Тақырып Кәсіпкерлік қызметтегі тәуекелдер

Тақырып 7. Кәсіпкерлік қызметтегі тәуекелдер

Оқытушы: Кадыров Б.К., PhD докторы

Қарастырылатын сұрақтар:

• Кәсіпкерлік іс-әрекеттердегі тәуекелділік және оның түрлері.
• Кәсіпорын қызметінде тәуекелділікті төмендету әдістері мен жолдары.

Кәсіпкерлік тәуекел

• Әртүрлі сипаттағы жоғалтуларды туғызатын жағымсыз жағдайлардың орын алуының мүмкіндігі

• Белгілі бір қызметтерді жүзеге асыру нәтижесінде кәсіпорынның өзінің ресурстарының бір бөлігін жоғалтулары, табыстарын ала алмауы, қосымша шығындардың пайда болуы

• Алдын –ала қойылған мақсаттарға жете алмау ықтималдылығы

Тәуекелдер пайда болу мерзіміне байланысты келесідей жіктеледі:

ретроспективті
ағымдық
болашақтағы

Тәуекелдер пайда болу факторларына байланысты бөлінеді:

Кәсіпкерлік қызметке әсер ететін саяси жағдайдың өзгеруімен негізделеді (шекараның жабылуы, тауарды шығаруға, енгізуге тыйым салу, шектеулер)
Саяси тәуекелдер
Кәсіпорын немесе ел экономикасындағы жағымсыз өзгерістердің болуы (нарық конъюктурасының өзгеруі, басқарудағы өзгеріс, салық саясаты, шығындардың артуы т.б)
Экономикалық (коммерциялық) тәуекелдері

Тәуекелдерді есепке алу сипаты бойынша бөлінеді:

• Кәсіпорынның қызметі, ішкі құрылымымен байланыссыз тәуекелдер
• (саяси, демографиялық, әлеуметтік, табиғи, географиялық)

Сыртқы тәуекелдер

• Кәсіпорынның тікелей өз қызметіне, контактілі аудиториясына байланысты туындайды
• Басшылықтың іскерлік белсенділігі, маркетингтік стратегия, техникалық жақартануы, мамандану деңгейі, еңбек өнімділігі, техникалық қауіпсіздігі және т.б.)

Ішкі тәуекелдер

Салдарының сипаты бойынша тәуекелдер жіктеледі:

Таза тәуекел (қарапайым немесе статикалық)
Әрқашан орын алуы мүмкін. Негізгі себептері: төтенше табиғи апаттар, соғыс, қылмыстық іс әрекет, ұйымның әрекет қабілетсіздгі
Спекулятивті тәуекелдер (динамикалық немесе коммерциялық)
Жоғалтумен қатар, табыс та әкелуі мүмкін, Себептері: нарық конъюктурасының өзгерісі, валюта курсы өзгерісі, салық заңнамасындағы өзгеріс

Кәсіпкерлік қызметі сферасына сәйкес тәуекелдерді бөледі:

Өндірістік
өндіріс өнімімен байланысты себептер: өндірістегі мәжбүрлі үзілістер, өндірістік қорлардың істен шығуы, жабдықтарды, шикізаттарды уақытында жеткізбеу
Коммерциялық
(коммерциялық қызмет нарығында күтпеген өзгерістер, сату-сатып алуда орын алады)
Қаржылық
(кәсіпкерліктің банкпен және басқада қаржылық институттармен қарым – қатынасынан туындайды)
Сақтандыру (алдын ала болжау мүмкін емес тәуекелдер, табиғи апат, тарнспорттық тәуекел, құрылғының істен шығуы, саяси жағдай, ұрлық т.б)
Тәуекел

Салдары бойынша тәуекелдер жіктеледі:

Рұқсат етілген тәуекел
Шешім тәуекелі, соны жүзеге асыру нәтижесінде кәсіпорынға пайдасын жоғалту қаупі төнеді
Жоғалту орын алады, бірақ олар күтілегн пайда мөлшерінен аспайды
Қиындығы жоғары тәуекел
Кәсіпорының жалпы кірісі, түсімін жоғалту қаупі бар тәуекел
Күтілетін пайда мөлшерінен асып түсуі мүмкін, қауіпті деңгей
Катастрофалы тәуекел
Осы тәуекел салдарынан кәсіпоын төлемқабілетсіздікке ұшырауы мүмкін
Кәсіпорынның мүліктік жағдайымен тең болатын жоғалтуларға әкелуі мүмкін

Тәуекелдерді бөледі:

Абсолютті
Мүмкін болатын жоғалтуларды материалдық-заттық немесе құндық (ақшалай) сипатта анықтау арқылы
Относительді (қатысты)
Мүмкін болатын жоғалтулардың көлемі ретінде анықталады (осы кәсіпкерлік түріне кеткен жалпы ресурстар шығыны)

Кәсіпкерлік жоғалтулары – кәсіпкерлік пайданың кездейсоқ, болжамсыз төмендеуі

материалдық
Еңбектік
Уақыт жоғалтулары
Қаржылық
Арнайы

Пайда болу көздеріне байланысты тәуекелдерді бөледі:

Өзіндік шаруашылық тәуекелдері
Адамның жеке басына байланысты тәуекелдер
Табиғи факторлармен негізделген тәуекелдер

Пайда болу табиғатына байланысты болады:

Субъективті
Объективті
Себебі: тәжірибелердің жеткіліксіздігі, білімнің жеткіліксіздігі
ақпараттардың жеткіліксіздігі, тәуекелдің алдын алу мүмкін болмайтын жағдайлар, белгілі бір нақты себептерге байланысты

Тәуекелдер деңгейіне әсер ететін факторлар:

Ішкі
Сыртқы
Нашар менеджмент, қате маркетинг жағыдайында туындайды, ресурстар және оларды пайдалану, фирма стратегиясы
Заңнамалық өзгерістер, бәсекелестер, экономикалық саясаттағы күтпеген өзгерістер, халықаралық жағдай стихиялық аппаттар, серіктес кәсіпорын қызметтері және т.б.

Тәуекелдерді басқару үрдісі:

1 кезең
2 кезең
3 кезең

• Тәуекел факторларын анықтау

• Тәуекелдерді талдау

• Тәуекелдерді бақылау

Тәуекелдерді төмендету тәсілдері

Диверсификация (әртараптандыру)
Сақтандыру
Лмиттеу
Тәуекелдерді бөлу
Мүмкін болатын тәуекел шығындарын жабу үшін қаражат қорын жасау

Назарларыңызға рахмет!

жүктеу/скачать 232,14 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: