектес мәтін берілді.

Тапсырмалар

1. Мәтінді оқып шығыңдар, мәтін туралы түсініктеріңді жазыңдар.

2. Мәтіннен дауысты және дауыссыз дыбыстарды тауып астын сызыңдар,

Дауысты дыбыстардың астын ірі сызықпен, дауыссыздардың астын екі сызықпен сызыңдар.

3. Әдеп туралы өзің не айтар едің

Әдеп.

- Тақсыр, осынша жұрттың үстінен қараған әкімсіз, осы бір мұжыққа неге сонша бас ұрасыз? – деп сұрады дейді.

Сонда әкім:

- Ешбір ілім-білім үйренбеген мұжық сонша иіліп, әдептілігін көрсеткенде, мен одан әдепсіз болып қалайын ба? – дейді.

Тапсырмалар.

1. Мәтіндегі диалогті монологқа ауыстырыңдар.

2. Мәтіннен әдептілік туралы өздеріңе ұнаған үзіндіні жазылған жерін тауып белгілеңдер.

3. Мәтіннің мағынасын қандай мақал-мәтелдермен бересіңдер.

Мейірімді қыз

Көше бойында бір қуыршақ жатыр. Басына, тақия, үстіне ақ көйлек кигізіп үлбіретіп қойған. «Дәуде болса, бір бала ұмытып кеткен-ау» деп жан-жағыма қарай бергенім сол еді, оң қапталымдағы қызыл қақпадан төрт- бес жасар қыз бала шыға келді. Мен қуыршақты алып, соған қарай жүрдім. Жақындай бергенімде қыз бала:

- Жөндеп көтермейсіз бе, бір жерін сындырасыз ғой, - деді кейіп.

Қарасам, қуыршақтың қолынан, салбырата ұстап келеді екен. «Жаны ашып кетті ғой, қандай мейірімді қыз»,- деп ойладым ішімнен.:

Әрбір топ сабақ соңында өз ойларын ортаға салды, сабақтың соңында тапсырманы қорытындылап, балалар бағаланды.

Тапсырманы орындап болғаннан кейін, бастауыш мектеп оқушыларында қалыптасқан дағдылар мен біліктер төмендегідей:

1. Оқушылар сабақта тілдік материалды меңгерді.

2. Оқушылар бірін-бірі үйретті.

3. Оқушыларда топтық оқу дағдылары қалыптасты.

4. Оқушылар басқа адамның айтқан пікірін құрметтеуге дағдыланды.

А.М.Баяндинова, экономика ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы М.А.Темирбулатова, аға оқытушы А.Г.Гиззатжанова, оқытушы МАРКЕТИНГ ПӘНІН ОҚЫТУДАҒЫ КЕЙС-ТЕХНОЛОГИЯЛАР Қазақстанда соңғы екі онжылдықта маркетинг жылдам қарқынмен дамыды, республикамыз ғаламдық нарықтарға кірді және көптеген мемлекеттердің негізгі сауда әріптесі болып табылады. ХХI ғасырдың технологиялық революциясы маркетинг тәртібін түбегейлі өзгертті, оны ауқымды жүйелер - телекумминикациялар жүйесіне және компьютерлік технологияларға енгізу арқылы, азық-түліктің жаңа түрлері және маркетингтік өнім мен қызметтің жаңа қыры ашылды. Электрондық маркетинг өнімді таңдау стратегияларына да үлкен мүмкіндіктер ашты. Ол стратегиялар - өнімді шығару, бағалау және тасымалдау болып табылады. Маркетинг пәнін оқуда шешім қабылдау мен жағдайды талдау, дағдыны дамыту көбіне оқушыларға қиындық әкеледі, ал маркетинг менеджерлері ұйымдастыру кезінде туындайтын түрлі оқиғаларды талдай білуі керек. Кейс-технология бойынша практикалық материалдарды басқару, опробация және семинарлық, практикалық сабақтарды өткізу әдістемесін енгізу көбіне қажетті және инновациялы болып табылады. Қазіргі замандағы маркетологтардың лайықты деңгейіне жету мақсатында студенттерге интерактивті технологияларды оқыту керек. Ол талдау және болжаудың қалыптасуына алып келеді. Біз ұсынатын кейс-технологиялар практикалық басқаруды оқытатын курстың барлық негізгі бөлімдерін қамтиды. Маркетологтарды белсенді оқытуда кейс-технологиялардың келесідей үш негізгі сәттерін беруімізге болады: жағдайлық (ситуациялық) талдау және оның түрлері, нақты жағдай үшін дәстүрлі талдау, оқу жүйесінде жағдай мен жұмыс әдісі. Бірінші сәт – жағдайлық талдау, оны шешуге білімі немесе әсер ету жолдары жеткілікті түрде жетпегенде оқушылардың ойында пайда болатын конфликт. Сондықтан, оқу жүйесі кезінде шын өмірдегі ұйымдастырылған жағдайлық есептер ұсынылады. Оны талдай отырып студенттер практикалық қызмет кезінде дағдыны дамытады.

