Тақырып: Жүйке жүйесінің вегетативтік бөлімінің физиологиясы. Вегетативтік жүйке бөлімдерінің құрылымдық ерекшеліктері мен қызметі. Вегетативтік рефлекстер

жүктеу/скачать 2,57 Mb.

Дата	03.04.2020
өлшемі	2,57 Mb.
	#61456

Байланысты:
Вегетативтік жүйке жүйесі

Тақырып: Жүйке жүйесінің вегетативтік бөлімінің физиологиясы. Вегетативтік жүйке бөлімдерінің құрылымдық ерекшеліктері мен қызметі. Вегетативтік рефлекстер.

ЖОСПАРЫ:

1. Вегетативтік жүйке жүйесінің физиологиясы.
2. Вегетативтік жүйке бөлімдерінің құрылымдық ерекшеліктері мен қызметі.
3. Вегетативтік рефлекстер.

Вегетативті (автономды) жүйке жүйесі — ішкі мүшелердің, ішкі және сыртқы секреция бездерінің, қан және лимфа тамырларының қызметін реттейтін нерв жүйесінің бөлімі.

Вегетативтік жүйке жүйесі

Функциялары

1. Ағзаның барлық органдары мен тіндерінің (қаңқа бұлшық етінен басқа) функцияларын жүйкелік басқару (регуляциясы);

2. Зат алмасуының реттелу;

3. Ағзаның гомеостазын сақтау;

4. Барлық омыртқалардың бейімделу реакцияларына жауапты.

Вегетативтік жүйке жүйесінің ерекшеліктері:

Вегетативтік жүйкелер эфференттік жүйелер;
эффекторлы (қозғалғыш) нейрондар вегетативті жүйке өрімдерінің тораптарында (орталық жүйке жүйесінің шегінен тыс) орналасқан;
мидан органдарға дейін екінейронды эфферентті жүйке жолы;
Қозу қабіліті денелік жүйке жүйесіне қарағанда төмен, және қозу өте баяу өтеді.

Автономды (вегетативті) рефлекс доғасының эфферентті бөлімдері

Вегетативтік жүйке жүйесінің құрылысы

Анатомиялық және функционалдық вегетативті жүйке жүйесі симпатикалық, парасимпатикалық және метасимпатикалық болып бөлінеді.
Ағзаның барлық құрылымдары мен жүйелері вегетативтік жүйке жүйесінің талшықтарымен инерцияланады. Вегетативтік жүйке жүйесінің бөлімдері адам санасының қатысуынсыз органдар мен жүйелердің автоматты реттелуін қамтамасыз ете отырып, салыстырмалы функционалдық антагонизмде болады.
Маңызды органдардың қос инвервациясы бар. Қуыс ішкі мүшелерде үш (симпатикалық, парасимпатикалық және метасимпатикалық) иннервация бар.

Вегетативтік жүйке жүйесінің негізгі медиаторлары

Соматикалық(А), Симпатикалық(В),Парасимпатикалық(С) тіндер иннервациясы

Вегетативті жүйке жүйесі

Симпатикалық жүйке жүйесі

Парасимпатикалық жүйке жүйесі

Метасимпатикалық жүйке жүйесі

Симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдерде орталық және шеткі бөліктері бар

Вегетативтік жүйке жүйесінің орталық бөлігі вегетативтік ядро — жұлын және бас миында жатқан нейрондардың денелерін құрайды. Олар вегетативтік жүйке жүйесінің барлық үш бөлігінің жұмысын үйлестіруді жүзеге асырады.
Вегетативтік нерв жүйесінің шеткі бөлігі ядролардан шығатын нерв талшықтарын, орталық нерв жүйесінен тыс жатқан вегетативтік ганглияларды және ішкі органдардың қабырғаларындағы жүйке тораптарын құрайды.

Құрылысы мен ерекшеліктері	Симпатикалық бөлім	парасимпатикалық бөлім
Орталық нейрондары	Жұлынның кеуде-бел бөліміндегі бүйір ашасында: VIII мойын сегменті; барлық кеуде сегменттері; I және II бел сегменттері;	Бас миының діңгегінде: көз қозғаушы жүйкелер; бет жүйкелері; тілжұтқыншақ жүйкесі; кезбе жүйке; Жұлынның сегізкөз бөлімінде.
Перифериялық бөлім	жұп симпатикалық діңгек; жүйке түйін; жүйкелер	ішкі органдардың қабырғаларындағы немесе мүшелердің жанындағы жүйке тораптары; жүйкелер
Медиаторлар	Адреналин	Ацетилхолин

Парасимпатикалық және симпатикалық жүйке жүйесінің орталық нейрондары

Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі

Симпатиқалық жүйке жүйесінің түйіндері жотаны бойлай әрбір омыртқаның екі жағында тізбектелген және омыртқалар алдында алысырақ орналасқан үш мойын ганглийі, оның ішінде жұлдыз тәрізді түйін, құрсак қуысында шажырқайлық ганглийлер бар.
Симпатикалық жүйке жүйесі зат алмасуды күшейтеді, көптеген тіндердің қозуын арттырады, белсенді қызметке ағзаның күшін жұмылдырады.
Симпатикалық бөлім адреналин әсерінен қозады.

