Тақырыбы: Тарихты білу – парызым! Мақсаты

Оқушылардың тарих пәнінен алған білімдерін толықтыру, өмірде қолдана білуі. Оқушылардың ой-өрісін кеңейту, ойлау, сөйлеу қабілетін дамыту. Оқушылардың тарих пәніне деген қызығушылығын арттыру.

Тарих түпкірінен сыр іздейміз,

Ғажайып, сырлы әлемге кіргендейміз.

Бабалардың жүріп өткен сансыз жолын,

Тарихтың әр бетінен көргендейміз.
Қымбатты ұстаздар,оқушылар,бүгінгі өткелі отырған «Тарихты білу-парызым!» атты топаралық сайысқа қош келдіңіздер!


Ойынның өтілу тәртібі:
1. Ойынға үш топ қатысады, әр топ жетекшісі сайланады.
2. Топ атауы, ұраны болады.
3. Әр топқа сайыс барысында тапсырмалар беріледі.
I айналым: «Таныстыру»
II айналым: «Бәйге»

ІІІ айналым:Ұяшық тандау «Ғажайып әлем»

ІҮ айналым: «Тұлғаны таны»
Ү айналым: «Сандар жырлайды»
ҮІ айналым: «Маңызды 9 сұрақ»
ҮІІ айналым: «Ақтық мәре»

Сайысымызды бастамас бұрын әділ қазылар алқасын сайлап алайық. Таныс болыңыздар:

  Аманбекова Аязкүл «Парасат» бірлестігінің жетекшісі

Утегенова Зина Математика пәнінің мұғалімі

Қазақстан Республикасы өркениетті ел болу үшін ең бастысы білім. Білімді болу жүйелі түрде үйренудің, оқығанды зердеге, миға тоқудың нәтижесі.
Ғылымның сырын ұғына,
Шығыңдар білім шыңына.
Ұқыптылық пен зеректік,
Жеткізер сіздей өренді
Білімнің нәрлі сырына.

Сайысқа келді әрбір топ,

Білімімен санасып.

Топ атымен таныстырсын,

Ұрандары жарасып-дегендей сайыстың 1-бөлім бойынша топ атымен таныстыру және топ аты мен ұранын қорғау.
I айналым: Таныстыру.
Шарты: Әр топ өзін таныстырып, ұрандарын айтады.
II айналым: Бәйге

Шарты:

Бәйгеге түсіп жарыспай,
Жүйріктің бағы жана ма?
Білім мен өнер жұптаспай,
Тәлім, тәрбие алар ма?
Бұл бәйге ойдың бәйгесі.
Кім жүйрік болса сол алда
Бұл кезеңде әрбір командаға 7 сұрақ оқылады. Дұрыс жауапқа 5-ұпай беріледі.
1 топ:

1. Абылай хан жерленген қала.(Түркістан)

3. Ғалымдардың ең ежелгі адамды атауы. (епті адам)

4. Ғұндар бұйымының бетіне түрлі-түсті заттарды жапсыру стилі (полихромдық стиль)

5. Ақ Орданың әлсіреуіне қандай жағдай әсер етті? (Әмір Темір шапқыншылығы)

6. Жошы ұлысының жерінде құрылған алғашқы мемлекет? (Алтын Орда)

7. Шыңғысханның әкесі кім? (Бай ноян Есугей баһадүр)

1. Ежелгі Сібір тайпалары тілдерінде «қазақ» сөзінің мағынасы (мықты, берік, алып)

3. Жеке меншік қалыптасқан дәуір (қола)

4. Қазақ газетінде басылған «Тағы соғыс» мақаласының авторы: (Ә.Бөкейханов)

5. Исатай қаза тапқан шайқас? (Ақбұлақ)

6. Иран жазбаларындағы «сақ» сөзінің мағынасы (жүйрік атты турлар)

7. Ноғай Ордасының негізін қалаған кім? (Едіге)

1. «Алтын адам» табылған жер? (Есік қорғаны)

3. Дінбасылар мен әскербасыларына берілген жер иелігі қалай аталды? Вакфтық жерлер

4. Керей мен Жәнібек бастаған қазақтарды қолдаған Моғолстан ханы (Есенбұға)

