Тақырып №8. Халықты әлеуметтік қорғау жүйесінің қалыптасуы. Мемлекеттік бағдарламалар

Дәріс жоспары:

Еңбек нарығына үш жақты түсініктеме беруге болады:

• 
  Жеке куәлігі
  
• 
  Еңбек кітапшасы немесе алдыңғы еңбек еткенін дәлелдейтін құжаттар;
  
• 
  Кәсіптік біліктілігі жөніндегі құжаттар;
  
• 
  Табыстар және мүлік туралы салық органдарының анықтамасы;
  

1. 
   Стагнативтік – бұл ұзақ уақыт бойы жұмыс таба алмай жүрген және нәтижесінде жұмысты табу жағынан күдер үзген азаматтарды қамтиды;
   
2. 
   Фрикциондық – бұл еңбекті ұсыну жағынан өзгерулердің пайда болуымен байланысты. Негізінен адам еңбек ету сферасын және жұмыс орнын таңдауға еркіндікке құқылы болған соң осы құқығын пайдаланып жұмыс орнын ауыстырады, жаңа жұмыс іздейді, ал жастар алғашқы рет еңбек нарығына келеді. Сонымен осы процесс үздіксіз жүреді және еркін түрде ұйымдастырылған соң экономикаға айтарлықтай әсер етпейді.
   
3. 
   Маусымдық – кейбір іс – әрекеттер түрлерінің белгілі уақытта ғана жүргізілетініне байланысты немесе экономика салаларының ерекшелігіне сәйкес пайда болатын процесс (ауыл шаруашылық жұмыстары; балық аулау; орманды тазалау; құрылыс).
   
4. 
   Құрылымдық – уақыт өткен сайын тұтынушылық сұраныстың құрамында және өндірістің технологиясында маңызды өзгерістер пайда болып, өз бетінше еңбекке деген сұраныстың құрылымына әсер етеді. Еңбек ұсынысы мұндай өзгерістерге ілесе лмай, кейбір экономика саласында керек емес жұмыскерлер анықталады және дисбалансқа әкеліп соқтырады.
   
5. 
   Циклдік - бұл жұмыссыздық түрі өндірістің құлдырауымен және экономикаға инвестициялардың азаюымен байланысты. Экономиканың белгілі циклында тауарлармен қызметтерге деген сұраныс төмендеп кетсе, онда жұмыспен қамтылғандардың саны күрт азаяды.
   
6. 
   Жасырынды – бұл еңбек өнімділігінің төмен көрсеткіштері нәтижесінде жұмыс уақытын жоғалтудан және өндіріс көлемі азайғанымен, жұмыскерлердің саны артық болғанын көрсетеді. Жасырынды жұмыссыздықтың ресми және бейресми болып екіге бөлінеді.
   

• 
  Ресми бөлігіне әкімшілік ұсынысымен төленбейтін демалыста жүргендер немесе толық емес жұмыс күнімен істейтіндер жатады;
  
• 
  Бейресми бөлігіне жұмыспен қамту органдарына қатынамай өз бетінше жұмыс іздеп жүргендерді жатқызамыз.
  

1. 
   Экономикалық белсенділіктің төмендеуі немесе жоғарылауы. Экономиканың өзі циклдар бойынша қамтиды, яғни жоғары нүктесіне жеткенде өндіріс тиімді болып, толық жұмысбастылықты байқауға болады. Дегенмен, ерте ме, кеш пе өндіріс іс – әрекеті төмендей бастайды және нәтижесінде жұмыссыздық ұлғаяды.
   
2. 
   Өндіріс көлемінен байқалатын эффект, яғни тауарларды шығару үшін кеткен жалпы шығындар деңгейі. Егер өндіріске қажетті жалпы шығындар көп болмаса, онда кәсіпорын да көп көлемде тауар шығаруға бармайды. Нәтижесінде өндіріс деңгейі, табыстар көлемі және жұмысбастылық деңгейі төмен болады, және керісінше өндірістің ұлғаюы пайда әкеліп шығындар өсетін болса, онда барлық көрсеткіштер де арта түседі.
   
3. 
   Демографиялық факторлар, туу, өлу деңгейлерінде, халықтың жастық және жыныстық құрылымындағы өмір сүрудің ұзақтығында, миграциялық ағымдағы бағыттарды және басқа да өзгерістердің нәтижесінде экономикалық белсенді халықтың үлесі айтарлықтай өзгереді және еңбек нарығында дисбалансты тудырады.
   
4. 
   Техникалық факторлар , ғылыми – техникалық прогресстің типтері және бағыттары өсіп жан – жақты болғандықтан жұмыс күші көптеген сфераларда қажет болмай қалады (электроника, интернет, лазерлік медицина).
   
5. 
   Мемлекеттің несие – қаржы саясатының күрделілігі.
   
6. 
   Инвестициялар тапшылығы.
   
7. 
   Төлем балансының тұрақты түрде кері сальдосы, яғни шығындардың кірістерден асып кетуі.
   

• 
  Жалпы өлу деңгейі – 2% - ға
  
• 
  Өмірімен қоштасқандар – 4% - ға
  
• 
  Бас бостандығынан айырылғандар – 4% - ға
  
• 
  Психикалық аурулармен ауырғандар – 4% - ға