12.6. Бағалау үдерісін ұйымдастыруға қойылатын талаптар. Оқыту нәтижелерін тексеру және бағалау - оқытудың осы немесе басқа кезеңдегі оқушылардың оқу әрекетінің нәтижелерін оқу бағдарламарындағы талаптармен, оқыту мақсаттарымен, мемлекеттік білім стандарттарымен салыстыра отырып анықтау. Ол баға түрінде (балл бойынша) немесе мұғалімнің ауызша баға беруімен көрсетіледі. Тексеру мен бағалау - білім берудің мақсатынан тұрады, білім алудың әр кезеңіндегі нәтижелерінен; бақылау жұмыстарын тандаудан, мысал-дар мен тексерудің нәтижелерін көрсете білуден тұрады. Тексеру мен бағалау бөлімдері өте тығыз байланысты және бірлікте қаралуы керек. Ұлттық бірыңғай тестілеу – ҚР білім беру ұйымдарында білім алушылардың оқу әрекетінің нәтижесін тексеру және бақылау.Білім алушылардың түйінді құзыреттіліктерінің қалыптасуын және оқу жетістігін бақылау мен бағалаудың түрлерін, формаларын жаңарту мә-селелері іске асып жатыр .
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесінің негізгі міндеттері:
барлық деңгейдегі білім беру сапасын институтционалдық бағалауды іске асыру;
білім берудің үздіксіз жүйесінің сатыларының арасында бағалау нәтижелерінің ұштастығын қамтамасыз ету;
ұлттық мемлекеттік жалпы міндетті стандарттармен салыс-тыру үшін халықаралық зерттеу шеңберінде білім алушылардың оқу жетістіктеріне салыстырмалы мониторинг жүргізу.
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі объектілері:
меншік түріне және ведомствалық бағыныштылығына қара-мастан білім беру ұйымдарының қызметі;
білім беру ұйымдары жүргізетін тұлғаны оқыту мен тәрбиелеу және ұйымды басқару үдерістері ;
білім алушылардың оқыту үдерісі кезінде жеткен оқу жетіс-тіктерінің нәтижесі;
тұлғаның жеткен даму деңгейі.
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі негізгі принциптері объективтілік, жариялық, ашықтық, әділдік, кезеңдік, сабақ-тастық, есептілік, үздіксіздік болып табылады.
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі негізгі рәсімдері білім беру қызметін лицензиялау, Біріңғай ұлттық тестілеу, мамандарды даярлау сапасын арттыру, оқушылардың аралық қорытынды емти-ханы, мемлекеттік аттестаттау, мемлекеттік аккредитациялау, білім алушыларды қорытындымемлекеттік атестаттау және білім беру ұйымдарының рейтингі болып табылады.
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі аттестаттау, аккре-дитациялау, біріңғай ұлттық тестілеу, оқушылардың аралық қоры-тынды емтиханы рәсімдері арқылы бағалау;
білім алушылардың оқу жетістіктерін және олардың тұлғалық сапаларының даму деңгейлерін;
сыныптың, топтың, пән секциясының, бөлімнің, факультеттің, жеке мамандықтың, білім беру ұйымдарының, ауданның, қаланың, өлкенің және жалпы білім жүйесінің оқу жетістіктерін;
білім беру ұйымдарының әретін сыртқы бақылау арқылы білім сапасына тікелей мониторингтік зерттеу арқылы іске асырылады.
Білім сапасын бағалаудың ұлттық жүйесі көлемінде білім берудің барлық деңгейлердің сапасына бағалау мен мониторинг енгі-зілді іске асырылады, оларды жүйелі жетілдіріледі және халықаралық практикаға сәйкестендіреді, сонымен қатар өлкелік және мемлекеттік деңгейлерде білім беру ұйымдарының рейтінгі анықталады.
«Қазақстан Республикасындағы білім беруді 2011-2020 жыл-дарға дейінгі дамытудың Мемлекеттік бағдарламасында» білім берудің жаңа нәтижелері ретінде білім алушылардың құзыреттіктерін қа-лыптастырудеп белгіленіп отыр. Сондай-ақ құзыреттілікке бағыт-талған Жалпы орта білім беру стандартында орта білім беру мақсаты – «білім алушылардың түйінді және пәндік құзыреттерін қалыптастыру арқылы олардың танымдық қабілеттерін, алған білімдерін оқу және өмірлік жағдаяттарда шығармашылықпен пайдалана алуын, өзін-өзі дамыту мен өзіндік басқаруын қамтамасыз ету»,-деп сипатталған. Онда әр білім саласы бойынша түйінді және пәндік құзыреттерді кіріктіру арқылы күтілетін нәтижелерді анықтау қажеттігі» және «түйінді құзыреттер әр білім саласының алатын орнына сәйкес пәна-ралық сипаттағы қабілеттер ретінде алдымен оқу пәндері арқылы қа-лыптасып, дамитыны»,- атап өтіліп, түйінді құзыреттерге: ақпарат-тық, коммуникативтік, проблемалардың шешімін табуқұзырет-теріжатады делінген.