Сызба 1. Маркетинг пәнін оқытудағы кейс-технологиялар құрылымы

стандартты (жағдай бір оқиғаға бірнеше рет жолығуы мүмкін және ол әр кезде түрлі);
- крититикалы (тосыннан келген жағдай, оның шығыны болуы мүмкін, бұл жағдайда оған кешіктірмей аралысып, оқиғаның нәтижесіне жету керек);

- экстримальды (оқиғаның төтенше жағдайда пайда болуы, онда әр түрлі шығындар болады, радикалды қызметтер орын алады).

Екінші сәт – дәстүрлі нақты жағдайды талдау, ол нақты және имитацияланған жағдайды терең және бөлшектеп зерттеуді ұсынады. Нақты жағдайды талдау әдістері түрлі болады, мысалы жағдайлық жаттығулар және жағдайлардың талдау әдістері (кейс – стади). Берілген оқиғада жағдайлық ережелер әдісінде оқушыға, ұйымдастыру кезінде пайда болған мақсаттың шешуін талап ететін, жағдайлар толық сипатталған мәтін беріледі. Оқушы алдын-ала аналитикалық қызметтерді, яғни мәселелерді жүйелеу, оларды топтау, есеп жүргізу, салыстыру жұмыстарын орындайды. Содан кейін ғана алынған мәліметтер бойынша шешім шығару керек. Бұл әдісті қолданған кезде мәселенің жеке шешу жолдарына үлкен мән беріледі, сондықтан ол көбіне менеджменттің маркетингтік аспектілерін оқып білу кезінде қолданылады. Кейс-стади әдісін қолданудың мақсаты - оқушы ұйымдастырушылық мәселелердің мазмұнымен танысқаннан кейін, өз бетінше жағдайды талдай отырып, өзі ойлаған идеяларын және оларды шешу жолдарын дискуссия кезінде ұсынады. Үшінші сәт - оқу жүйесінде жағдайлардың жұмыс әдісі, олар - кейстер әдісі, «инциденттер», «баскет әдісі», іскерлік корреспонденцияларын талдау, ойындық жоспарлау, «инцинировка» ін ойнау. Осы әдістердің ішінде кейсті талдау әдісі – маркетологтарды оқытудың тиімді әдісі болып отыр. Онда интерактивті технологиялар көп қолданылады, жаңа психологиялық сапа мен білімді қалыптастыруға үлкен әсер етеді. Көптеген жағдайда студенттерге нақты немесе жаңа ойлап құрылған оқиға туралы қысқаша мағлұмат беріледі және сабақ іскерлік ойын түрінде өткізіледі. Сондықтан онда кәсіптік қызмет пен ойын бірін-бірі толықтырады. Берілген технологиялардың мәні - оқушыға оқу материалы микромәселе түрінде беріледі, ал білім болса белсенді зерттеу және шешімдерді шығаруда жинақталады. Берілген технологиялардың негізгі зерттеу мақсаты – тиімді кәсіптік дайындық және шешімдерді шығарып, жүйелеудегі шығармашылық қызметке байланысты және берілген жағдай түрлерінің өзіндік ерекшеліктері бар. Жағдайдың «индицент» әдістерінің спецификасының мақсаты – шешім қабылдау үшін ақпараттар жинау. Оқушылар жағдайдың «инцидент» әдісі кезінде тек қысқа ғана мәлімет алады және негізделген шешімді қабылдау үшін ақпарат жинайды, нақты жағдайды қарастырып алып, талдап, жүйелеп, өзінің болашақтағы іс-әрекетін жоспарлайды және болжайды. Жағдайдың «Баскет әдісі» - маркетолог қызметінің күнделікті өміріне қатысты құжаттармен, қағаздармен жұмыс істеуіне негізделген. «Ойындық проектілеу» әдісі - маркетологтарды оқытудың интенсивті әдістері болып табылады. Жағдайдың «инцинировка» немесе «ойнау дері» әдістері интерактивті оқыту кезінде қолданылады.

Сонымен, кейс-технологиялар әдісі көбіне аналитикалық талаптарды дамыту және дұрыс шешімдерді қабылдай білуге негізделген. Бұл әдіс білім берудің белсенді әдісі болып табылады және ол практикамен теорияны ұштастыруға арналады.

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫ ӨТКІЗУГЕ ҚАЖЕТ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛАР

Тақырыбы: Кейс-әістің функционалдық мүмкіндіктері

Кейс функциясы деп онын адамдардың  қандай да бір мұқтаждықтарын шешу мақсатында тиімді қолдануды мүмкін етуін түсінеміз. Кейс белгілі бір айқындалған функционалдық жүйе, жиынтық болып табылады, онда қандайда бір функция басым болады.Кейс-әдісті оқыту практикасына ендіру қажеттілігі шиеленіске толы. Ол екі тенденциямен алдын ала айқындалған.

Біріншісі білім берудің жалпы бағытынан шығады, ол нақты білім алудан гөрі ойлау қызметінің икемділігі мен дағдысын қалыптастыруға бағытталған, қабілетін дамытуға, оның ішінде оқыту қабілетіне, ойлау парадигмасын өзгертуге, аса қомақты ақпаратты қайта өңдеуге көп көңіл бөлінеді.

Екіншісі маманның жеке тұлғасының сапасын дамыту талаптарынан туындайды, ол бірінші тенденция талаптарын қанағаттандырумен қатар әртүрлі ситуацияларға тиімді мінез қабілеті болуы тиіс,кризис жағдайында жүйелі әрі тиімді әрекетімен ерекшеленеді.

Бұл тенденциялардық қиылысуы мен өзара әсерлесуі кейс-әдстің мамандарға білім берудегі ролін сөзсіз күшейтеді, олар алдымен ересектердің білім беру аумағын, әртүрлі қайта даярлау және мамандардың білімін жетілдіру жүйесін қамтитын болады, әсіресе, басқару саласында, «нарық» мамандықтарының спектрі кең, сонан соң білім беру мен тәрбие жүйесініңбасқа да бөліктерін қамтиды.

Кейс-әдістің маманның дара тұлғасын қалыптастыруға әсері әлі зерттеуді қажет етеді. Дегенмен, әлемдік тәжірибеге сүйене отырып, бұл әдсітің нарық жағдайына көшкен қоғамның мұқтаж мамандарын қлыптастыруға мүмкіндік береді деп айтуға болады. 

Тақырыбы: Delphi ортасы жайлы түсінкте .

Тақырыптың мақсаты: Delphi ортасы жайлы түсінктемені қалыптастыру.

Delphi – Паскальдың алгоримтдік тіліне негізделген және Windows жүйесінде жұмыс істеу үшін жасалынған программалаудың визуалдық тілі. Delphi-де программа жасаудағы жұмыстың үлкен бөлігі компоненттерді таңдауға келіп тіреледі, оларды экранда тышқан көмегімен орналастыру және осы компоненттердің қасиеттерін анықтау болып табылады. Яғни, Delphi жүйесінде негізгі жұмыс визуал компоненттер кітапханасы арқылы жүзеге асырылады. Компоненттер панелі Standart, Additional6 System 32 т.б. қосымша беттерден тұрады. Бұл беттердің әрқайсысының өзіне тән атқаратын қызметі бар. Компоненттер панелінен формаға оқиғаларды өңдеуіш процедуралар тудыратын түрлі компоненттер орнатылған программа. Нәтижесін форма терезесінде көрсету Delphi-де визуал прграммалардың ең түйінді негізі. әсіресе ол үшін компоненттер панелінің Standart бетінде орналасқан мәтіндермен жұмыс істейтін TEdit, мәтін енгізетін TLabel және командалық TВutton кнопкалары жиі пайдаланылады.

