Сурет-1. Инновациялық педагогикалық технологиялар классификациясы

Педагогикадағы инновациялар оның дамуына қажетті алғы шарттар болып табылады: бір жағынан, көп жылдардағы барлық құндылықтарды сақтай отырып, екінші жағынан, олар барлық ескі нәрседен арылып, әлеуметтік түрленулерге негіз қалайды.

ХХІ ғасырдағы қоғамдағы болып жатқан әлеуметтік, экономикалық өзгерістер білім беру парадигмасының өзгерісіне әкеліп отыр, яғни білім беру саласындағы педагогикалық инновацияның қажеттілігі туды.

Педагогикалық инновациялық іс-әрекеттің негізгі мақсаты:

• 
  мұғалім – оқушы одағындағы шығармашылық қарым-қатынас субъектісін анықтау;
  
• 
  педагогикалық үдеріс кезеңіндегі оқушының жеке басының шығармашылық дамуын қамтамасыз ету.
  

Мұғалімнің инновациялық іс-әрекетін қалыптастыруда төмендегідей педагогикалық принциптерді басшылыққа алған жөн:

• 
  таңдаған (жаңа) әдістің оқыту заңдылықтарына сәйкестігі;
  
• 
  жаңа әдістің оқытудың дидактикалық мақсат – міндеттеріне сәйкестігі;
  
• 
  жаңа әдістің жеке оқушылардың дербес ерекшеліктеріне сәйкестігі;
  
• 
  таңдаған әдістің мектептің материалдық – техникалық базасына сәйкестігі;
  
• 
  жаңа әдістің мұғалімнің әдістемелік мүмкіндігіне (дәрежесіне) сәйкестігі және т.б.
  

Сондықтан мектептің оқу-тәрбие үдерісіне инновациялық педагогикалық технологияны ендірудің алғы шарты мұғалімнің инновациялық іс-әрекетке даярлығын қалыптастыру болып табылады.

1. Қазақстанда инновациялық мектептердің қалыптасуының кейбір шарттары //ХХІ ғасырдағы білім мен ғылымның өзекті мәселелері: Е.А.Бөкетов атындағы ҚарМУ-дің 30 жылдығына арналған халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары (19-20 қыркүйек 2002ж). - Қарағанды: ҚарМУ, 2002. - Б.347-349.

2.Қазақ этнопедагогикасының негіздері. - Қарағанды: Санат, 2003. - 33 б.

3. Инновациялық мектептер және олардың Қазақстанда қалыптасуы мен дамуы //Шоқан тағылымы-11: Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары. - Көкшетау, 2009. - Б.187-189.

4.Педагогика теориясындағы оқытуды бейіндік саралау мәселесі //Қарағанды университетінің хабаршысы: Педагогика сериясы. - 2010. - №2. - Б. 137-142.

5.Педагогика пәні бойынша типтік оқу бағдарламасы. - Астана, 2010.

Санкхья-қос реализмді,пуруша мен пракритиді қабылдаған ертедегі философиялық жүйеге жатады. Оның негізін Капила атты ойшыл өзінің Санкхья-сутра еңбегінде қалапты. Капиланың көзқарасын атеистік санкхья деп те атайды. Санкхья материалдық дүниені де,рухани дүниені де мойындайды. Бұл ағым бойынша материя үнемі қозғалыста және тәуелсідік жағдайында өмір сүреді,бірақ еш нәрседен бейхабар күйде болады. Рухани дүниенің енжарлығы басым,бірақ бұл жерде саналылық басымдылық танытады. Адамдар материя мен рухты,яғни соқыр мен ақсақтың бастарын біріктірсе, олардың бойындағы кемшіліктер мүлде жойылады. Сөйтіп бұл дүниеде жаңа құбылыстар пайда болады, адам бейнесі қалыптасады. Оның тәндік болмысына қайғы-қасіреттер жазылған, ал одан арылу үшін руханилық материалдықтан бөлінуі шарт [1,55 б.]. Бұл-өмірге келу мен өлімдер тізбегінің торынан шығып, нағыз бостандық пен әділеттілікке жету жолы. Санкхья будда дінінің идеялық жағынан қалыптасуына үлкен ықпал жасады. Бұл ілімде материяның одан да нәзік түрлері қарастырылады. Соңғылардың қатарында сезімдер индрии, ақыл манас, интеллект буддхи және жалған эго аханкара. Капиланың пайымдауынша, бұлардың өзі табиғаттың дербес бөліктерін құрайды. Содан әлемді тұтас тірі организм ретінде қабылдаушылық, әрі онда үлкен және кіші космос тепе-тең деген идея ұсынылады. Ұстанымның екі маңызын ескерген абзал. Мұнда әлемдегі себеп-салдар байланысы талдауға ұшырайды және әрбір нүкте әлем туралы информацияны, энергияны өзіне жанай да, жеткізе алады. Бұл идея кейінгі реалистік көзқарас пен ғылымның қалыптасуына ұйытқы болған қағида. Санкхья дүниенің бастамасы пуруша мен пракрити болып табылады деп есептейді. Пуруша - әлемік рухани бастама, ол мәңгі, өзгермес, иенртті бастама, ал пракрити болса-табиғат, мареиалды субстрат, ол да мәңгі, алайда белсенді, таусылмайтын шығармашыл болып келеді. Пракрити үш саттва, раджас, тамас сыңайлы гунаға, яғни қасиетке ие.