5. Кіші жүзді Ресейдің қол астына алу ұсынысын қабылдаған патша (Анна Иоанновна)

6. Жібек жолының басы басталатын аймақ (Қытай, Хуанхэ)

7. 751 жылы Атлах қаласының маңындағы шайқас кімдердің арасында болды? (Арабтар мен қытайлар)

1. Есімдер сыр шертеді

Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбаев (6 шілде 1940 жыл, Шамалған ауылы,Алматы облысы) — Қазақстанның мемлекет қайраткері, ғалым, Қазақстан Республикасының тұңғыш президенті.

Нұрсұлтан Назарбаев 1940 жылы 6 шілдеде Алматы облысының Қарасай ауданына қарасты Шамалған ауылында Әбіш пен Әлжанның отбасысында дүниеге келген. Оған әке-шешесі Нұрсұлтан деп ат қойды.Сәбиге ат таңдаудың өзі жатқан бір хикаяға айналды. Тойға жиналған ағайын-туыс түрлі есімдерді тұс-тұстан айтып жатты. Ең ақырында жаңа туған ұлдың әжесі Мырзабала мынадай ұсыныс білдірді: «Менің сүйікті немерем екі бірдей есімді алып жүрсін. Оның аты Нұрсұлтан болсын».Әлемдегі барлық әжелер секілді Мырзабала да немересінің азамат болып қалыптасуына ерекше еңбек сіңірді.

2 ұяшықта.Әл Фараби 870 ж. Арыс өзенінің Сырдарияға келіп құятын жағасына орналасқан Фараб қаласында дүниеге келген. Толық аты-жөні әл Фараби Әбу Насыр Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан, яғни әкесінің аты — Ұзлағ, ал арғы атасының аты — Тархан.

Әл Фарабиді неміс шығыстанушылары ұлы, бірегей тұлға деп атап көрсетеді. Ғалым-энциклопедист, ғұламаның көзі тірі кезінде-ақ Аристотельден кейінгі «Екінші ұстаз» атанған. Білімін Бағдатта, Халебте (Алеппода) алған. Оны жаратылыстану ғылымы, астрономия, логика, музыка теориясы, математика, этика, медицина, психология, құқық қызықтырды. Білімнің әр түрлі салаларын қамтитын 160 трактат жазған. Ол 950жылы 80 жасында Шам шаһарында қайтыс болады. Ол жалпы теориялық ойлар әлемін жасап, өзіндік философиялық тұжырымдама ұсынды. Оның бұл көзқарастары қоғамдық пікірлерімен белгілі бір қақтығыстарға да ұшырады. Фараби өз шығармаларында араб, парсы, грек, үнді, түрік мәдениетінің жетістіктерін талдап, жақындастыра білді.

Геродот – ежелгі дәуірдегі грек тарихшысы, «тарихтың атасы» деп танылған жиһанкез. Ол шамамен біздің заманымыздан бұрынғы 484 – 425 жылдары өмір сүрген. Батыстың Геродот Кіші Азиядағы Каликарнас қаласында дүниеге келіп, жас кезінде әміршілерге қарсы топта болғаны үшін елінен қуылған. Біраз уақыт Самос аралында тұрып, көп жерлерді аралаған, Қара теңізге дейін жеткен деген мәлімет бар.

Геродот көрген, естіген, оқыған материалдарын жинақтап, артына «Тарих» атты үлкен еңбек қалдырды. Кейіннен александриялық ғалымдар оның еңбегін тоғыз музаға сәйкестендіріп, тоғыз кітапқа бөлген. Геродот алғашқы төрт кітабында Лидия, Мидия мемлекеттері, Ахемен әулеті жөнінде жазып, олардың Мысырға, Вавилонға, сақтарға қарсы жорықтарына тоқталады. Қалған бес кітабы грек-парсы соғысына (біздің заманымыздан бұрынғы 500 – 449) арналған. Онда халықтардың тарихымен қатар этнографиясы, діні, әдебиеті, мемлекеттердің ішкі-сыртқы саясаты, экономикасы берілген. Шығарманың төртінші кітабында парсы патшасы Дарийдің сақтарға қарсы жорығы баяндалған. Онда сақтар елі жөнінде аса құнды мәліметтер ұшырасады. Қолжазбаларының ішінде бізге жеткен Флоренция нұсқасы ағылшын, орыс, т.б. тілдерге аударылған.

4 ұяшықта. Әйтеке би

Әйтеке Байбекұлы (1644 -1700 жж.) — қазақ халқының бірлігін нығайтуға үлкен үлес қосқан атақты үш бидің бірі, мемлекет қайраткері.Әлім тайпасының төртқара руынан шыққан. Әмір-Темірдің бас кеңесшісі Ораз қажының бесінші ұрпағы. Бүкіл парсы, өзбек, қырғыз, қазақ жұрты «Синесоф буа»(жаны пәк жан) атаған Сейітқұл әулиенің үшінші ұрпағы. Әбілқайыр ханға дейін Кіші жүздің сөзін ұстаған қазақтың биі. Есім хан тұсында Самарқанды билеген Жалаңтөс батырдың жақын туысы. Әйтеке бес жасында молдадан оқып сауатын ашқан.

5. Әдебиет: Абай Құнанбаев кім? Оның жазушылығы мен қатар қандай қырын білесіңдер? Еңбектерін ата? (Ұлы ақын; Аудармашы;)

7. Музыка. Бөкей ордасының Жиделі деген жерінде дүниеге келген, сазгер, аспаптық музыканың классигі, аса көрнекті күйші кім? Еңбектерін ата: (Құрманғазы Сағырбайұлы, «Ақсақ киік», «Қайран шешем», «Адай» т. б)

Сайысымыздың соңғы кезеңі ақтық мәреге келіп жеткен ойыншыларымыздың ұпай сандарын білсек. Сайысымыздың шарты: Бұл кезеңде әр топқа жеке тапсырма беріледі. Әр жауапқа 5 ұпайдан қойылады. Мұғалім қойған сұраққа қатысушы мақалмен жауап береді. Мысалы: жыланды інінен қалай шығарамыз. Жылы – жылы сөйлесең жылан інінен шығады.

1. 
   Қар жана ма? (қалауын тапсаң қар жанады)
   
2. 
   Тастың жеңілі бола ма? (керек тастың ауырлығы жоқ)
   
3. 
   Инемен құдық қазуға бола ма? (Білім инемен құдық қазғандай)
   
4. 
   Киіз қазық жерге кіре ме? (тоқпағы мықты болса, киіз қазық жерге кіреді)
   
5. 
   Аппақ қарға бола ма? (қарға баласын аппағым дер)
   
6. 
   Қой мен қасқыр ойлана ма? (қойдың ойлағаны – амандық, қасқырдың ойлағаны арамдық)
   

1. 
   Жігітті шал деген жөн бе? (жаман жігіт жасында шал болады)
   
2. 
   Ең тәтті не? (ананың сүті тәтті, баланың тілі тәтті)
   
3. 
   Адамның қай мүшесі қорқақ? (көз қорқақ, қол батыр)
   
4. 
   Етікті қонышынан басып киюге бола ма? (қолыңнан келсе қонышынан бас)
   
5. 
   Кімнен кім жаман? (Олақтан салақ жаман)
   
6. 
   Шашу мен жинаудың қайсысы оңай? (шашу оңай, жинау қиын)
   

1. 
   Тауық түс көре ме? (тауықтың түсіне тары кіреді)
   
2. 
   Үлкен көз, үлкен сөз бола ма? (қорқақтың көзі үлкен, ақымақтың сөзі үлкен)
   
3. 
   Ер неше рет, қорқақ неше рет өледі? (ер бір рет, қорқақ мың рет өледі)
   
4. 
   Көрдім, көрмедім деген неше сөз? (көрдім деген көп сөз, көрмедім деген бір сөз)
   
5. 
   Отан неден ыстық? (Отан оттан да ыстық)
   
6. 
   Отқа түсіп күймеуге бола ма? (отан үшін отқа түс, күймейсің)
   

Ойынның шешуші сәті, әділ — қазы алқалары сөз кезегі өздеріңізде.