Тексерген: пән оқытушысы Алтай Ә. А. Есік-2022 мазмұНЫ

-бап. Бастыққа қарсылық көрсету немесе оны қызметтік міндеттерін бұзуға мәжбүр ету

жүктеу/скачать 396 Kb. бет 5/22 Дата 19.05.2022 өлшемі 396 Kb. #143972

368-бап. Бастыққа қарсылық көрсету немесе оны қызметтік міндеттерін бұзуға мәжбүр ету ҚК 368-бабы жауаптылықты екі бөлек қылмыс үшін қаратылады: 1) бастыққа сол сияқты әскери қызмет бойынша өзі­не жүктелген әскери міндетті орындайтын өзге адамға қар­сылық көрсету немесе 2) оны осы міндеттерді бұздыруға күш қолдану жә­не күш қолданамын деп қорқыту арқылы мәжбүр ету. Бірінші және екінші қылмыстың да объектісі болып – ба­ғы­ныштылық тәртібі және әскери қызметшілері ара­сын­дағы жарғылық қарым-қатынастар келеді. Қосымша объект – командир (бастықтың) сол сияқты өзіне жүк­тел­ген әскери міндетті орындайтын өзге адамның өмірі, ден­саулығы, бас бостандығы. Қылмыстың объективтік жағы – бастық немесе әс­ке­ри қызмет міндеттерін атқаратын өзге адам ретіндегі бел­сен­ді әрекеттер арқылы білінеді, нақты алғанда, қар­сы­лық көрсетуде немесе оны әскери міндеттерін бұзуға мәжбүрлеуде [8]. Қарсылық білдіру бұл – бастыққа немесе әскери қыз­мет міндеттерін атқаратын өзге адамға оларға жүк­тел­ген әскери қызмет міндеттерін жүзеге асыруға белсенді түр­де кедергі ету. Бастықты немесе әскери қызмет міндеттерін атқа­ра­тын өзге адамды мәжбүрлеу, күш қолдану немесе оны қол­­данам деп қорқытумен қосыла жасалатын және мақ­са­­ты болып көрсетілген адамдарды өз міндеттерін бұз­ды­ру, яғни қызмет мүдделеріне қарсы заңға қайшы әре­кет­тер­ді жасатуға мәжбүрлеу әрекеттерінен көрінеді. Мы­са­лы:"дедовщина" жағдайларында екінші жыл қызмет ете­тін әс­кери қызметшілер сержанттар, старшиналар жә­не с.с. күш қолдану арқылы қызметті бастап жатқан әс­ке­ри қыз­метшілеріне қарағанда қызметті атқарудың қолай­лырақ жағдайларына иемденеді. Мәжбүрлеу – дене немесе психикалық зорлық (күш қол­дану) арқылы жасалады [9]. Қаралатын қылмыстардың құрамы – формальды. Бас­тық­қа қарсылық көрсету немесе оны қызметтік міндет­терін бұзуға мәжбүр ету, бастық әскери қызмет міндет­терін атқару мүмкіншіліктерінен айырылғаны– айы­рыл­ма­ға­нына қарамастан немесе заңға қайшы мәжбүрлеу әсерінен орындағанына (орындамағанына) қарамастан, кі­нә­лі осы әрекеттерді жасаған сәттен аяқталған болып есеп­те­леді. Екі жағдайда да субъективтік жақ тікелей қаса­қана­лық­та болады. Кінәлі бастыққа сол сияқты әскери қыз­мет міндеттерін атқаратын өзге адамға қарсылық білдіріп тұр­ғанын немесе осы міндеттерін бұзуға мәжбүрлейтінін се­зінеді, мәжбүрлеуін күш қолданумен түйістіреді немесе оны қолданам деп қорқытады және осы әрекеттерді жа­сау­ды қалайды. Субъект арнайы – ол ретінде бапта көрсетілген әре­кет­терді жасайтын бастықтың қарауындағы әскери қыз­мет­ші болып келеді. ҚК 368-бабының 2-бөлігі дәл осы әрекеттер үшін тө­мен­дегідей жауапкершілікті қарастырады: а) адамдардың тобымен алдын ала келісу бойынша немесе ұйымдасқан топпен (ҚК 31-бабын қараңыз); б) қаруды қолданумен; в) денсаулыққа ауыр немесе орта дәрежедегі зиян не­месе өзге ауыр салдар ұштасуымен. Қару ретіндегі штаттық армиялық қару (винтовка, ав­томат, пистолет, граната, штык, кортик және с.с.), сол сияқ­ты аңшылық қару, финдық пышақ, кастет және за­уыт­та немесе қолдан жасалынған, нысананы жоюға ар­нал­ған өзге де оқ-дәрілі немесе суық қару түсініледі [10]. Осы қылмысты жасаудың ең қауіпті әдісіне –қару­ды қол­дану арқылы командирдің денсаулығына оқ-дәрілі немесе суық қарумен зиян келтіру, сол сияқты психи­ка­лық қорқыту – қаруды ашу және бастыққа қарай көздеу, қор­қыту үшін ауаға қарай ату және мақсаты болып бас­тық­ты заңсыз әрекеттерді әскери қызмет мүдделеріне қай­шы жасаттыруға бағытталған с.с. көрінісін табады. Бастықтың денсаулығына ауыр немесе орташа ауыр­­лық зиянды немесе өзге ауыр салдарын тудырған қа­ру­ды қолдану ҚК 368-бабы 2-бөлігінің "б" және "в" тар­мақтары бойынша бағаланады. Денсаулыққа келтіретін ауыр зиянның ұғымы ҚК 103-бабында, орта ауырлықтағы зиян ұғымы ҚК 104-бабында берілген. Өзге ауыр салдар ретінде: бөлім, бө­лім­ше, кеменің ұдайы жауынгершілік дайындығын қамта­ма­сыз ету бойынша шаралардың олқылығы жауынгерлік тех­ни­каны бұзу, әскери бөлімге елеулі материалдық за­лал келтіру, жәбірленушіні абайсыздықтан өлтіріп алу та­нылуы мүмкін. Денсаулыққа ауыр немесе орта ауырлықтағы зиян­ды келтіру қаруды қолданбағанда да (мысалы: өмірге қа­уіп төндірген құбылыстардың айқын білінген кешенімен ұш­тасқан көру қабілетінен айыратындай жұдырықпен бетке ұру, жарақаттар (сынықтар және сүйектердің шы­ғып кетуі, мойын органдарын қысу және с.с) орын- далғанда мүмкін болатынын ескеруге тиіс. Осы ретте кі­нә­лінің әрекеттері ҚК 368-бабының 2-бөлімінің "в" тар­ма­ғы бойынша бағалануы тиіс. ҚК 368-бабының 3-бөлігі жауапкершілікті осы бап­тың бірінші және екінші бөлігімен қарастырылған іс-әре­кет­терді соғыс уақытында немесе жауынгершілік жағ­дайда жасағаны үшін анықтайды. жүктеу/скачать 396 Kb. Достарыңызбен бөлісу: