- Сабақтың мақсаты:
- Білімділік: оқушыларға тақтай бетіне ою-өрнекті композиция
- заңдылығын сақтай отырып, тақтай бетіне түсіру
- әдісін үйрету және оны өңдеу шеберлік технологиясын қалыптастыру.
- Тәрбиелік: оқушыларға ұлттық құндылығымызды насихаттай
- отырып, оларды бағалап, сақтай білуге, өнерді
- бағалауға, ұсталыққа, шеберлікке, іскерлікке, отын
- сүйгіштікке, патриоттыққа тәрбиелеу.
- Дамытушылық: оқушыларды ою-өрнек композиция үлгілерін түсіру икемділігін, іскерлігін, шеберлігін, ұқыптылығын дамыту.
-
- Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
-
- Сабақтың типі: аралас сабақ
-
- Сабақтың әдісі: түсіндірмелі практикалық
-
- Сабақта қолданатын
- стратегиялық әдіс: интерактивті әдіс, СТО әдістері
-
- II. Үй тапсырмасын тексеру
- Қазақтың ұлттық ою-өрнектерін ағаш бетіне түсіру. «Кім біледі?» – ойыны. Слайд арқылы «Қаншаға жуық ұлттық ою-өрнек бар» тақырыбында сұрақтар қойылады. Бір оқушы сұраққа жауап беріп, жауабы дұрыс болса, келесі сұрақты жасырады. Оған келесі оқушы жауап беруі тиіс. Осылайша ою-өрнек түрлеріне, атауларына, топтарына байланысты сұрақтарды жасыру жалғасын таба береді.
- II.Үй тапсырмасын бекіту
Ағаш өңдеу тарихы. - І. Шеберлердің қолында,
- Кәсіп болған бұл ағаш, демекші –
- Адам баласы жер бетінде пайда болғаннан бастап алғаш тұтынған материалдың бірі болған. Қазіргі ғылыммен техниканың шарықтап өскен заманда біздің күнделікті өмірімізде ағаштың алатын орыны үлкен және маңызды материал. Кең байтақ еліміздің аумағында жүріп жатқан алып құрылыстарда ағашсыз көп ісіміз іске аспай жатқан болар еді. Қазақ жерімізде орман - тоғайға өте бай яғни Республикамыздың жалпы орман қоры 22 миллион гектарды құрайды. Бұрынғы замандардан –ақ адам баласы ағаштың қасиетін жоғары бағалап, ағашқа табынып келген.
2. Қол өнерді үйрену үстінде оқушы бойына халықтың ізгі қасиеттерін дамыту болып табылады. - 2. Қол өнерді үйрену үстінде оқушы бойына халықтың ізгі қасиеттерін дамыту болып табылады.
- Осындай мақсатпен толаптарды басшылыққа ала отырып, технология сабағында оқушыларды еңбекке қызықтыра тәрбиелеу технология пән мұғалімінің басты міндеті. Ендеше күнделікті сабақты түрлендіре өткізу балалардың еңбекке қызығушылығын артырып, іскерлігін қалыптастыруға үлкен үлесін тигізуі хақ.
Өрнек ою - «Ою -өрнек» деп айтылатын қос сөздің мағынасы жалпы « ойылған өрнек » деген ұғымды немесе жиһазды өрнектеп, әшекейлеу, сәндеу деген жұмыс процесін білдіреді.
1. жан-жануарлар тектес: Қошқармүйіз, қоңыр мүйіз, қаз мойын, түйе табан, атбас, құсқанаты. - 1. жан-жануарлар тектес: Қошқармүйіз, қоңыр мүйіз, қаз мойын, түйе табан, атбас, құсқанаты.
- 2. Өсімдік пішіндес:Ағаш, жапырақ, үш жапырақ, гүл, жауқазын, өткізбе.
- 3. Геометриялық:Ирек, балдақ, шынжара, қармақ, төрт құлақ, бота көз.
- 4. Космологиялық : Шеңбер, шимай, бітпес, жұлдыз, шұғыла, төрт ұшқы.
- Ағаш материалдарынан жасалған бұйымдардың түрлеріне (сандық, жүкаяқ, кебеже т.б ) сәйкес, оларды әшекейлеу мен түрлендірудің өзіндік тәсілдері бар. Халық шеберлері өрнек оюды, олардың қарапайым түрлерінен бастап, бірте – бірте күрделендіре түскен. Осындай өрнек үлгілері 39-40 суреттерде көрсетілген.
"Ағаш ою құралдары және ою ережелері" - Қазіргі уақытта революцияға дейінгі қазақ халқының қолөнер табиғатын жан- жақты, этнографиялық тұрғыдан зерттеудің ғылым үшінде, өмірлік тәжірибе үшінде маңызы зор, өйткені қазақтың қолөнері - жалпы халық мәдениетінің ішіндегі негізгі салаларының бірі. Үлкенді- кіші қай халық болсын, дүниежүзілік мәдениет қорына өз үлесін қосады. Олай болса, қазақ халқының да ұлттық мәдениеті, оның ішінде қолөнер шеберлерінің дәстүрлі өнері жан - жақты зерттеуді қажет ететін бағалы, құнды мұра.
Ал ендеше ағаштан жасалатын бұйымдарды көркемдеп өңдеудің ең ежелгі түрі оған өрнек- ою болып табылады. Адам баласы ғасырлар бойы өзінің тұрғын үйін, ат- әбзелдерін, қол өнер бұйымдарын ою- өрнекпен көркемдеп безендіріп отырған. - Ал ендеше ағаштан жасалатын бұйымдарды көркемдеп өңдеудің ең ежелгі түрі оған өрнек- ою болып табылады. Адам баласы ғасырлар бойы өзінің тұрғын үйін, ат- әбзелдерін, қол өнер бұйымдарын ою- өрнекпен көркемдеп безендіріп отырған.
- Мысалы, сақтар кезінде ағашқа бедерлеп мүсідеу өнері кең етек алған. Ағаштан ойып жасалған шағын мүсіншілермен сақтар ре-тұрман әбзелдерін көркемденген, ағаш бұйымдарын безендірген.
- Өрнекті оюдың бірнеше тәсілі бар. Соның бірі- геометриялық бейнедегі өрнек. Мұндай өрнек ағаш бетіне геометриялық сурет салу арқылы жасалады. Олар үшбұрышты, төртбұрышты немесе шаршыны бірнеше үшбұрышқа бөлу арқылы өрнектеледі.
Ою дегеніміз не ? Біріншіден, ол ағашты қашау құралымен ойып, бедер салуды білдірсе, екіншіден, бұйымға салынатын әшекейдің бір бөлшегі. - Ою дегеніміз не ? Біріншіден, ол ағашты қашау құралымен ойып, бедер салуды білдірсе, екіншіден, бұйымға салынатын әшекейдің бір бөлшегі.
- Ал өрнек ше ? Өрнек оюлардың бірнеше бөлшектерінен құралған топтамасы.
- Халық шеберлері бір затты немесе үй жиһазын көркемдеп, әсемдеп жасаса, оны өрнектепті деп, ал жүргізілген жұмыс түрлерін оюлап жасапты дейді.
- Оюшы деген кім ? Оюшы - өрнекті ағаш бетіне арнаулы құралдармен ойып шығаратын кісі. Өрнек оюшы үй тұрмысында тұтынатын жиһаздарды ( сандық, кебеже, асадал т.б) оюлап , әшекейлеп жасайды.
Ою - өрнектерге сипаттама. Ағаш ою құралдарын есте сақтау және ережелеріне екпінділігімен алғашқы дағдысын қалыптастыра отырып, оқушылардың ойлау қабілетін дамыттым. Сабақтың тәрбиелік міндетіне еңбек сүйгіштікке, еңбек мәдениетіне, берілген тапсырмаларды жауапкершілікпен қарауды өзіне талап қоюшылыққа, өзіндік іс - әрекет жасауға тәрбиеледім. - Ағаш ою құралдарын есте сақтау және ережелеріне екпінділігімен алғашқы дағдысын қалыптастыра отырып, оқушылардың ойлау қабілетін дамыттым. Сабақтың тәрбиелік міндетіне еңбек сүйгіштікке, еңбек мәдениетіне, берілген тапсырмаларды жауапкершілікпен қарауды өзіне талап қоюшылыққа, өзіндік іс - әрекет жасауға тәрбиеледім.
- Биология, геометрия, сызу сабағымен пән аралық байланыста болдым.
Өрнек –кез келген бұйымның сыртына түсірілетін біртұтас байланысты әшекей. - Өрнек –кез келген бұйымның сыртына түсірілетін біртұтас байланысты әшекей.
- Ал ою- бұйымға түсірілген өрнекті пышақпен кесу арқылы өңдеу немесе бұйымды шабу кезіндегі ойып өңдеу жұмыстары.
- Көркемдеп оюда сызықтың өрнек ою әдісі де жиі қолданылады.
- Мұндай өрнекті ою яғни кесу, екі немесе үш сызықты ойып кесу әдісімен жүргізілді.
- Ағаш бұйымдарын көркемдеп өңдеуге мынандай шаралар арқылы жүзеге асырылады.
IV. Жаңа тақырып барысы - IV. Жаңа тақырып барысы
- Ұлттық ою-өрнектерді өңдеу технологиясы.
- Аталарымыздан қалған мынау кең байтақ елімізде ою-өрнектің 2000-ға жуық түрі бар және олар 4 топқа бөлінетіні бәрімізге мәлім. Әр ою-өрнекте өзіндік мән-мағынасы, айтар ойы бар. Қазақ халқының Туынан бастап, киіз үйдің іші толы ою-өрнектер, өзінің үйлесімі мен ерекшелігі жарасып, ойымызға ой салып тұрады.
- Ағаш – табиғаттың тамаша туындысы. Ерте заманнан - ақ адамдар ағашты тіршілігіне қажетті материал ретінде пайдаланған. Олар ағаштан аң аулауға қажетті аша таяқ, найза, қада, жебе және т.б. заттар жасаған. Адам ағаш өңдеуді тез үйренген. Өйткені ағаш өңдеуге оңай көнетін материал. Пышақ, балта сияқты қарапайым құралдардың көмегімен адамдар үйлерді, көпірлерді, жел диірмендерін, қамалдар мен ыдыс-аяқтарын жасаған.
Ою ережелері. - Ең алдымен көңілің қалған ою үлгісін қағазға салып ал, одан кейін үлгіні ағаш тақтаның бетіне көшіріңдер.
- Қарындаштың ізін қуалап, пышақ жүзімен тақтаға із түсіру үшін, құралды қолмен тік, сығымдап ұстап, өзіңе қарай нығырлай тартуың керек. Екінші қолдың пышақ жүзінің кері бағытында болсын
- Ағаш ойған кезде жөке ағашын пайдаланған жөн. Ол - жұмсақ әрі өңі біркелкі. Жөке болмаса, қайың да оюға ыңғайлы. Шайырлы, көзді ағаштар оюға қиын.
Ойылған өрнектерді түрлендіру тәсілдері: Үйге тапсырма беру: - Үйге тапсырма беру:
- Ою -өрнектердің суреттерін салу.
- Қорытынды: Жаңа сабақты сұрақ –жауап арқылы оқушылармен талдап, оқушылардың білімімен ептілігіне қарай бағалау.
Достарыңызбен бөлісу: |