Пракрити мен пурушаның әсерімен дүние қалыптасады. Оның қалыптасуы махат пен буддхи (физикалық және психикалық) бағыттары арқылы жүзеге асады. Махат-физикалық денелердің бастамасы, ал буддхи – өзіндік сананың («Мен») негізі болып табылады, өзіндік сана шығармашылығымен дүниенің дамуына септік болады. Махат пен буддхидың өзара байланысы арқылы аханкара (саналы «Мен») қалыптасады. Аханкара физикалық денелердің қалыптасуына бастама болып келеді. Гуналардың әсерімен аханкара болмысты құрылымын қалыптастырады. Аханкара тамастың әсерімен 5 танматр: потенция, түс, иіс, дыбыс, дәм сыңайлы қасиеттерді қалыптастырса, ал олардан алғашқы элементтер эфир, жер, су, ауа, от қалыптасады деп есептейді [2,48 б.]. Аханкара мен саттваның әсерімен біріншіден 5 индрий көру, есту, дәм сезу, иіс сезу, сипай сезу сыңайлы сезімдік органдар қалыптасса, екіншіден әрекеттің бес мүшесі сойлеу, иелену, қозғалу, тазару, қайта өндіру сыңайлы қасиеттері қалыптасады. ал аханкара манастың әсерімен сезім мен ақылдың өзара үйлесуына септігі тиеді. Сонымен, санкхьяның космологиялық бейнесі 25 элементтен: пуруша, пракрити, буддхи, аханкара, 5 танматрдан, 5 индрийдан, 5 іс-әрекет мүшелерінен, 5 ақыл мен әс-қимылдың негізінен тұрады. Адам азаттыққа дүниенің құрылымын игергеннен кейін жете алады. Авидьяның (білімсіздік, надандық) кесірінен, адам сезім мен ақылдын шырмауында қалады, ал дүниені таный келе, ол рухани бастама – пурушаның бір бөлігі ғана екені түсінуі керек. Содан кейңн ғана адам азаттыққа қол жеткізе алады. Бастаманың бірін-пракрити алғашқы материалды субстрат, материя және энергия деп, екіншісін-пуруша материлды дүниенің түр-сипатын құрайтын рухани бастама деп атайды. Пракрити таусылмайтын шығармашыл, бірақ санасы жоқ күш-қуат. Пуруша және индивидтердің жан дүниесінен құралады. Ол саналы, бірақ қимылсыз, инертті бастама. Пуруша магнит күшіндей пракритиге, санасы жоқ материяға ықпал ете алады [3,72 б.].

Санкхья ілімінің үйғарымынша, пуруша мен пракрити қарым-қатынасы түтас дүниенің қалыптасуы мен тіршілігінің бас себебі. Пуруша мен пракрити өзара аралас, бір-бірімен қабаттасып жатса да, олардың ықпалында еркіндік, бос кеңістік пен мүмкіндік табылады. Оған бір себеп, пракрити энергиясы үш гуннен қасиеттен, белгіден, сападан тұрады. Пракритидің бірінші гуны, саттвасы-жарық пен тыныштық жасайтын, даналық пен бақыт тудыратын,тепе-теңдікке жеткізетін игі бастама,екінші гуны, раджасы-іс-әрекетке итермелейтін белсенді де құмар бастама, үшінші гуны, тамасы-жалқаулық пен ақымақтыққа, бейтараптық пен алдауға итермелейтін инертті,әрекетсіз,жанама бастама. Әр гун жеке-жеке өз күш-қабілетін инертті, әрекетсіз, жанама бастама. Олардың қуаты мен құдіреті-бір-бірімен араласуда. Дуалистік түсінік бойынша дүниенің о баста қос бастауы болған. Олар-пуруша және пракрити. Дүние жасалынбаған, оның жасаушысы жоқ. Дүниенің себебі дүниеде. Классикалық санкхьяның бұл пікірі атеистік түсінікке жақын екені айғақ. Пуруша туралы гимде Ригведа Х пурушаны дүние пайда болғанда құдайлар құрбандыққа шалатын әлемдік адамал упанишадта пуруша- Атман –Брахманмен теңестірілеі. Санкхьяда пуруша әлемдік рух,өзгермейтін және өзімен-өзі болотын рух деп сипатталады. Пуруша өзгермиді және әрекеттенбиді.

Санкхья мені екінші реальдылыққа жатқызады. Әркім өзінің өмір сүру болмысын күдіксіз сезінеді. Бұл –табиғи да, даусыз күй. Санкхья ілімінде, мен дегеніміз таза, мәңгі, алуан-алуан аяғы енетін сана. Сана менің сапасы емес,оның мәні. Мен–трансцендентті субъек ретінде өмір сүретінін дәлелдейтін тәжірибеге жүгінеді [3,97 б.].

Пракрити-дүниенің бастапқы себебі. Сондай-ақ мәңгі, санасыз бастамасы. Пракрити өзі өзгере отырып, әрдайым мені қанағаттандыруға қызмет етеді. Пракритидің құрамдас бөлшектері-сатва, раджас және тамас, үш гун. Гундар екі түрлі қасиеттерден-бір жағы, рахат-қанағаттан, азап-қайғыдан, бей-жай қатынастан, бір жағы, коріністен, белсенділіктен, керенау енжарлықтан тұрады. Пракрити үш гунді де тыныштыққа немесе теңдікте ұстайды. Гун пракритидің сапасы да, атрибуты да емес, оның субстанцирналды элементі. Гундар арқылы рахатты, қайғыруды, бір нәрсеге бей-жайлықты сезінеміз.

