Талдауы мен аудиті
Басқару есебінің аудиті: ұйымдастыру және оңтайландырудың мүмкін жолдары
жүктеу/скачать 231,63 Kb.
|
Жайна диссер - 24.05.2021
| 3.2 Басқару есебінің аудиті: ұйымдастыру және оңтайландырудың мүмкін жолдары
Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» Заңына сәйкес Аудит дегеніміз - аудиторлардың (аудиторлық фирмалардың) бухгалтерлік (қаржылық) есептілікке, төлем-есеп айырысу құжаттамасына, салық декларацияларына және басқа да қаржылық міндеттемелер мен экономикалық субъектілердің талаптарына тәуелсіз ведомстводан тыс тексерулерді жүзеге асырудағы, сондай-ақ басқа да аудиторлық қызметтерді көрсетудегі кәсіпкерлік қызметі [37, ]. Бұл бөлімде біз кәсіпорынның басқару есебінің аудитін қарастырамыз. Басқару аудиті-бұл басқару технологияларын диагностикалық зерттеу, олардың нақты тиімділігін анықтау және аудиторлық қызмет әдіснамасы мен әзірленген жұмыс тапсырмалары негізінде басқару үрдісіне қажетті түзетулерді енгізу болып табылады. Қазіргі уақытта нарықтық экономикада басқарушылық есеп жүйесіне ерекше рөл беріледі, ол ұйымдағы кірістерді, шығыстарды және баға белгілеу процестерін басқарудың тиімді тетіктерінің бірі болып табылады. Бастапқыда Басқару есебі Бухгалтерлік есепке жататын ақпараттық өрістің бөлігі болған ішкі бухгалтерлік есеп ретінде қарастырылды, қазір бұл механизм перспективаға бағытталынған және көбінесе стратегиялық мәселелерді шешу үшін қолданылады [38, 124 б]. Басқару есебін аудиттеу кезінде шығындар мен бағаларды қалыптастыру кезінде компанияда қолданылатын әдістерді және олардың қызметінің қаржылық нәтижелеріне әсерін ескеру қажет. Бұл жағдайлар басқарушылық есеп жүйесінде қалыптасатын және оны сыртқы аудиторлық бақылау обектілерінің біріне айналдыратын ақпаратқа қатысты талаптарды анықтайды. Басқарушылық есеп ақпаратын ұсынған кезде сақталуы керек талаптар: - қысқа, жеделдік (артық ештеңе болмауы керек); - жеткіліктілік, атаулылық, пайдалылық (ықтимал тәуекелдерге назар аударыңыз); - өңдеу кезіндегі рентабельділік және уақыт үнемділігі; - уақыт пен құрылымдық бөлімшелер бойынша деректердің салыстырмалылығы және т.б. Аудиторлық қызметтің ережелеріне (стандарттарына) сәйкес аудиторлық тексеруді жүргізу оны жоспарлауға негізделуі тиіс: аудиттің жалпы жоспарын жүзеге асыру үшін қажетті жоспарланған аудиторлық рәсімдердің сипатын, уақыты мен көлемін айқындайтын аудит бағдарламасын жасау және құжат жүзінде ресімдеу қажет [39, 123 б]. Аудиттелетін тұлғаны басқарушылық есепке алу жүйесін бағалау үшін қажетті аудиторлық рәсімдер мен ақпарат көздерінің ұсынылатын тізбесі кестеде берілген Кесте 11 – Аудиторлық рәсімдердің ұсынылатын тізбесі және басқарушылық есеп аудитінің ақпарат көздері
Басқару есебі жүйесінің компания қызметінің қорытынды нәтижелеріне тікелей әсерін бағалау тұрғысынан, оның негізгі бағыттарына сүйене отырып, аудит барысында келесі факторларды бағалауды қамтамасыз ету қажет: - шығарылатын өнімге (орындалатын жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) қалыптасқан бағалардың оңтайлылық дәрежесі); - жауапкершілік орталықтары бойынша кірістер мен шығыстарды бөлудің дұрыстығы; - кәсіпорында қолданылатын шығындарды есепке алу және өзін-өзі қалыптастыру әдісінің-компанияның салалық тиістілігі өнімдерінің, жұмыстарының, қызметтерінің құнына сәйкестігі; - инвестициялық шығыстардың жеке басқарушылық есебін қамтамасыз ету. Қазіргі уақытта арнайы әдебиеттерде нақты мақсаттар мен міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін бірыңғай жүйе мен мазмұн бойынша басқарушылық есептің сәтті аудитін жүргізуге мүмкіндік беретін мәліметтер мен ақпарат жоқ. Аудитті сәтті дамыту үшін оны өндіруге арналған шығындарды есепке алудың қабылданған әдістерін сақтай отырып, өнімнің өзіндік құнын қалыптастырудың дұрыстығын тексеруге ғана емес, сонымен қатар Басқару есебі жүйесінің тиімділігін бағалауға назар аудару керек екенін ескеру қажет. Тиісті шешімдер қабылдау мақсатында оның ақпараттық және ашықтық деңгейін бағалау өте маңызды. Өз кезегінде, салалық ерекшеліктің осы кәсіпорынның қызметін жүргізу ерекшеліктеріне және аудит жүргізу кезінде жеке тәсілді талап ететін Басқару есебін ұйымдастыруға әсерін ескеру қажет. Егер ұйымда басқару есебін жүргізудің бірыңғай әдістемесі болмаса, онда бір жағынан, бұл компанияларға олардың қажеттіліктері мен ерекшеліктеріне сүйене отырып, өз жүйесін құруға ықпал етеді, ал екінші жағынан, аудиторлар жергілікті актілерді зерделеу кезінде қосымша шығындар жасауға мәжбүр болады, олардың барлық заңнамалық нормалардың сақталмағандығын бағалайды. Бұл ретте басқарушылық есепке алу аудиті жауапкершілік орталықтары арқылы өткізілетін өнімді өндіруге арналған шығындарды есепке алу жүйесінің объективті бағасын алу үшін дұрыс ақпарат беруге тиіс. Сыртқы бақылаудың бұл құралы басқарушылық есеп инфрақұрылымының жай-күйін, кадрлық мәселелерді дұрыс ресімдеу мен шешуді, жұмыс үрдісін ұйымдастыруды, кәсіпорында қолданылатын ақпараттық технологиялардың тиімділігін, сондай-ақ олардың экономикалық қызмет нәтижелеріне әсер ету дәрежесін бағалауға көмектеседі. Басқару есебінің аудиті Компания басшылығының бастамасы немесе оның өкілетті атқарушы органдарының шешімі бойынша тексеру мақсатында жүргізіледі, сондай-ақ міндетті аудит кезінде қосымша аудиторлық тапсырма ретінде жүргізілуі мүмкін. Экономикалық субъект аудиторды өз бетінше таңдауға құқылы. Тапсырыс беруші аудиторлық компанияға оны аудиторлық тексеруге тарту ниеті туралы ресми ұсыныс жасайды. Келіскен жағдайда аудитор аудиттің қойылған міндетімен, клиент алдындағы жауапкершілік дәрежесімен және қорытындыны ұсыну нысанымен өзінің келісімін құжатпен растай отырып, клиентке міндеттеме-хат жібереді. Осыдан кейін экономикалық субъект пен аудиторлық фирма арасында шарт жасалады. Басқарушылық есепке алу аудитін жүргізу: - пайданың төмендеуі; - негізгі қызмет түрлері бойынша сатудан түскен кірістердің (пайданың) өсу қарқынынан шығыстардың өсу қарқынынан озу; - пайдаланылатын ресурстарға бақылау жүргізу қажеттілігі кезінде неғұрлым ұтымды болып саналады. Осы мәселелерді талдай отырып, аудиторлар компания басшылығына өндірістік шығындарды есепке алуды ұйымдастыруды оңтайландыру жолдарын, есеп саясатын әзірлеу және басқару есебінің ақпараттық жүйесін модельдеу қызметтерін ұсынуға құқылы. Сондай-ақ операциялық және қаржылық бюджеттердің әртүрлі түрлерінің құрылысын қайта қарау ұтымды. Әрине, ең сәтті нәтижеге қол жеткізу үшін аудиторлар жыл сайынғы міндетті аудит жүргізу кезінде жоғарыда аталған қызметтерді тұрақты клиенттеріне көрсетуі керек. Аудиттелетін тұлғамен ұзақ уақыт танысу нәтижесі кәсіпорынның өндірістік қызметінің ерекшеліктері, есепке алу-талдау қызметтері қызметкерлерінің құзыреттілік деңгейі және меншік иелерінің (акционерлердің) және басшылықтың Басқару есебін қоюға және жүргізуге белгілі бір шығыстарды көтеруге дайындығы туралы толық ақпарат алуға кепілдік береді. Аудиттің мақсаты басқару есебі жүйесінің тиімділігі, оның шаруашылық жүргізуші субъект қызметінің ауқымы мен ерекшелігіне сәйкестігі болып табылады. Аудиторлық бағдарламада көрсетілген мақсатқа жету үшін белгілі бір схеманы ұстану керек: - бастапқы құжаттарды талдау; - жұмыс мәліметтер базасын талдау; - құжаттардың дұрыс толтырылуын тексеру; - басқарушылық Есептіліктің пайдалы нысандарын қалыптастыру; - жоқ құжаттарды қалпына келтіру; компания ішіндегі бөлімшелер мен байланысты Тараптар арасындағы төлемдер мен активтердің қозғалысына салыстыру жүргізу; - құрылған жұмыс үрдісінің дұрыстығын тексеру; деректер базасын қалпына келтіру немесе құру; қажет болған жағдайда салық декларациялары мен заңмен реттелетін есептерді тексеріңіз. Бұл әрекеттер бизнеске өте нашар әсер етуі мүмкін байқалмаған қателерді анықтауға және түзетуге көмектеседі. Аудиторлық қызметтің ережелеріне (стандарттарына) сәйкес, онда аудиторлық тексеруді жүргізу оны жоспарлауға негізделуі керек, яғни аудиторлық рәсімдердің сипатын, көлемін және оларды жүзеге асыру уақытын анықтауға мүмкіндік беретін аудит бағдарламасын жасау және құжаттау қажет. [41, 168 б] Аудиторлық тексеру барысында бағалау қажет факторлар: - шығарылатын өнімге (орындалатын жұмыстарға, көрсетілетін қызметтерге) бағалардың оңтайлылығын бағалау; - жауапкершілік орталықтары бойынша кірістер мен шығыстарды бөлудің дәлдігі; - шығындарды есепке алу әдісінің және компанияның салалық тиесілілігі өнімінің (жұмыстарының, көрсетілетін қызметтерінің) өзіндік құнын қалыптастырудың сәйкестігі; - инвестициялық шығыстардың оқшауланған басқарушылық есебін қамтамасыз ету. Соңғы фактор осы шығындар тобын басқаруды тексерудің тәуелсіз бағытына бөлуге әкеледі. Инвестициялық сипаттағы шығындарды аудиторлық тексеру барысында Инвестициялық шешімдердің экономикалық орындылығы мен негізділігін бағалауға және жоспарланған пайда мен оны алу мерзімдерін бағалау үшін болжамды есептеулерді бақылауға мүмкіндік пайда болады. Қазіргі уақытта басқару аудиті басқару шешімдерін қабылдаудың маңызды және тиімді құралы болып табылады, ол кәсіпорын қызметінің барлық аспектілерін қамтиды және шығындарды есепке алу және өнімнің өзіндік құнын есептеу, баға белгілеу, сату және жеткізу, инвестициялар және т. б. саласында экономикалық негізделген саясат жүргізуге мүмкіндік береді. Басқарушылық аудит тұжырымдамасын жүйелі экономикалық және әлеуметтік-психологиялық бақылау, экономикалық субектінің даму жағдайы мен перспективаларын талдау және оны басқару үрдісіне біріктіру ретінде қолдана отырып, басқарудың негізгі міндетін - ресурстарды тиімді пайдалануды шешуге ықпал етуге болады [42, 45 б]. Қорытындылай келе, аудиторлық практикадағы басқарушылық аудит рөлінің артуына және оның аудиттің бір түрі ретіндегі мәртебесінің артуына оның заңнамалық деңгейде дұрыс шоғырлануы ықпал етуі мүмкін деп айта аламыз. Бұл өз кезегінде аудиторлардың өзін-өзі реттейтін ұйымдарының біріне мүшелігі жоқ ұйымдар мен жеке тұлғалардың қаржылық есептіліктің сенімді көрсеткіштерін қалыптастыруға әсер ететін шаруашылық жүргізуші субектінің қызметіне сәйкестігін бағалау кезінде басқарушылық есептің дұрыс жүйесін орнатумен байланысты қызметтердің жеткілікті кең түрін қысқартуға мүмкіндік береді. Шығындарды есепке алуды ұйымдастырудың дұрыстығы компанияның қаржылық нәтижелерін қалыптастыруға айтарлықтай әсер ететінін біле отырып, мұндай шешім міндетті түрде оның иелерінің мүдделерін қорғауға бағытталады деп жүктеу/скачать 231,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||