Вегетативті нерв жүйесінің парасимпатикалық бөлімі

Парасимпатикалык жүйке жүйесінің ганглийлері- ағзалар ішіндегі интрамуральдық түйіндер түрінде орналасқан.
Парасимпатикалық жүйе жұмсалған энергия қорын қалпына келтіруге ықпал етеді, ұйқы кезінде ағзаның жұмысын реттейді.
Парасимпатикалық бөлімі ацетилхолиннің әсерінен қозады.

Вегетативтік жүйке жүйесінің метасимпатикалық бөлімі

Метасимпатикалық нерв жүйесі ас қорыту жолдарының, қуықтың, жүректің және басқа да кейбір мүшелердің қабырғаларынды жүйке тораптары мен ұсақ ганглийлер түрінде кездеседі.
Функциясы: ішкі органдар арасындағы байланысты жүзеге асырады, жергілікті вегетативті рефлекстер.
Ағзадан алынған көптеген ішкі органдар өздеріне тән функцияларды орындауды жалғастыратыны белгілі. Мысалы, ішектің перистальтикалық және сіңу функциясы сақталады. Мұндай салыстырмалы функционалдық тәуелсіздік осы органдардың қабырғаларында вегетативтік жүйке жүйесінің метасимпатикалық бөлімінің болуымен түсіндіріледі.

Жүйке жүйесінің метасимпатикалық бөлімінің ерекшеліктері:

Өзінің нейрогенді ырғағы бар және өзіндік рефлекторлық қызметке қажетті буындардың толық жиынтығы бар: сезімтал, аралық және эффекторлы нейрондары тиісті медиаторлық қамтамасыз етілген.

Шектеулі: кейбір ішкі органдарды ғана қамтиды.

Өз сенсорлық элементтері бар (механикалық-, хемо-, термо-, осморецепторлар), олар өздерінің ішкі желілеріне иннервацияланатын органның жай-күйі туралы ақпаратты жібереді, сондай-ақ сигналдарды ОЖЖ-де беруге қабілетті.

Оның орталық аппараты жоқ; оның ОЖЖ-мен байланысы симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдердің нейрондарымен жүзеге асырылады.

Функцияны реттеудің арнайы жергілікті метасимпатикалық механизмдерінің болуы белгілі бір физиологиялық мағынаға ие. Олардың болуы функцияларды реттеу сенімділігін арттырады. Бұл реттеу орталық құрылымдармен байланысты өшіру жағдайында орын алуы мүмкін. Бұл ретте ОЖЖ артық ақпараттан босатылады.
Бұзылған метасимпатикалық жолдары бар органдар үйлестірілген моторлы қызметке және басқа да функцияларға қабілетін жоғалтады.

Симпатикалық және парасимпатикалық бөлімдердің жеке органдарға әсері

СИМПАТИЧЕСКИЙ БӨЛІМІ:

жүректің жиырылу жиілігі мен күшін арттырады;
адреналин шығарылуын ынталандырады;
қандағы глюкоза деңгейін арттырады;
қан қысымын арттырады;
бас миының, өкпенің және коронарлық артериялардың кеңеюін тудырады;
ішектің перистальтикасын және ас қорыту бездерінің (сілекей) жұмысын тежейді, тегіс бұлшықет сфинктерін азайтады;
несепағардың перистальтикасын азайтады, бұлшық етті босаңсытады және қуық сфинктерін азайтады;
бронхтар мен бронхиолдарды кеңейтеді, өкпе желдеткішін күшейтеді;
көз қарашықтарын кеңейтеді,

ПАРАСИМПАТИКАЛЫҚ БӨЛІМ:

жүректің жиырылу жиілігі мен күшін азайтады;
қандағы глюкоза деңгейін төмендетеді;
қан қысымын төмендетеді;
ішектің перистальтикасын күшейтеді және ас қорыту бездерінің (сілекей) жұмысын ынталандырады, тегіс бұлшықет сфинктерін босаңсытады;
несепағардың перистальтикасын күшейтеді, бұлшық еттер мен қуық сфинктерін босаңсытады;
бронх және бронхиолды тарылтады, өкпенің желдетілуін азайтады;
көз қарашықтарын тарылтады.

Bегетативтік жүйкелердің әсерімен әртүрлі ішкі ағзалардың (қанайналым, тыныс алу, ас қорыту, бөлу, ішкі секрециялық) қызметініңөзгеруін вегетативтік рефлекстер деп атайды.

Вегетативтік рефлекстер

Вегетативтік және сомалық рефлекстік доғалар

Организмде туындайтын шеткі рефлексердің төмендегідей түрлері белгілі:

Висцеро-висцералды («ішкі орган-ішкі орган»)

Висцеро-соматикалық («ішкі орган – көлденең жолақты бұлшықет»)

Висцеро-дермальды («ішкі орган-тері»)

Висцеро-сенсорлық («ішкі орган – сезімталдықтың өзгерісі»)

Сомато-висцералды («көлденең жолақты бұлшықет-ішкі орган»)

Дермо-висцералды («тері-ішкі орган»)

Аксон-рефлекс

жүктеу/скачать 2,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: