Тақырыбы: Теодолит, оның классификациясы
жүктеу/скачать 460,68 Kb.
|
Уалиханова Д ГЕО
Айгөлек аралық 2021-2022ж, Балаан аралық 2021-2022ж
- Бұл бет үшін навигация:
- Теодолит, оның классификациясы. Теодолиттік жүріс, оның түрлері
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ СӘТБАЕВ УНИВЕРСИТЕТІ СӨЖ Тақырыбы: Теодолит, оның классификациясы. Теодолиттік жүріс, оның түрлері
Оқытушы: Мынжасаров Б Студент:Уалиханова Д Мамандығы:Көлік құрылысы Тобы:ТС-20-3К Алматы 2022 ж Ф КазҰТЗУ 706-06. СӨЖ Теодолит, оның классификациясы. Теодолиттік жүріс, оның түрлері Теодолит-көлденең және тік жазықтықтағы бұрыштарды анықтауға арналған құрал, ол маркшейдерлік істен бастап құрылысқа дейін көптеген салаларда қолданылады. Көбінесе жабдық әскери нысандарды, аэродром алаңдарын, мұнаралар мен радиостанцияларды салу кезінде қолданылады. Сондай-ақ, құрылғы машина жасауда қолданылады, мұнда орнату кезінде компоненттер арасындағы дұрыс бұрышқа төтеп беру маңызды. Теодолиттер көбінесе азимут пен қашықтықты анықтау үшін буссольмен немесе диапазонмен бірге қолданылады. Теодолит құрылғысы сыртқы жағынан, қарағанда - бұл айнала алатын платформада тұрған U-тәрізді денесі бар құрылым. Соңғысы әдетте шеңбер түрінде болады, оның бетінде бұрыштық белгілер орналасқан. Сондай-ақ, құрылғы бірдей бөлімдері бар тік дөңгелек элементті ұсынады. Барлық модельдерде кездесетін теодолиттің негізгі элементтері: -жұп бағандар арасында бекітілген оптикалық құбыр; -өлшеу бөлімдері немесе шкалалары бар есептеу шеңберлері; -центр, бұл арнайы сызық; -орнату үшін қолданылатын кремальер; -компоненттер бекітілген штатив. Теодолиттің көрнекі құбыры бақылау объектісін табуға қызмет етеді. Оның осі айналмалы бағыттағышқа перпендикуляр орналасуы керек. Теодолиттегі жағдайды реттеу үшін кремальер қолданылады. Бұл қатаң бекіту, диапазонды өлшеу, дұрыс көріну, линзаның орнын өзгерту және құрылғы осінің тік күйін қамтамасыз ету үшін қажет. Қолданылып жүрген теодолиттер дәлдігі, есептеу құрылғыларының түрі, горизонталь дөңгелегінің вертикаль осьтері жүйесінің конструкциясы және атқаратын міндеті жағынан әр түрлі болып бөлінеді.Теодолиттерді горизонталь бұрыштарды өлшеу дәлдігіне байланысты 3 түрге бөлуге болады: 1. 1-және 2-класты триангуляция мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге арналған жоғары дәлдікті Т1 теодолиті. 2. Дәл тсодолит Т2–3-және 4-класты триангуляция мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеуге арналған; Т5 – 1-және 2-разрядтық триангуляциялық жүйелер мен полигонометриядағы бұрыштарды өлшеу және жер бетіндегі маркшейдерлік жұмыстарды жүргізу үшін қолданылады. 3. Техникалық Т15, ТЗО және Т60 – теодолиттік және тахеометриялық жүрістерде және түсіргі жүйелерінде, сондай-ақ жер бетіндегі және жерасты қазбаларындағы маркшейдерлік жұмыстарды атқару кезіндегі бұрыштарды өлшеуге арналған. Теодолиттердің шартты белгілеріндегі цифр горизонталь бұрышты бір тәсілмен өлшеудің секундтық орташа квадраттық қателігін білдіреді; Т5 теодолиті үшін mb=5", Т30 үшін mb=. 30" және т. с. с. Дөңгелегінің жасалу және есептеу құрылғысының құрылысы жағынан теодолиттер екі топқа бөлінеді: металл және шыны лимбілілер (оптикалық теодолиттер). Теодолиттің лимб деп аталатын металл немесе шыны дөңгелегі бар, оның қиғаш шетіне 0°-тан 360°-қа дейінгі бөліктер түсірілген. Бөліктерді есептеу сағат тілінің бағыты бойымен дәл келеді. Лимбінің центрі өлшенілетін бұрыштың төбесі арқылы өтетін тік сызыққа орналастырылады. Лимбінің жазықтығына өлшенілетін бұрыштың жақтары проекцияланады. Бұл кезде лимб жылжымайтын әрі горизонталь болуы тиіс.Лимбінің үстінде тік сызықтың төңірегінде айналатын теодолиттің жоғары бөлігі орналастырылған, бұл бөліктің ішінде алидада және дүрбі бар. Дүрбі тұғырыққа горизонталь болатын НН1 осінің төңірегінде айналғанда, онда коллимациялық деп аталатын жазықтықтары түсіріледі. Лимб пен алидаданың осьтері сәйкес келуі керек, бұл арада алидаданың FF1 айналу осі аспаптың негізгі немесе вертикаль осі деп аталады. Алидада да көрсеткіш бар, ол алидаданың лимб шкаласындағы орнын белгілеуге мүмкіндік береді және санаудың дәлдігін арттыру үшін арнайы есептеу құрылғысымен қосақтала жасалған. Лимб пен алидада алидадаға бекітілген металл қаптамамен жабылған. Теодолиттің негізгі осі цилиндрлік деңгей арқылы үш көтеру винттерінің көмегімен вертикаль жағдайға келтіріледі. Теодолиттің дүрбісі горизонталь осі маңайында 180°-қа айналдырылуы, яғни зенит арқылы ауыстырылуы мүмкін. Дүрбінің айналу осінің бір жағында вертикаль дөңгелек бекітілген, ол осьпен берік жалғанған, әрі онымен бірге айналады. Негізінде вертикаль дөңгелек горизонталь дөңгелек тәрізді жасалған; ол вертикаль бұрыштарды (көлбеу бұрыштарды) өлшеуге арналған. Егер теодолитке окуляр жағынан қарасақ вертикаль дөңгелек дүрбінің оң немесе сол жағында орналасуы мүмкін. Бірінші орны «оң дөңгелек» (ОО), екіншісі – «сол дөңгелек» (СО) деп аталады. Теодолиттік түсіріс деп жер бетінің тек контурлық планын жасау үшін теодолит пен өлшеу лентасының немесе қашықтық өлшеуіштің көмегімен орындалатын жұмыстарды атайды. Теодолиттік түсірістер жазық жер бетінде, елді-мекенді аймақтарда, құрылыс, тау-кен өндіріс алаңдарында, теміржолтораптары, т.б жерлерде пландар жасау үшін жүргізіледі. Теодолиттік түсіріс үшін тірек жүйесі, әдетте теодолиттік жүрістер түрінде құрылады да, олардың нүктелерінен ситуацияны түсіре отырып, қажетті нүктелердің орнын полярлық әдіспен, перпендиклярлар және жарма әдістермен, сонымен қатар әртүрлі бұрыштық және ұзындық қиылыстырулар көмегімен анықтайды. Теодолиттік түсіріс дайындық, далалық және өңдеу жұмыстарынан тұрады. Дайындық жұмыстары кезінде жергілікті жердің жай-жапсарын түсіру дәлдәгәне байланысты түсірістің масштабын таңдайды. Қолдағы бар барлық картографиялық құжаттарды мұқият қайта қарап зерттейді. Егер түсіріс жүргізілетін ауданда геодезиялық тірек жүйесінің пункттері болса, онда олардың орналасқан жерінің схемасын жасап, каталогтан координаталарын жазып алады. Рекогносцировка негізінде геодезиялық тірек жүйесінің пункттерін іздеп тауып, теодолиттік жүрістің неғұрлым қолайлы орындарын белгілейді. Теодолиттік түсіріс дайындалу, далалық және камералдық жұмыстардың жиынтығынан тұрады. Жұмыстың басым жағы далалық жұмысқа келеді, оған түсіретін учаскенің рекогносцировкасы, теодолиттік жүріс және полигондарды жүргізу, оларды геодезиялық тірек пункттарына және ситуация түсірістеріне байланыстыру. Дайындалу жұмыстары. Белгіленген теодолит жүрісінің схемасына сай дала жұмыстарының алдынала жобасын құрады. Жоба құрамында календарлық жоспар және жұмыс сметасы, жұмыс орындаушының қажетті саны және көліктер, қажетті аспаптардың саны, құралдар мен құрал-жабдықтар жатады. Теодолиттік түсірісті орындау үшін міндетті түрде теодолит, қадалары бар болат сым немесе оптикалық қашықтық өлшеуіш, рулетка, эклиметр және эккер болуы қажет. Жергілікті жерді рекогносировкалау және теодолиттік жүрістің нүктелерін бекіту. Рекогносцировка жергілікті жерді алдын-ала байқауды түсіріс объектісімен танысуды, геодезиялық тірек пункттерін іздеп табуды, теодолиттік жүріс орнын соңғы рет таңдау және құрылған жобаны дәлірек анықтауды білдіреді. Теодолиттік жүрістердің нүктелері көзге көрінетін қолайлы жерде орналасуы қажет; теодеолиттік жүрістің шектес нүктелерінің аралары көзге көрінетіндей болуы қажет. Мерлік лентамен арақашықтықты өлшеу кезінде жүріс жақтарын тегіс, қатты жерде және өлшеу қолайлы жерге орналастыру керек. Теодолиттік жүріс жақтарының ұзындығы 350 м артық, 20 м кем болмауы, ал жүріс көлбеулігінің бұрышы 50о аспауы керек. Теодолиттік жүріс нүктелерінің орнын көбіне уақытша белгілермен – ағаш қадалармен қағады да, центріне белгі жасап немесе шеге қағады. Уақытша белгілер ретінде темір қадалар, костыльдар және труба немесе кесілген ағаш түбіне шеге қағылады, сонымен қатар майлы бояумен белгі қойылады. Орнатылған нүктелерді оңай табу үшін жанына жер бетінен 30-35см шығып тұрған ағаштан жасалған күзетшілер орнатады; бұл күзетшілерге нөмір немесе басқадай белгілер қояды. Бекітілген нүктелерді топырақпен үйіп немесе диаметрі 0,8м тастармен қалайды. Шамамен 1 км сайын теодолиттік жүріс нүктелерін ұзақ уақытты сенімді белгілермен бекітеді. Теодолиттік жүрістерді бекіткен соң схемалық сызбасын құрып онда нүктелердің және жергілікті жердің ситуациясына қарай жүріс жақтарының орналасуын көрсетеді. Теодолитті жіп тіктеуіш көмегімен центрлейді немесе 100м аралыққа қателігі 5мм аспайтын оптикалық тіктеуішпен центрлейді, жүріс жақтар неғұрлым кіші болып, бұрышы 1800 жақын болса, солғұрлым теодолитті және веханы центрлеуді тиянақты, дәл орындау қажет. Визирлеуді веханың төменгі жағына дәлдеу қажет. Өлшенген бұрыштардың мәнін әрбір жарты тәсілде және бұрыштың орта мәнін аспапты шешпей станса басында есептейді. Есептеу нәтижесі қанағаттанарлықсыз болса бұрыштарды қайтадан өлшейді. Горизонталь бұрыштарды ауа-райының қолайлы кезінде өлшеу керек. жүктеу/скачать 460,68 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|