Тақырып №12. Экономикалық әлеует және ұлттық байлық

1. 
   Экономикалық әлеует, оның түсінігі, белгілері және қағидалары.
   
2. 
   Экономикалық әлеуетті сипаттайтын факторлар.
   
3. 
   Ұлттық байлық ұғымы.
   
4. 
   Ұлттық байлықты сипаттайтын факторларының жіктелуі.
   
5. 
   Ұлттық байлықты көбейту және теңестіру стратегиясы.
   

Мемлекеттің даму барысында аймақтардың және олардың билік ететін органдардың рөлі арта түсуі жергілікті тар мағынада қалып қоймай, дүниежүзілік тендеция ретінде ұсынылады. Оған мынадай көптеген жағдайлар әсер етеді:

• 
  өмірдің әлеуметтік жағы және адам факторының басым рөл атқаруы;
  
• 
  аймақтардың өзара байланыстыры едәуір ұлғаюы;
  
• 
  еңбек ресустары жылыжымалылығының күшейе түсуі;
  
• 
  аймақтардың өндіріс құрылымы мен инфрақұрылымының күрделене түсуі;
  
• 
  территориялық еңбек бөлінісі әрі оның тереңдей түсуі мен халықаралық маңызының артуы үдейеді.
  

• 
  аймақтарға орталықтандырылған тікелей көмекті қамтамасыз ету, соның мүдделі пайдалануының бақылау тетіктерін әзірлеу;
  
• 
  жергілікті бюджеттерге орталықтандырылған қодаудың нысандарын жаңарту, аймақтардың ерекшеліктерін ескере отырып білімге, денсаулық сақтауға, тұрғындарды әлеуметтік қорғауға мүдделі субвенцияларды бөлуді тәжірибеге еңгізу;
  
• 
  экономикалық даму жағынан арта қалған аймақтар мен дағдарысқа ұшыраған шағын және орта қалалар, алыстағы селолық аудандардың дамуын жеделдету үшін салық, кеден және тағы басқа режимдерден жеңілдіктер енгізу қажет.
  
• 
  Аймақтық басқарудың тиімділігі оның ұйымдастырушылық құрылымы өте күрделі аймақтық басқару объектісінің құрылымына сәйкес келуімен сипатталады. Оған себеп: басқару объектісінің көптеген қайшылықтары, жеке нышандары бар. Оларға ұлттық-мемлекеттік және әкімшілік-аймақтық құрылыс, өндіріс күштерінің орналастырылуы мен адамдардың, тұрғындардың орналасу тығыздығы, көлік байланыстыра, т.б. жатады. Сондықтан аймақтық басқару жүйесіне кейбір объективтік қайшылықтар тән. Ол қайшылықтарды бәсендету үшін үнемі жетілдіру қажет. Аймақтық басқару жүйесін жетілдіру мақсаты кем дегенде екі элементтердің бірімен байланысты. Оның бірі – аймақтық басқару объектісі, яғни негізгі аймақтық жүйесі (ұлттық-мемлекеттік деңгей, т.б.), екіншісі – оның субъектісі яғни аймақтық басқару жүйесі. Оған өзін-өзі басқару ұйымдары кіреді. Республикалық өзін-өзі басқару тұжырымдамасына төмендегідей жағдайларды енгізілуі қажет:
  

• 
  тотолитарлық жүйе кезінде облыстардың жағдайларына орталықтандырылған басқарушылық тарапынан мүлде көңіл бөлінбеуі;
  
• 
  өз кезңіндегі салалық басқарудың қүйреуі;
  
• 
  Республикада жалпы экономикада салалық негіздерінің әлсізденуі, технологиялық бірліктің ажырауы;
  
• 
  Республика егемендік алғаннан кейін халық шаруашылығын жаңадан жіктеу кажеттілігі. Ол өндірісті аймақтарда жаңартуға тікелей әсер етеді;
  
• 
  Нарықтық механизмді аймақтық экономиканы басқарудың негізгі қозғалтқыш күші деп ұғыну.
  

• 
  негізінде эконмиканы басқаруды аймақтық деңгейге ауыстыру;
  
• 
  аймақтық деңгейде орталықтандырылған және орталықсыздандырылған сәйекестікті ұқыпты іске асыру, орталық үкіметтің көптеген өкілектігін жергілікті органдарға өткізу;
  
• 
  аймақтардың әлеуметтік-экономикалық дамуын қамтамасыз ету үшін жергілікті әкімдікке кеңейтілген өкілекттік беру.
  

1. 
   Қоғамдық ұдайы өндірістің түсінігі, белгілері және қағидалары.
   
2. 
   Қоғамдық ұдайы өндірістің мәні.
   
3. 
   Макроэкономикалық көрсеткіштердің ұлттық ұдайы өндіріске әсері.
   
4. 
   Экономикалық әлеуетті арттырудың негізгі жолдары.
   
5. 
   Ұлттық байлықтың қалыптастыру бағыттары.
   
6. 
   Ұлттық байлықтың құрамы мен оны өлшеу тәсілдері.