Формаға орнатылған Label,Edit компоненттерінің Caption, Text қасиеттеріне мәндер меншіктеу Pascal тіліндегі жазба өрістерімен жұмыс жасауға ұқсайды. Алдымен объект атауы жазылады. Сонан соң нүктеден кейін қасиет атауы жазылады.

Мысалы: Label 1. Caption:=’Алғ.қос’Edit 1 өрісіне енгізілетін қарапайым мәтінді Label 1 өрісіне шығаруға да болады. Олүшінқұрылатынпроцедураденесі

var S:string;

begin

S:=Edit 1. Text;

Label 1. Caption:=S;

end;

мысалы:   y=5x+17/2; x-кез-келген сан

            1. Delphi-де форма және онда орналасқан компоненттер объект ретінде қарастырады. Программа құру барысында объект аты жазылып соңына нүкккте қойылғанда жүйе автоматты түрде олардың тізімі жазылған терезе шығарады. Форма және онда орнатылған компоненттердің қасиеттерін орнату.

Компонент	Қасиет	мән
Form 1   Edit 1 Label 1 Button 1	Font Caption Text Caption Font 1 Caption	Time New Roman,14 Функция {босету} {босету} Time New Roman,14 Пуск

 

 

 

 

 

  

2. Button 1 компонентіне тышқанмен екі рет шертеміз. Onclick өңдеуіш процедураның мәтіні көрінеді.

procedure TForm 1. Button 1 Click (Sender:Tobject);

var x:string; y:real;

begin

x:=Edit 1. Text;

y:=5*strToFloat(x) +17/2;

Label 1. Caption:='функцияныңмәні' + # 13+ FloatToStr(y);

end;

Мұндағы #13 арнайыкод, яғни одан соң жазылған мәтін өрістің келесі жолынан басталады.

3.F9 пернесін басу арқылы бағдарламаны іске қосамыз экран бетінде жаңа форма пайда болады. Edit 1 өрісінде x-тің орнына кез-келген сан беріп, пуск кнопкасын шертеміз. Label 1 өрісінде форма нәтижесі пайдаболады.

Бағдарламаны сақтау үшін  File→Save all командасыберіледі. Ашылған сұхбат терезеден кнопкасын басып, жаңа бума құрамыз. Осыбумаға Unit 1.pas файлынжәне  Project 1.dpr файлынсақтаймыз. Автоматты түрде тағы үш файл пайда болады. Файлдарға ат беріп, Unit 1 атауынан алғашқы U әріпі қалдырылады және сол сияқты Project 1 атауынан Pr әріпі қалдырылады.

Мысалы: алдынғы мысалды сақтау үшін жасалып жатқан жұмысқа байланысты ат береміз. Яғни, UFunc.pas 

                                          PrFunc.dpr

Жасалған қосымшаның Delphi орнатылмаған компоненттерде жұмыс жасау үшін жобаны.exe файлын құрамыз. Бұл .ехе файлы арқылы Delphi-дііске қоспатан программамен жұмыс істеуге болады. .ехе файлын құру үшін Project→Build all командасыберіледі.

Delphi-дің негізгі ерекшеліктерінің бірі программа формада орнатылған компоненттердің оқиғаларын өңдеу іш процедуралар ретінде құралады. Әрбір компоненттің өзіне тән қасиетері, әдістерімен оқиғалары бар. Оларды құрылатын  программаның алдын-ала үзіндісідеп есептеуге болады. Яғни, берілген компоненттер программа көлемін азайтып, құруды жеңілдетеді.

Мысалы: компоненттер панелінің  System бетіне орналасқан Ttimer компонентін пайдаланып, форма бетінде жүріп тұрған электрондық сағатты көрсету қажет болатын.

 1. Жаңа проект ашып, формаға Timer 1, Label 1 компоненттерін орнату керек.

2. Команданың қасиеттеріне келесі мәндерді меншіктейміз.

