Тексерілді: Күні
жүктеу/скачать 1,32 Mb.
|
Абайтану 10 сынып қмж
| Нәзір Төреқұловтың «Әдебиетімізге көз салу» мақаласы. Бұл мақала жалпы осы қазақ халқының әдеби тілінің жаңашылыдығына, келешекте ұлт әдебиетіне үлес қосу. Орыс Европа әдебиетіне еру мақұлырақ болар деп шештім. Үйткені шарқта ұлт әдебиеттері жалғыз Европа мәдениеті басшылығы арқасында жарыққа шықты. Европа мәдениеті мектептерінде оқып жатқандар ұлт әдебиет мектептерін ашты. Шнасилар, Қамалдар, Әминдер, татарда Тоқай, Ғаяз, бірінші газетші Смайл Гаспиринский, қазақта Абай, баршылары Франк, орыс әдебиеттерінің пікірлері идиалдарымен мәлім болды-баптанды. Европа еліктеу менімше онша қорқынышты емес. Үйткені Европа мәдениетінің бір асылы дух критицизма рух сыны; бұл бізді жүре алмайтын тұйыққа, шыға алмайтын шыңырауға алып кетпес. Еліктеуіміз өлшеуден шығып бара жатса, рух сыны бізді және көзімізді көрсетер. Абай әдебиетіміздің атасы, бұл жолдың қорқынышсыз, біздің үшін пайдалы екендігін сезіп, сол жолға бұрылды. Әйтпесе Абай үшін араб, ғажам жолы да ашық еді.
С.Мұқанов Абай өлеңіндегі жаңашылдық туралы пікірлері С.Мұқановтың «Жарық жұлдыз» (А.Құнанбаев шығармашылығы туралы) кітабы. Абай – қалам ұстап әдебиет майданына аттанарда өзінің ой-өрісімен түсініп, өзінің қай заманда туғанын, ақындық талантын не мақсатқа пайдалану қажетті екенін анықтай алған ақын. Өзінің бұрынғы және өз заманындағы қазақ әдебиетін Абайдың қаншалық білгендігі оның шығармаларынан көрінеді.Жалпы қазақ өмірінде поэзияның орны қандай екендігін Абайдың қалай ұққандығы оның мына өлеңінен көрінеді: Біреудің кісісі өлсе қаралы ол, Қаза көрген жүрегі жаралы ол. Көзінің жасын тыймай жылап жүріп, Зарланып неге әнге салады ол? Күйеу келтір, қыз ұзат, тойыңды қыл, Қыз таныстыр, қызыққа жұрт ыржаңшыл. Қынаменде, жар-жар мен бет ашар бар, Өлеңсіз солар қызық бола ма гүл? деп қазақтың өмірінде поэзияның осындай ерекше орны барлығын ұққан және сол туралы өлең жазған Абай пікірін былайша қорытады: Туғанда дүние есігін ашады өлең, Өлеңмен жер қойнына кірер денең. Өмірдің қызығының бәрі өлеңмен, Ойласаңшы бос қақпай елең-селең. Өзінен бұрынғы және өзімен тұстас қазақ ақындарын Абай «жамаулы, құраулы» өлең жазғандықтан ғана өлеңнің көркемдігі, түрі «нашарлықтан» ғана мінемейді, олардың мән-мақсатының жағдайлығынанда мінейді. Ол: Қобыз бен домбыра алып, топта сарнап, Мақтау өлең айтыпты әркімге арнап. Әр елден өлеңменен қайыр тілеп, Кетірген сөз қадірін жұртты шарлап. Абай бұл өлеңінде «ақындар» деп қазақтың ақын атаулысын түгел алмай, олардың ішінен «мал үшін тілін безеп, жанын жалдағандарды» екшелеп алса, не сол «жанын жалдаған» кім екенін атап айтса, біз бұл арада «онысы дұрыс» дер едік те жүре берер ек. Себебі қайдағы мақтаншақ байға барып, қайыршылық қып мақтау өлең айтып, сөзін малға сатып, өлеңнің қадірін кетіретін «ақындар» қазақта Абайға шейін де, Абай тұсында да, Абайдан кейін де аз болмаған деп айтып кетеді. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|