Пракрити мен пурушаның байланысынан гундардың тепе-теңдігі бұзылады, гунның біреуі басқаларына үстемдік орната бастайжы. Гундық сапаның қызметі жаңарады, жіктелінеді. Мұндай көп қырлы қатынастар пурушаны паркритимен тағы да байланысқа итермелейді. Осыдан әлемнің эволюциясы басталады және бұл эволюцияның мынандай бағыттары қалыптасады. Эволюцияның бірінші нәтижесін-махат немесе будхи, яғни ұлы бірлестік деп атайды. Бірлестік интеллекттен басталады. Интеллект менге жақын саналыда, ақылды бастама. Махатта мендік сана бейнесңн табады, содан ол саналылыққа дәнекер. Интеллектік эвалюцияның екінші көрінісі-ананхара, эго, яғни Мен және Менікіні сезіну. Санкхия жүйесінде барлығы 25 бастама бар. Пурушадан басқа олардың 24-і пракрити құрамына енеді. Пракрити барлық физикалық объектілердің бас себебі, негізгі қайнар көзі, тіпті ақылдың, материяның, өмірдің де себебі.

Санкхья таным ілімі қабылдауды логикалық тұжырымды киелі жазбаның уәжді дәлелді танымның негізгі бастауына жатқызады.Дәлелді таным дегеніміз Менің санасын бейнелейтін интелектің серпілісінен қалыптасатын объект туралы қатесіз де айқын білім. Санкья филосафиясында, интеллект санасыз материалдың мәнін білдіреді, ал мен сана мен ақылды иемденеді, өзін де еркін де, мәңгі сипатта бола алады. Егер таным объектіні және Мен туралы сананы қатар бейнелейтін болса, ондай таным дәлелді де, толық. Объект пен Мені салыстырған таным толастайды. Танымның дұрыс болуына білімсіздік ғана кедергілік етеді. Білімсіздікте Мен өзін денемен,сезіммен және ақылмен шатастырады [4,157 б.]. Мен және Мен еместі ажырата алмағандықтан, адам ауыр хал мен қайғы мұңға ұшырайды. Меннің денеден, сезімнен, ақылдан, интеллектен, жеке адамнан, тіпті Мен еместен айырмашылығын терең ұққанда, біздің Мен дегеніз қуаныш пен қайғының,қыспақ өмірдің ықпалынан шығады, ондай күйде адам сыртқы дүниемен араласпайды,оны ұстамдылық пен, сыр білдірмей бақылайды. Босану күйі, қайғыдан еркіндік дегеніміз осы.

Мұндай биік күй мен деңгейге біреулер осы өмірде жетеді,біреулер о дүниеде де жете алады. Мені қайғыдан босату үшін алдымен шындықты білу және оны интеллектпен ұғыну керек. Бірақ ол жеткіліксіз. Келесі саты,Мен –заттардың тәртібінен тәуелсіз,таза да мәңгі сана деген әдетті адам өзінде үнемі және ұзақ уақыт бойы тәрбиелеу керек. Рухани тәрбие туа біткен қасиетте немесе құри салатын рух та емес. Рухани тәрбие-тура,тұтас табанды процесс; «менің» еркіндігіне, өшпейтініне, мәңгі өмірге кепілдік.

Дәлелді таным үш фактордан-субъекттен (прамата),объекттен (промия),таным негізінен (прамана) құралады.Субъект-саналы бастама, таза сананың жетекшіс-Мен. Объектіні танитын тікели мен емес, оның интелекті,сезімі,ақылы. Егер сезім мен ақыл қызметі объект түрлерін белгілеп, сол объектінің бейнесі арқылыы интеллекте із, көшірме қалдырса, ондай таным–дұрыс, тура, толық. Дұрыс таным-менің интеллектісіндегі шағылыс,бейнесі. Интеллект менің санасыз ешнәрсені тани алмайды. Объект түрленген ақыл арқылы менің назарына түседі. Екі объектінің қатар табиғатын үнемі бақылау арқылы бір тоқтамға келеміз. Тоқтам қабылданған нәрсенің ұқсас байланысы арқылы танымаған нәрсеге келтіреді, таныман термин арқылықабылданбаған терминді талдап тануға мүмкіндік ашады. Тақтам арқылы адам сезімнің қызметіне өзін көндіреді. Тоқтам ризалы және теріс болып бөлінеді. Ризалы тоқтам дегеніміз жалпы дұрыс ой-пікірге,ал теріс тоқтам-жалпы бекер ой-пікірге сүйенеді. Екі тоқтам да бір-біріне қайшы алғы шарттардың мағынасын жоққа шығаруды мақсат тұтады. Наяктар сияқты санкхья ойшылдары бес мүшелі силлологизмді ой-тұжырымды дәлелдеудің өтімді түрі деп есептейді. Танымның үшінші бастауы-уәж. Уәж қабылдау мен тоқтам арқылы біле беруге болмайтын,базы беделді,киелі жазбалар арқылы алатын білімнің, дәлелдің түрі. Уәжде сөз-объектінің, сөйлем-ой тұжырымның орнын басады. Уәжде а. Сөз бен сөйлемнің мағынасын түсіндіру немесе түсіну-басты шаруа. Б. Беделділік-куәліліктің белгісі,кепілдігі [5,86 б.]. Мысалыға веда шығармашылығы беделді, ол кемшілік пен жітіспеуден сау. Веданы серпілген пайғамбарлардың жаңалығы деп есептеді. Веда сол пайғамбарлармен әулиелердің рухани тәжірибиесінен туындағандықтан,оның мағынасы мәңгі бола бермиді. Әр ұрпақ веданы өзінше талдауға мүмкіндік алады. Әр кім қайғы-қасіреттің үш түріне ұшырайды: 1. Ішкі себептер,тән мен жанның кемшіліктері; 2. Сыртқы себептер адам мен хайуандардың жыртқыштығы; 3. Сыртқы табиғаттан тыс себептер,көзге елестетушілік,рух т.б. барлығына ортақ себеп-білмегендік, түсінбеушілік, мағлұматсыздық, қысқасы, реальдылықты дұрыс танымаушылық. Беймәлімдік мен және мен еместі ажырата алмайды. Мені өзін-өзі танығандар сезімнің алып-қашты күйіне,ақылдың алыс қиялына беріле бермейді. Ондай жандар өзін өзі ұстайды, физикалық және психикалық өзгерістерді ұстамдылықпен бақылай алады.

Ол екі субстанцияның, екі түпнұсқаның-рух пен материяның алғашқы байланысынан, пуруша мен пракритидің өзара қатынасынан туындайды. Пурушаның екінші бастамасы мен, өзінше өзгере бермейтін,қозғалыссыз бастау. Мен пракритимен араласып, өзі де орнаны түрлендіруге әсер етеді. Мен туралы түсінік пен көзқарастар әр түрлі. Олар таза санадан емес, интеллектке әсер ететін сыртқы денелерге қатысты. Санкхья жүйесінің түп мақсаты-адамды азап-мұңнан босату,құтқару. Мұндай қағида дінге табынатындардыда қайғы-қасірттен босатуда үлкен септігін тигізері даусыз. Санкхья, йога, локаята- ертеден қатар қалыптасқан философиялық ағымдар. Санкхьяның байырғы, ескі мәтіндері кейінге қалмағандай, ал кейінгі мәтіндері түрленіп,өзгеріп кеткен. Санкхьядағы материалистік идеялар құрайды жасаушы құдірет ретінде қабылдай бермеді. Онда жеке қағидалары теріске шығарыладыда оның ранына дүниенің материалдық бас негізден қалыптасуы туралы ілімұсынылады. Мұнда дүниенің себебі болуы керек, бірақ ол құдай емес деген қағида анықталады. Санкхья ойшылдары өз пікірлерін былайша жалғастырады: егер құдіретті күш нақты заттардан тыс, бөлек тұратын болса, онда ол қайтіп жер бетінде игілік жасау мақсатына жете алады?

Дүниенің материалдық бас себептері ілімінен, біржағы 24 элементтер немесе мәндер туралы түсініктер таралды,бір жағы гун бағдарламасы туындайды. 24 элементтен тасты пуруша мен йога қалады. Пуруша-материядан тыс рухани бастауды мойындаушылық, йога жеке құдайды мойындап қана қоймай, оны таттва жүйеге енгізеді. Материалды эвалютция бес дөрекі элементтен бес сезімнен және бес әрекет мүшелерінен тұрады. Санкхья ілімі-бір-бірімен етене екі белсенді бастамадан нәр алады. Бастаманың бірін пракрити деп, екіншісін-пуруша деп атайды. Пракрити таусылмайтын шығармашыл бірақ, санасы жоқ күш-қуат. Пуруша жеке индевиттердің жан дүниесінен құралады [6,143 б.]. Ол саналы бірақ қимылсыз инертті бастама. Пуруша магнит күшіндей пракритиге санасы жоқ материяға ықпал ете алады. Санкхья ілімінің ұйғарымынша пуруша мен пракрити қарым-қатынасы тұтас дүниенің қалыптасуымен тіршілігінің бас себебі. Санкхья материалдық және рухани дүниені де, олардың үнемі қозғалысқа және тәуелсіздік жағдайда өмір сүретінін мойындайды. Бұл ағымдар рухани дүниенің енжарлығы ұйып тұрса да,саналылық басымдылық танытады.

Адамның тәндік болмысына қайғы-қасіреттер жазылған, ал одан арылу үшін руханилылық материлдықтан бөлінуі шарт. Бұл-өмірге келу мен өлімдер тізбегінің торынан шығып, нағыз бостандық пен әділеттілікке жету жолы. Санкхья жолы а) будда дінінің идеялық жағынан қалыптасуына, ә) йогтардың ерекше рухани жағдайға жеткізер әдістерін-өзін-өзі шектеу, қалыпты жағдайдан мүлде басқаша көңіл күйге жетуіне ықпал еткен. Үнді поэзиясының тамаша туындысы Марабхараттада санкхья ілімі мен йог тәжірибиелерін өзара байланыстырып біріктіру қажеттігі аталынған. Йог жүйесінде психикалық белсенділікті шектеп, басу тәсілдері мен кез-келген ақыл-ой қызметін тоқтату әдістерін қолдануға ерекше назар аударылады. Демек йогтардың шынайы дарындылық қасиеттері мен құдіреттен басым түсу қабілеттерінің сыры осы бір жағдайларға байланысты болып келеді. Санкхья философиясы пурушаны материалдық орта мен тұсаудан босатуға,сансара мен карманың тұйығынан жеңілдетуге бағытталған. Оның мақсаты-адамды іштей бостандыққа босануға жеткізу. Екі бастау да өздерінің түсінігімен, парасатымен түптес, тамырлас келеді деп ұқты.

1. Алтаев Ж., Қасабек А., Мухамбет-әлi Қ. Философия тарихы.– Алматы, 2000.

2. Ежелгі шығыс философиясы. Ж.Молдабеков. Алматы, 2005.

3. Степанянц М.Т. Восточная философия: Вводный курс Избранные тексты. М., 1997.

4. Мир философии: Хрестоматия в 2-х ч. М.: 1991.

5. Открытие Индии: Философские и этические воззрения в Индии ХХ в. М.: 1985.

6. Радхакришнан С. Индийская философия.в 2х т. М.: 1956.
Аннотация. В этой статье расcматриваются философские проблемы ортодоксальной школы Санкхьи.

Аnnotation. In this article considered is philosophical problems of orthodox school of Samkhya.


ӘӨЖ 517.24: 38

ҚАЗАҚ ТІЛІ САБАҒЫНДА ОЙЫН ЭЛЕМЕНТТЕРІН ҚОЛДАНУ
Шортанбекова Н.

№ 35 орта мектеп, Тараз қ.

Функционалдық сауаттылық – адамның сыртқы ортамен қарым-қатынасқа түсе алу қабілеті және сол ортаға барынша тез бейімделе алуы мен қарым-қатынас жасай алу деңгейінің көрсеткіші. Олай болса, функционалдық сауаттылық тұлғаның белгілі бір мәдени ортада өмір сүруі үшін қажетті деп саналатын және оның әлеуметтік қарым-қатынас жасауын қамтамасыз ететін білім, білік, дағдылардың жиынтығынан құралады. Ал кең мағынасында ол тек білік пен білімділік әлеміне барудың жолы ғана емес, ол – ұлттың, елдің немесе жеке адамдар тобының мәдени және әлеуметтік дамуының өлшемі. Осындай сапалық сипаты тұрғысынан қарағанда функционалдық сауаттылық жеке адамды дамытудың тетігі ретінде қолданылады. Осыған орай оқытудың инновациялық технологияларының түрлерімен оның негізгі ерекшеліктері мен сипаттамаларына тоқталуды жөн көрдім.

Н.Нұрахметов инновацияны мынадай топтарға бөледі:

• 
  білім мазмұнындағы инновация;
  
• 
  оқу-тәрбие процесінің әдістемесі, технологиясы, түрі, әдістері және құралдарындағы инновация;
  
• 
  оқу-тәрбие үдерісін ұйымдастырудағы инновация;
  
• 
  білім беру мекемесін басқару жүйесіндегі инновация.
  

• 
  жеке, бір-бірімен байланысы жоқ;
  
• 
  модульдық (бір-бірімен байланысты): бір-біріне жақын пәндерге және жас деңгейлері бірдей балалармен жүргізілетін оқу-тәрбие жұмыстарына енгізілген жаңалықтар;
  
• 
  жүйелі: барлық білім беру мекемелерде болатын өзгерістер.
  

• 
  Модификациялық инновация - педагогикадағы әдіс-тәсілдерді жетілдіру. Мысалы: А.С.Макаренконың қиын балаларды тәрбиелеу әдістерін А.Ысқақов осы заманға лайықтап қолданды.
  
• 
  Комбинаторлық инновация - белгілі әдістердің элементтердің бір-біріне қосу. Инновацияның бұл түрін қазіргі кезде тілдерді оқыту әдістемесімен айналысатын ғалымдар қолдануда.
  
• 
  Түбірлі: білімнің мемлекттік стандарттарының енгізілуі.
  

Инновациялық процестің кезеңдері:

1. 
   инновацияның себептері;
   
2. 
   жаңалықты жобалау;
   
3. 
   жаңалықты жүзеге асыру;
   

1. 
   Мекеме басшыларының шығармашылығы, оқытудың жаңа технологияларын жасауға қабілеттілік, педагогикалық процеске қатысушылардың бір-бірімен өзара әрекеті және қарым қатынасы;
   
2. 
   инновациялық процестің жоспары, бағдарламасы;
   
3. 
   бағдарлама, жоспар бойынша ғалымдардың кеңес беруі, керек жағдайда инновациялық процеске түзетулер енгізуі. Жоспарда нәтижелерге жетуге ықпал ететін жағдайларды көрсетіп, сәтсіздік болғанда оны жоятын шараларды да белгілеу;
   
4. 
   әлеуметтік-экономикалық жағдай;
   
5. 
   инновациялық процеске қатысушылар: бастама көтерушілер, көмектесушілер, қарсы тұрушылар;
   

Бүгінгі таңда білім беру саласында әртүрлі сипаттағы және бағыттағы инновациялар енгізілуде. Азды-көпті мемлекеттік жүргізіліп, мазмұнға, ұйымдастыруға оқыту әдістері мен технологияларына жаңалыктар кіруде. Білім беру саласына енген жаңалыктарға мына өзгерістерді жатқызамыз:

- оқу тәрбие мекемелерінің жаңашыл басқарылуы;

- білімнің қоғамдағы орны және сол жүйені қаржыландыру деңгейін;

- тәрбие және білім жүйесі құрылымын.

Білім беру мазмұнын, яғни оқу жоспарларындағы және бағдарламалардағы өзгерістерін:

- білім беру мекемелерінің ішкі ұйымдастырушылық әрекеттерін;

- педагог пен балалар қарым-қатынастарына, ұстаз бен шәкірттер арасындағы қарым-қатынас;

- оқыту әдістемелеріндегі өзгерісін;

- білім беру мекемелерінің құрал - жабдықтарындағы және ақпараттық технологияларды қолданудағы өзгерістер;

- оқыту мекемелерінің құрылысындағы өзгерістерді жатқызамыз.

Педагогтың инновациялық іс-әрекеті – өз қызметіне жаңа технологияларды енгізу. Білім беру жүйесінде қазір технологиялардың сан алуан түрлері бар.

Соның бірі дәстүрлі педагогикалық технология.

Дәстүрлі педагогикалық технологиясының басқа технологиялардан айырмашылықтары бар:

- балалардың таным кабілеттері және жас мөлшері шамамен бір деңгейді құрайды;

- топтағы балалар құрамының әр кез тұрақты болуы;

- ортақ жылдық жоспармен оқу бағдарламаларына, оқулыктарға негізделген, құрастырылған кестемен жүргізіледі;

-балалар жылдың бір мезгілінде, белгілі бір сағатта білім алады;

-оқытудың негізгі бірлігі-ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті.

-оқыту барысында жоспарланған тақырып кеңінен түсіндіріледі;

-балалар сол тақырып бойынша білім, білік, дағдыларын игеру мақсатында жұмыс істейді;

-оқытуды ұйымдастыру тек тәрбиешініңнің басшылығымен жүргізіледі.

-педагог өз пәні бойынша жалпы әр баланың білімін қорытындылап, бағалайды.

Дәстүрлі оқыту технологиясының тиімсіз жақтары: дайын білімді хабарлайды, бала орындаушы, тәрбиеші басқарушы болады.

Жаңартылған білім мазмұнының ғылыми – әдістемелік негізіне дамыта оқыту идеясы алынған. Дамыта оқытудың ерекшелігі мектеп жасына дейінгі балада білім, білік, дағдыны қалыптастырудың қажеттілігін жоққа шығармайды, бірақ оқыту мен тәрбиелеу баланың дамуын қамтамасыз ететін жағдай болуы керек дегенді приоритет етіп қою.

Дамыта оқыту идеясы бойынша балаға оқу мақсаттарын қоюда, шешуде ешқандай дайын үлгі берілмейді. Мақсатты шешу іштей талқылау, сосын жинақтау арқылы іске асырылады. Тәрбиеші – ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті үдерісін ұйымдастырушы, бағыттаушы адам ретінде. Шешім табылған кезде әркім оның дұрыстығын өзінше дәлелдей білуге үйретіледі. Әр бала өз ойын еркін білдіріп, пікір айтуға мүмкіндік беріледі, жауаптары тыңдалынады. Әрине, жауаптар барлық жағдайда дұрыс бола бермейді. Дегенмен, әр бала жасаған еңбегінің нәтижесін бөлісіп, дәлелдеуге талпыныс жасайды, жеке тәжірибесін қорытындылауға үйренеді.

Дамыта оқыту жүйесінде тәрбиеші мен бала арасындағы қарым-қатынас жаңа қағидаларға негізделеді. Олар ынтымақтастық, өзара сыйластық түсіністік сияқты қасиеттер. Бала өз ойын қорықпай, сеніммен айта алатындай жағдай болуын басты назарда ұстау маңызды болып табылады. Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде проблемалық оқыту технологиясының мектеп жасына дейінгі балалрдың жас ерекшелігін ескере отырып тәрбиеші өзі іріктеп алдын ала дайындауы міндетті болып табылады.

Проблемалық оқытудың мақсаты - ғылыми таным нәтижелерін, білімдер жүйесін ғана меңгеріп қоймай, сонымен бірге бұл нәтижелерге жету жолында баланың таным дербестігін қалыптастырып, оның шығармашылық қабілеттерін дамыту. Проблемалық оқыту-ойлау операциялары логикасы (талдау, қорытындылау және тағы басқа) мен мектеп жасына дейінгі балалардың ізденіс әрекетінің заңдылықтарын (проблемалық ситуация, танымдық қызығушылығының, қажетсінуінің және тағы басқа) ескере отырып жасалған оқу мен оқытудың бұрыннан мәлім тілдерін қолдану ережелерінің жаңа жүйесі. Сондықтан да көбінесе мектеп жасына дейінгі балаларының ойлау кабілеттерін дамытады және сенімдерін қалыптастыруды қамтамасыз етеді.

1. 
   Таубаева Ш.Т., Лактионова С.Н. Педагогическая инноватика как теория и практика нововведений в системе образоввания – Алматы «Ғылым»,- 2001
   
2. 
   Ажмурат С.А. Современные технологии воспитателя. –Павлодар:ТОО НПФ «ЭКО», 2012.
   
3. 
   Внутришкольное управление: теория и опыт педагогических управленческих инноваций / Под ред. Н.В. Горбуновой. М.: Новая шк., 2005./
   
4. 
   Идрисова Б.Қ. Мектепке дейінгі ұйымдардағы әдіскердің жұмысының инновациялық бағыттары. «Қазақстандағы мектепке дейінгі білім», 2010-№2.
   

Министр образования и науки утверждает: «Современному учителю необходимо предоставлять ученикам возможность пользоваться передовыми информационными технологиями в самостоятельных исследовательских работах. Ведь учитель сегодня должен не просто учить, но учить учиться». [Газета «Педагогический мир» 2009 г.]

Одной из основных целей школьного обучения становится формирование информационной культуры учащихся. Более того, для многих профессий появилась необходимость непрерывного образования на протяжении всей профессиональной жизни личности. Активно развиваются личностно-ориентированные технологии обучения. В основе этого подхода лежит единство целей общеобразовательного и предпрофессионального обучения при демократизации условий развития личности. Основными характеристиками применения современных информационных технологий являются возможность дифференциации и индивидуализации обучения, а также возможность развития творческой познавательной активности учащихся.

Мультимедийные технологии обогащают процесс обучения, позволяют сделать обучение более эффективным, вовлекая в процесс восприятия учебной информации большинство чувственных компонент обучаемого. Мультимедийные технологии позволяют реализовывать принципы дифференцированного и индивидуального подхода к обучению. На занятии преподаватель дает возможность каждому обучаемому самостоятельно работать с учебной информацией, что позволяет ему детально разобрать новый материал по своей схеме. Мультимедийные технологии можно использовать как для очного, так и для дистанционного обучения; в условиях как городской, так и сельской школы. Они дают возможность реализовывать мировые тенденции в образовании, возможности выхода в единое мировое информационное пространство.

Применение компьютерных технологий позволяет повысить уровень самообразования, мотивации учебной деятельности; дает совершенно новые возможности для творчества, обретения и закрепления различных профессиональных навыков, и, конечно, соответствует социальному заказу, который государство предъявляет к школе. Обучение информатике традиционно использует компьютерные обучающие программы по ряду причин. Во-первых, одними из основных разработчиков компьютерных обучающих программ были специалисты в области информатики, во-вторых, формальные языки описаний алгоритмов позволяли производить качественный автоматизированный контроль грамматических конструкций, и, в-третьих, содержание ряда разделов информатики хорошо структурируется, что способствует его компьютерному представлению. Наиболее продуктивными и перспективными направлениями использования мультимедийных технологий- является интернет.

Главное сейчас - вооружая знаниями, воспитывать интеллектуально развитую личность, стремящуюся к познанию. В связи с этим современные требования к уроку ставят перед учителем задачу планомерного развития личности путем включения в активную учебно-познавательную деятельность. Таким образом, на смену традиционным технологиям обучения должны прийти новые информационные развивающие педагогические технологии. С их помощью на уроках должны реализоваться такие педагогические ситуации, деятельность учителя и учащихся в которых основана на использовании современных информационных технологий, и носит исследовательский, эвристический характер.

Для успешного внедрения этих технологий учитель должен иметь навыки пользователя ПК, владеть умениями планировать структуру действий для достижения цели исходя из фиксированного набора средств; описывать объекты и явления путем построения информационных структур; проводить и организовывать поиск электронной информации; четко и однозначно формулировать проблему, задачу, мысль и др.Один из факторов активизации учебно-познавательной деятельности учащихся - разнообразие форм организации обучения. С помощью современных технологий обучения учителя стремятся превратить обучение в «производственно-технологический процесс с гарантированными результатами». В своей профессиональной деятельности, учителя используют новые педагогические технологии, которые активизируют деятельность учащихся, подталкивают их на творческий подход к изучению и исследованию предмета. Различные технологии, являются одной из развивающих технологий, которые можно применять в школе в преподавании разных дисциплин. Стандарт и программа содержит критерии уровней знаний учащихся, что позволяет учителю более полно учитывать особенности учащихся, а учащимся - возможность заниматься на более высоком уровне сложности, если им это интересно. Бесспорно, что мультимедийные технологии обогащают процесс обучения, позволяют сделать обучение более эффективным, вовлекая в процесс восприятия учебной информации большинство чувственных компонент обучаемого.

Актуальность использования мультимедийных технологий: особенно возрастает на современном этапе, когда результатом образовательного процесса становится не определенная сумма знаний сама по себе, а умение применить полученные знания в различных жизненных ситуациях, т.е. их над предметный характер. Технология определяется построением образовательного процесса на активной основе, деятельности каждого ученика, его интересов и потребностей. Данная технология реализуется через систему учебно-познавательных методов и приемов, направленных на практическое или теоретическое освоения (познание) действительности учащимися посредством выявления и решения существующих противоречий.

Включение информационных мультимедийных технологий делает процесс обучения технологичней и результативней. Да, на этом пути есть трудности, есть ошибки, не избежать их и в будущем. Но есть главный успех- это интерес учеников, их готовность к творчеству, потребность в получении новых знаний и ощущение самостоятельности. Компьютер позволяет делать уроки, не похожими друг на друга. Это чувство постоянной новизны способствует интересу к ученью..

Чтобы увидеть как мультимедия влияет на формирование нравственно-эстетической культуры на уроках были проведены серии уроков с использованием разных средств мультимедиа (видеоматериалы, презентации), был проведен сравнительный анализ влияния интереса школьников к мультимедиа на повышение уровня нравственно-эстетической культуры.

В настоящее время в образовании используется большое количество новых технологий, которые улучшают процесс обучения учащихся и повышают знания, умения и навыки учащихся. При внедрении каких-либо новых педагогических технологий в практику работы раскрывается исключительно большой научно-методический потенциал, появилось еще больше возможностей использования различных форм и методов работы. Таким образом, применение новых педагогических технологий обучения на уроках является наиболее эффективным методом:

- Достигаются более качественные результаты;

- Интенсивней развиваются мыслительные процессы;

- Появляется большая заинтересованность на уроках с использованием новых технологий, чем на простых уроках;

- Повышается активность учащихся на уроке;

- Раскрывается больше возможностей ученика;

Наиболее распространенной технологией в современное время является информационно-коммуникационная технология.

Без информационно-коммуникационной технологии уже невозможно представить себе современную школу. Уроки с ее использованием становятся привычными для учащихся начальной школы, а для учителей становятся нормой работы, что является одним из важных результатов инновационной работы в практике работы учителя начальных классов. Данная технология необходима:

- Для формирования информационного общества.

- Для качественных изменений в структуре образовательных систем и в содержании образования.

Применение мультимедиа технологий приводит к использованию более эффективных подходов к обучению и совершенствованию методики преподавания, является наиболее эффективным средством обучения и воспитания. Вследствие этого, мы считаем, что внедрение системы использования информационно-коммуникационной технологии необходимо для повышения качества знаний и заинтересованности детей в процессе обучения, Но качественное и эффективное использование будет только лишь с соблюдением условий использования информационно-коммуникационной технологии на уроке.
Литература:

1. Абдуразаков М.М., Гаджиев Г. М. Направление совершенствования подготовки к профессиональной деятельности будущего учителя информатики. // Информатика и образование № 2// - 2006.

2. Арнаутов В.В., Саранов A.M., Сергеев, Н.К. Проектирование учебно-научно-педагогического комплекса как инновационной образовательной системы. Методологический аспект- 2001.

3. Батенова Ю. В. Особенности развития личности будущего учителя в условиях применения информационно-коммуникационных технологий. Челябинск, 2004.

4.Бочарова JI.B. Формирование информационно-коммуникативной компетентности будущего учителя электронный ресурс, 2007.

5. Везиров Т. Г. Теория и практика использования информационных и ком-

муникационных технологий в педагогическом образовании. Ставрополь, 2001

6. Дурова А.И. Современные технологии в учебном процессе./ 2008 г.

Интерактивті оқыту дегеніміз не, не үшін қажет және оны қалай қолдану керек деген сұрақтарға жауап іздеп көрейік.

Интерактивті оқыту дегеніміз – белсенді әдістерді сабақта дағдысын шыңдап, дамыту. Интерактивті әдістеме не үшін қолданылады?


Интерактивтік оқыту әдісі

Электрондық оқулықтар

Интернет материалдары

Қашықтықтан оқыту

Компьютер бағдарламалары

Мультимедиялық құрал-жабдықтар

- өзара қатынас үрдісінде білім беру нәтижелі болады, оқушылар пікірталас кезінде білгендерін үйреніп, есте сақтай алады.

Оқушылар ақпарат алып қана қоймай, шешімді табу жолымен шешімнің дұрыстығымен бұл ойдың ұсынылған нұсқаларының ішіндегі ең жақсысы екендігін қисынды түсіндіре блуі және өз ойларын дәлелдеуі керек.

Сабақ кезінде оқушылардың өзара оқушы мен мұғалімнің арасында катынастың мейлінше көп болуын оқытудың және білім берудің интерактивті әдісі деп атайды.

Интерактивті әдістеменің мақсаты жәй ақпарат беріп қоймай оқушыларды өздігінен жауап іздеуге бейімдеу.

Тәжірибеден мысал келтірейік:

1-қадам. Мұғалім «Тақырып аты» кезеңдерін айтып береді. Бұл интерактивті әдістің бірінші сатысы болады.

2-қадам. Мұғалім топты екі адамнан ұйымдастырады және әр кезең бойынша жоспар құруды тапсырады.

3-қадам. Мұғалім жұптың жауаптарын тексереді, одан соң оқушыға жеке жұмысты орындатады(тест).

Электрондық оқулық пен оқытудың негізгі мақсаты – «оқыту процесін үздіксіз және толық деңгейін бақылау, сонымен қатар ақпараттық ізденіс қабілетін дамыту». Сонымен қатар бастауыш пәндерінің сабақтарында электрондық оқулықтар да өзінің пайдасының сабақ процесінде зор екендігін көрсетіп отыр.

«Электронды оқулықтарды » пайдалану оқушылардың танымдық белсенділігін арттырып қана қоймай, ойлау жүйесін қалыптастыруға, шығармашылықпен еңбек етуіне жағдай жасайды.

Электрондық оқулық дегеніміз – мультимедиялық оқулық, осы себепті электрондық оқулықтың құрылымы сапалы жаңа деңгейде болуға тиіс. Электрондық оқулық оқушының уақытын үнемдейді, оқу материалдарын іздеп отырмай, өтілген және оқушының ұмытып қалған материалдарын еске түсіруге зор ықпал етеді.

Электрондық оқулықтың ең қажет элементі – аудиохабарлар. Мысалы: Құстардың дауыстарына қарай қандай құс екенін ажырата білу.

Бір жағынан, электрондық оқулықтың келеңсіз жақтары да бар. Бұл – психологиялық, педагогикалық талаптардың, пәнаралық байланыстарының жоқтығы.

Оқу үрдісін заман талабына сай жүргізу үшін электронды оқулық пен инновациялық мүмкіндіктердің барлығын дерлік қамти алады. Сонымен қатар электрондық оқыту құрылымы мен мазмұнына, оқыту әдістеріне оқытудың формасына және құрамына қойылатын кешен талаптарды анықтау қажеттігінен электрондық оқытудың әдістемелік жүйесін қалыптастыру мақсаты туындап отыр.

Электрондық оқулықпен оқытудағы жетістіктер:

• 
  таным белсенділігімен деңгейін арттыру;
  
• 
  білімді актуаландыру, компьютерді меңгеру;
  
• 
  пәнге қызығушылығын арттыру;
  
• 
  аналитикалық оймен дағды деңгейін арттыру,
  
• 
  өз ойын шығармашылық тұрғыда компьютермен жеткізу;
  

Компьютерлік технология мүмкіндіктерінің мұғалімге, оқушыларға берері:

• 
  оқушылардың компьютерлік сауаттылығын арттыру;
  
• 
  электрондық оқулықтарды қолдану;
  
• 
  оқушылардың өздік таным әрекеттерін ұйымдастыру арқылы ізденіс белсенділігін, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
  
• 
  сабақ құрылымын тиімді құрастыру, жүйелі жоспарлау;
  
• 
  тапсырмаларды вариативті түрлендіру;
  
• 
  тірек материалдары арқылы шығармашылық жұмыстар орындату;
  
• 
  оқушыларды топтастырып, жұптастырып жұмыс жүргізу;
  
• 
  оларды өздік жұмыстарына өзіндік баға беру іс-әрекетін қалыптастыру;
  
• 
  деңгейлеп саралау технологиясы талаптарын жүзеге асыру, тапсырмаларды орындау нәтижесін бағалау.
  

1. Использование персональных компьютеров в учебном процессе //Сборник научных статей «Информатизация образования Казахстана и стран СНГ». – Алматы, 2010.–С.281-283.

2.Оқушыларда есептерді шығара білу біліктіліктерінің қалыптасуының психологиялық негіздері // «Қазақстан жоғары мектебі» – Алматы, 2007.– №1. –Б.23-26.

3.Ақпараттық-компьютерлік технологияларды оқыту құралы ретінде қолдану// Кредиттік жүйе аясында білім беруді басқару», –Талдықорған, 2009.–Б.109-114.

4.Macromedia Flash программасының мүмкіндіктерін пайдаланып электрондық оқулық жасаудың әдістемелік негізі // «Информатика негіздері» ғылыми-әдістемелік журналы.– 2009.–№2. –Б.12-14.

5. Білім берудегі компьютерлік-ақпараттық технологиялар // Білім берудегі қашықтан оқыту технологиялары-2009» атты Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция. – Қарағанды, 2009. –Б.222-224.