Компонент	Қасиет	мән
Timer 1   Label 1	Enabled Interval Caption Widht Height Left Top	True 1000 <бос ету> 120 60 100 60

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 3.Timer 1 компоненттері Windows-тың жүйелік таймері. Ол қажетті мәліметті милисекунд қлшемімен беріп отырады. Таймерді іске қосу үшін оның Enabled қасиетіне true мәні, нақты уақытты бөліп беруді орындайтын Interval қасиетіне 1сек=1000 милисек мәні меншіктелген.

4.Жалпы TTimer компоненті өңдейтін оқиға біреу ғана. Ол onTimer оқиғасы. Редактор терезесінде сәйкес өңдеуіш процедураны шығару үшін Timer 1 компонентін екі рет шертеміз. Келесіпроцедураларөңделеді:

 

Procedure TForm1.Timer1. Timer (S:T):

Var Date Time: TDate Time;

Begin

Date Time:=Time;

Label 1.Caption:=TimeToStr (Date Time);

End;

 

Сол сияқты басқада компоненттерді пайдалану арқылы  Delphi-де көптеген программалармен жұмыс істеуге болады.

Тақырыбы: Delphi бағдарламалау тілін математика және физика пәндерін оқытуда пайдалану мүмкіндіктері.

Тақырыптың мақсаты: Delphi бағдарламалау тілін математика және физика пәндерін оқытуда пайдалану мүмкіндіктері.

1-есеп.

f=e^-ax  ³√ax+bsinbx      a=2.1    b=1.4

Procedure TForm1. Button1 Click (Tobject);

var    a, b, x, f: real;

begin

        a:=StrToFloat(Edit1.Text);

        b:=StrToFloat(Edit2.Text);

f:=EXP(-(a*x))*EXP(1/3*LN(a*x))+b*sin(b*x);  

Label 3. Caption:= ’ f =’+#13+StrToFloat(f);

end;

F12-нібасамыз, сонда Button 2 терезесікөрінеді.

Procedure TForm 1. Button 2. Click (Sender Tobject);

begin

Edit 1.Text:= ’   ’;

Edit 2.Text:= ’   ’;

Label 3. Caption:= ’   ’;

end;

F12-нібасамыз, сонда  Button 3.терезесікөрінеді.

Procedure TForm 1. Button 3. Click (Sender Tobject);

begin

close;

end; end.

F12-нібасып,  Form1 терезесішығады. Мұндабізажәне b мәндерінберіп, F9 клавишасынбасыпжауабынкөреміз. Жауабы: f=3,8367050392E.256

компонент	Қасиет	мән
Form 1 Label 1 Label 2 Edit 1 Edit 2 Lable 3 Button 1 Button 2 Button 3	Caption Caption Caption Text Text Caption Caption Caption Caption	Функция a= b= — — — Есептеу Қайталау Cоңы

 

           

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 2-есеп.

 

Procedure TForm 1. Button 1. Click (Sender Tobject);

Var x, f: real;a,b: Integer;

begin

             a:=Str To Int (Edit 1. Text);

             b:= Str To Int(Edit 2. Text);

if x<5 then

begin

         y:=SQR(a)*b+x;

 Label 3. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

end;

if x=5 then

begin

        y:=x+1;

Label 4. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

Else x>5 begin

Y:=TXP(1/2*LN(X))-1;

Label 5. Caption:=’ y =’+#13+Float To Str(y);

end

F12-нібасып, «қайталауды» 2 ретшерту

Procedure TForm 1. Button 2. Click (Sender Tobject);

begin

Edit 1.Text:= ’   ’;

Edit 2.Text:= ’   ’;

          Label 3. Caption:= ’    ’;

          Label 4. Caption:= ’   ’;

          Label 5. Caption:= ’   ’;

 

end;

          

F12, «шығу» батырмасынбасамыз.

 

Procedure TForm 1. Button 3. Click (Sender Tobject);

begin

       close;

end;

end.

 

F2-ні басып, а және b мәндерін беріп, есептеуді басамыз. Жауабы:2,463167221Е.273

Кейстіңмақсаты

      Delphi ортасы жайлы  түсінік қалыптастыру, білімді практикада қолдана білу, сонымен қатар тақырып бойынша бақылау сұрақтарындағы мәселелік жағдайларды талқылау. Delphi-дің терезесінде орнатылған негізгі мәзірдің ішкі мәзірлерін білу. .Input Box  функциясымен  Showmessage процедурасын пайдалану тәсілдері  үйрену. Негізгі модульді экранға шығару командасын үйрену. Delphi терезесінің аспаптар панеліне енгізілген  негізгі түймелерді оқып үйрену. Олар қандай іс-әрекеттерді орындайтындығын үйрену?

 Бақылаусұрақтары

1. Delphi-дііске қосу тәсілі. Delphi-дііске қосқанда пайда болатын және  

 Көрінетін терезелер.

2. Delphi-дің терезесінде орнатылған негізгі мәзірдің ішкі мәзірлері ?

3. Оқиға дегеніміз не ?

4. Негізгі модульді экранға шығару командасы.

5. Қасиет дегеніміз не ?

6.Проект, форма дегеніміз не?

7. Негізгі модуль дегеніміз не және оның құрылысы ?

8. Input Box  функциясы мен  Showmessage процедурасын пайдалану тәсілдері .

9. Көрінбеген форманы экранға шығару тәсілі.

10. Қасиеттер қандай айнымалылар?

11. . Delphi терезесінің аспаптар панеліне енгізілген  негізгі түймелерді атап шығыңыз. Олар қандай іс-әрекеттерді орындайды?

 

Кейсті жүргізу тәртібі

1.Теориялық материалдарды оқып игеру сабақтын басталынуына дейін.

2. Топтың бір студентіне «Ежелгі әлемнің санау жұйелерің тақырыбында баяндама дайындату. Баяндаманы талдау және тақырып бойынша баяндамашыға сұрақтар қою.

1. 
   Топты 2-3 топшаларға бөлу. Топшалардың басшыларын таңдау.
   

1. 
   Тақырып бойынша іскер ойындар өткізу. Ойын үш этаптан тұрады:
   

• 
  разминка («сұрақ-жауап» жүйесі негізінде тақырып бойынша теориялық білімдерін көрсету);
  
• 
  топша басшыларының конкурсы (тақтада топ басшыларына тақырып бойынша бірнеше тапсырмалар ұсынылады, необходимых для выявления практических навыков и умений);
  
• 
  Тарқатылған материал бойынша студенттер жұмысы, жазбаша жауаптар. Осы этапта инженерлік калькулятор көмегімен «Кім жылдам»  конкурсын өткізу.
  

1. 
   Бақылау сұрақтарын талқылау,  жазбаша жауаптарды талдау, ойынның нәтижесін шығару.
   

1. 
   Кейс тақырыбы бойынша шешімдер және қорытынды.
   

 

Ұсынылатың әдебиеттер

1. 
    В.В.Фаронов.  Delphi 5, Учебный курс. М.2000.
   
2. 
   О. Камардинов, Х.Жантелі     Delphi 5-6 .   Шымкент  2002.
   
3. 
   Росс  Г. В. и др. Основы информатики и программирования/Г.В. Росс, В. Н. Дулькин, Л. А.Сысовеа.-М.:ПРИОР,1999.-160с.
   
4. 
   В.В.Фаронов.  Delphi 6, Учебный курс. М.2001.
   
5. 
   Ибрагимов У.М., Умирбаев У.У., Нысанов Е.А. Информатика для   пользователя. -Шымкент, ЮКГУ, 2000, -58 с.
   
6. 
   Гаевский  А. Ю.  Информатика:Учебное пособие.-2-е изд.,доп.- Киев:"А.С.К.",2004.-536с.
   
7. 
   Информатика: Базовый  курс:Учебник для студентов втузов/Под
   
8. 
   ред.С.В.Симоновича;МО РФ.-2-е изд.-СПб.:Питер,2004.-640с.-(Учебник для вузов)
   
9. 
   Козырев А.А., Юдин А.П. Информатика:Конспект лекций.-СПб.: Изд-во Михайлова В., 2000.-47с.
   
10. 
    Могилев А.В. и др. Информатика:Учеб.пособие/А.В.Могилев,Н.И. Пак, Е.К.Хеннер \под ред.Е.К.Хеннера.-М.:Академия,1999.-816с.
    

жүктеу/скачать 157,23 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: