Тапсырма13. Тақырыбы: «Инклюзивті білім беру» Тапсырма

Қазіргі қазақ қоғамында балалар мен жастардың мүгедектігінің өсу үрдісі байқалады, бұл белгілі бір дәрежеде елдің әлеуметтік-экономикалық дамуын шектейді және ұлттық білім беру жүйесін жетілдіру жолдарын іздестіруді негіздейді. Кемтар балалардың әлеуметтік әлеуетін қалыптастыру мен дамыту, олардың қоғам өміріне белсенді қатысуы елдің одан әрі әлеуметтік-экономикалық дамуына, демократияландыру мен азаматтық қоғамның дамуына ықпал ете алар еді. Қазақстанда мүмкіндігі шектеулі балаларға толеранттылықтың белгілі бір деңгейін қалыптастыратын заңнама жалпыға танылған халықаралық стандарттарға жауап береді және гуманистік бағытқа ие.

Білім беру саласында олар адамдардың функционалды кемшіліктерін көрсететін терминдерден бас тартты (имбецил, олигофрен, ақаулы және т.б.). "Оқымаған балалар"термині қолданыстан шықты. Дамуында кемістігі бар балаларды белгілеу үшін жаңа терминдер енгізілді: ерекше білім берілуіне қажеттілігі бар балалар, психофизикалық ауытқулары бар балалар, денсаулығының мүмкіндігі шектеулі балалар (бұдан әрі-ДҚӘ) және т. б. Білім беру саласындағы қазақ нормативтік-құқықтық құжаттарында "денсаулық мүмкіндігі шектеулі адам" терминінің мынадай анықтамасы келтіріледі: денсаулық мүмкіндігі шектеулі адам — білім алу үшін арнайы жағдайлар жасамай-ақ, білім беру бағдарламаларын игеруге кедергі келтіретін дене және (немесе) психикалық кемістігі бар адам.

Инклюзивті білім беру-қазақстандық білім беру тәжірибесіндегі маңызды инновация. Бүгінгі таңда инклюзивті мектепте оқыту мүмкіндігі шектеулі балалар мен мүгедектерді оқыту мен тәрбиелеудің икемді динамикалық жүйесін қолдана отырып, интеграцияланған жағдайда жан-жақты және дараланған барлық оқушыларға арналған білім беру моделі ретінде қарастырылады. Инклюзивті білім берудің отандық моделі л.с. Выготскийдің ұстанымдарына негізделген, ол мүгедек баланың дамуы үшін әлеуметтік ортаның маңыздылығын атап өтті.

Білім беру ұйымдары формасы мен мазмұны жағынан айтарлықтай өзгерді. Олардың әрқайсысында мүмкіндігі шектеулі балалардың толыққанды интеграциясын қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін бейімделгіш кедергісіз орта жасалады. Мүмкіндігі шектеулі білім алушылар бейімделген білім беру бағдарламасы, олардың психофизикалық даму ерекшеліктерін ескере отырып, қажет болған жағдайда дамудың бұзылуын түзетуді және әлеуметтік бейімделуді қамтамасыз ететін бағдарлама бойынша оқуға қабылданады ("ҚР-дағы білім туралы"ФЗ 18-бабының 2-тармағы).), осы санаттағы білім алушылардың ата-аналарының (заңды өкілдерінің) келісімімен және ПМПК (психологиялық-медициналық-педагогикалық комиссия) негізінде (55-бап. п3 ФЗ "ҚР Білім туралы"..). Бейімделген негізгі білім беру бағдарламалары бойынша білім алған мүгедек адамдарға (ақыл-ой кемістігінің әртүрлі нысандарымен) үлгі бойынша және белгіленген тәртіппен оқыту туралы куәлік беріледі. (60 бап. п 13 ФЗ "ҚР Білім туралы".)

Бұзушылықтардың сипатына байланысты мүгедек балалардың көптеген санаттары бөлінеді. Нақты бұзушылық немесе олардың кешені баланың қалыптасуы мен дамуына, оқу процесінің ерекшеліктеріне, оның әлеуметтенуі үшін белгілі бір жағдайлар жасауға ерекше із қалдырады. Мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытуды вариативті ұйымдастыру олардың зияткерлік мүмкіндіктерін ескеру принципіне негізделген, бұл білім беру бағдарламаларын дамыту мүмкіндіктерін анықтайды.

Жалпы, инклюзивті білім балалар дамуының екі аспектісіне назар аударады: академиялық (танымдық, танымдық) және әлеуметтік (аффективті, эмоционалды) мектепте икемді Жеке жоспарлау мүмкіндігі болуы керек. Ерекше бала біркелкі дамымауы мүмкін. Ол үшін белгілі бір кезеңде әлеуметтену академиялық жетістіктерден гөрі маңызды болады. Сондықтан, қандай да бір сынып бағдарламасын игеру үшін оған 2 немесе 3 жыл қажет болатын жағдай болуы мүмкін. Оқу іс-әрекетін ұйымдастыру оқу жүктемесінің қатаң мөлшерін, гигиеналық талаптарды (таза ауа, оңтайлы жылу режимі, жақсы жарық, тазалық және т.б.) және жағымды эмоционалды қатынасты ескере отырып жүзеге асырылады. Жұмсақ, денсаулықты сақтайтын, ыңғайлы оқу режимі мен жүктемелерді қолданған жөн.

Мүгедек бала мен мүгедектің жұмыс / оқу орны оның ерекше білім беру қажеттіліктерін, сондай-ақ ықтимал ілеспе бұзушылықтарды ескере отырып, жеке құрылады. Оқу орнын ұйымдастыру кезінде моториканың, қабылдаудың, зейіннің, баланың жадының мүмкіндіктері мен ерекшеліктері ескеріледі. Оқытудың оңтайлы жағдайларын жасау үшін оқытудың жеке және топтық нысандарын өткізу үшін оқу орындары ұйымдастырылады. Осы мақсатта сынып бөлмесінде арнайы аймақтар құрылуы керек. Оқу аймақтарынан басқа, демалуға және бос уақытты өткізуге арналған орындарды қарастыру қажет. Мүмкіндігі шектеулі балаларды бос уақытын өткізуге үйрету қажет екенін ескере отырып, тиісті жерлерде оқыту қызметі де қарастырылған. Мүмкіндігі шектеулі балаларды қабылдау ерекшеліктері көрнекі (графикалық) материалдың үлкен көлемін пайдалану қажеттілігін талап етеді, оны студенттердің көру аймағында орналастыру үшін арнайы жабдықталған орындар қажет (кілем және/немесе магниттік тақталар, фланелеграфтар және т.б.). Мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру мазмұны (ақыл-ой кемістігі, ТХДР және т.б.) пәндік-практикалық дағдыларды, өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастырумен байланысты міндеттерді қамтиды: киіну / шешіну, тамақтану, күнделікті іс-әрекет процесінде күн тәртібіне сәйкес қалыптасатын гигиеналық дағдылар. Осыған байланысты аталған дағдыларды қалыптастыруға арналған оқу орындары ұтқыр болып табылады және оларды тиісті үй-жайларда педагог қызметкерлер дайындайды. Білім беру, әлеуметтік, сауықтыру және оңалту компоненттерін қамтитын тиімді Инклюзивті ортаны сәтті құру тәжірибесі және мүгедек балаларды оңалту және сәтті әлеуметтік бейімдеу үшін тең жағдайлар Мәскеу қаласының № 7 санаторий-орман мектебінде жүзеге асырылады.

Инклюзивті білім беру жағдайында білім алушылардың жалпы даму деңгейін арттыру мақсатында білім беру ұйымының оқу жоспарына түзету сабақтары енгізілген. Түзету әсері және өтемақы процестерін ынталандыру баланың бүкіл білім беру кезеңінде жүзеге асырылады. Түзету мен өтемақының оңтайлы үйлесімін таңдау маңызды, онда оқушының психикалық белсенділігінің әртүрлі аспектілерін дамыту әлеуеті барынша ашылады. Түзету жұмыстары баланы тәрбиелеу мен дамытуға тұтас көзқарас аясында жүзеге асырылады. Түзетудің мақсаттары мен міндеттерін, сондай-ақ оларды шешу жолдарын анықтаудың бастапқы принципі диагностика мен дамуды түзетудің бірлігі принципі болып табылады. Баланың дамуына барынша ықпал ететін жағдайлар жасау да маңызды. Түзету-дамыту сабақтарын дайындау және өткізу кезінде әр оқушының жеке ерекшеліктері ескеріледі. Топтық түзету және дамыту сабақтары сабақтан тыс іс-шаралар бағдарламаларына енгізілуі мүмкін. Жеке түзету-дамыту сабақтарын өткізуді (олардың білім беру ұйымы режиміндегі орнын) ұйым қолданыстағы нормативтік құжаттарға және білім беру ұйымының жергілікті актілеріне сәйкес дербес айқындайды. Мүмкіндігі шектеулі балалардың психикалық дамуының ерекшеліктерін білу олардың даму ерекшеліктерін тереңірек түсінуге және түзету көмегін дұрыс ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Білім беру ұйымы тиісті деңгейдегі және бағыттағы кәсіптік даярлығы бар қызметкерлермен жасақталуы тиіс. Педагог қызметкерлер атқаратын лауазымына сәйкес даярлық бейіні бойынша кәсіптік педагогикалық біліммен қатар, белгіленген үлгідегі құжатпен расталған(кемінде әрбір үш жыл сайын) инклюзивті білім беру саласында 72 және одан да көп сағат көлемінде белгіленген үлгідегі біліктілікті арттыру туралы құжаттарға ие болуға тиіс. Басқа мамандықтар бойынша педагогикалық білімі бар тұлғалар түзету жұмысы бағдарламасын іске асыру үшін қайта даярлаудан өтуі тиіс. Кадрлық ресурс жеткіліксіз болған жағдайда білім беру ұйымы шарттық қатынастар негізінде ӘМСҚ-орталықтарымен, білім беру ұйымдарының ресурстық орталықтарымен желілік өзара іс-қимылды пайдалана алады. пән мұғалімдеріне сүйемелдеу мамандарының тұрақты кеңестері қажет.

Білім беру ұйымының материалдық-техникалық жағдайлары ДМШ балалардың жалпы талаптарына да, ерекше білім беру қажеттіліктеріне де жауап беруі және қолданыстағы санитарлық, өртке қарсы және оның қызметкерлерінің еңбегін қорғау нормаларына сәйкес келуі тиіс. Оқу кеңістігін мүмкіндігі шектеулі балалардың білім беру ұйымында болуы ыңғайлы және қауіпсіз болатындай етіп ұйымдастыру қажет. Ақпараттық-техникалық құралдармен (интернетке қолжетімділік, скайп, қашықтықтан оқыту мүмкіндіктері және т. б.) білім беру процесіне тартылған әртүрлі бейіндегі мамандар мен ата-аналардың өзара іс-қимылы мен үйлестіру процесін материалдық-техникалық қолдау қамтамасыз етілуге тиіс.

Отбасы мен мектеп OOP бар балаларды оқыту мен қолдауда маңызды рөл атқарады. Отбасында бала қарым-қатынастың бастапқы формаларын, өзіне-өзі қызмет көрсету дағдыларын игереді, қоғаммен өзара әрекеттесудің алғашқы тәжірибесін алады, бұл отбасын консультативтік қолдаудың маңыздылығы мен маңыздылығын болжайды. Мектеп өз кезегінде білім беру, тәрбиелеу және дамытудың кешенді процесін; әлеуметтендіру процесін психологиялық-педагогикалық сүйемелдеуді; отбасына әлеуметтік-психологиялық көмек көрсетуді жүзеге асырады.