Тексерілді: Күні
жүктеу/скачать 1,32 Mb.
|
Абайтану 10 сынып қмж
- Бұл бет үшін навигация:
- Сабақтың типтері
- ІІ Үй тапсырмасын пысықтау
- ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру. Абай еңбектеріне қатысты зерттеулер, ой-пікірлер
- Ғ.Тоғжановтың
| Сабақтың көрнекілігі: көркем әдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жұмыс жүргізу.. Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сұрау, жаңа сабақты түсіндіру, бекіті, бағалау, қорытындылау, Сабақтың барысы: І Ұйымдастыру кезеңі: 1. Оқушылармен амандасу, түгелдеу; 2. Оқу құралдарын, сабаққа дайындығын тексеру; 3. Сыныптың тазалығына көңіл бөлу; 4. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару; 5. Cабақтың мақсатымен таныстыру; ІІ Үй тапсырмасын пысықтау: Абайтану мәселесіне қатысты әр алуан көзқарастар туралы түсінік. Реферат жазу. Сұрақтар арқылы өткен сабақты пысықтау: Серік Сымайылұлы Қирабаев абайтану ғылымына қатысты қандай пікір айтты? «Абайтанудың арғы бастау бұлағы, қайнар көзі жайында айтқанда, алдымен Әлихан Бөкейханов, Ахмет Байтұрсынов, Міржақып Дулатовтың мақалаларын ауызға аламыз. А.Байтұрсынов, 1913 жылы «Қазақ» газетінде басылған «Абай — қазақтың бас ақыны» атты мақаласында: «Онан асқан бұрынғы-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ», — деп Абайды аса жоғары бағалады». Пікірді айтқан ғалым. 40-50 жылдарда Абайтану ғылымының жаңа белеске көтерілуіне үлес қосқан ғалымдарды атаңыз. Абайтануды дербес ғылым саласы дәрежесіне көтерген ғалымды атаңыз. ІІІ Жаңа сабақты түсіндіру. Абай еңбектеріне қатысты зерттеулер, ой-пікірлер Ғаббас Тоғжанов Абай туралы алғашқы ауқымды еңбегі – «Абай» атты моногр. очеркінен (1935) сол кезде үстем болған тұрпайы социологизмнің және соған байланысты туған «Абай үстем таптан шықты, сондықтан да ол – сол таптың өкілі» деген ағат пікірдің сілемі байқалады. Тоғжанов таптық тұрғыдан Абай «қазақтың капиталдасқан феодалдарының жоқшысы» деген тұжырым жасайды. «Абайдың тілейтін арманы жақсы бай, өнерлі, епті бай» кедей-бұқараның қамын ойламады, «орыстың дворяндар бастаған ультрасын үлгі қылады» деген солақай сын көрініс береді. Таптық тұрғыдан осылай дей тұрғанмен де, очеркте Абайдың ақындық шеберлігіне байланысты соны ойлар айтқан. Ол Абай реализмін жоғары бағалаған. Абай «қазақтың жазба ұлт әдебиетін жасауға бас болды», «орыс әдебиетінің үлгілерін алды», «жаңа әдебиет түрлерін жасады», «қазақтың тіл байлығын ұқсата білді», «Сөз патшасы - өлең тілін әдемілеп сырлап, құндызша құлпыртқан Абай болатын» (128-6.), - дей келіп, оның ақындығын «таусылмайтын бұлаққа» теңейді. Ақын туралы ойларын «Абай - самородок, қарадан оқымай шыққан талант» (137-6.), -деп түйіндейді. Ғ.Тоғжановтың «Абай» зерттеу еңбегі – қазақтың мемлекеттік көркем әдебиет баспасынан 1935 жылы жарық көрген зерттеу еңбек. Қазандағы «Кәмил Жақып» баспаханасынан латын алфавитімен жарық көрген. Автор өз зерттеуін шағын 10 тақырыпқа және қорытынды бөлімге бөліп, Абайдың ақындық жолына, ол өскен уақыт пен ортаға, ақынның жекелеген көзқарастарына, оған шығыс және орыс әдебиетінің ықпалы тақырыптарына шолу жасауды ниет еткен. Автор Абай шығармалары туралы кезінде келелі пікір айтқан А. Байтұрсынов, М. Дулатов, Ж. Аймауытов, I. Жансүгіров, Т. Рысқұлов тұжырымдарын теріске шығаруға күш салып, әділ төрелік тізгінін әміршілдік-әкімшілік нұсқауларға ұстатып, елеулі қателіктерге ұрынған. Абайды байшыл-феодалшыл ақын ретінде көрсетіп, оның әйел теңдігіне, кедейлерге көзқарасы керітартпа діншілдік талаптардан аса алмады, ұлт ақыны емес, ұлтшылдық пиғылы басым болды деп айыптайды. Абай ақындығының қалыптасу жолындағы Шығыс классиктері шығармаларының маңызын теріске шығарып, оның шыншылдық сара жолын белгілеп берген орыс әдебиеті ғана деген сыңаржақ тұжырымға ұрынады. Күнбе-күнгі тұрмыстық көріністерді ғана сынап, үлкен әлеум. мәселелерді, жалпыхалықтық тақырыптарды көтере алмады, көп өлеңі қысқа үгіт, өсиет түріндегі нәрселер ғана деген қате тұжырымдар жасайды. Дегенмен кітап соңында «Абай – самородок, қарадан оқымай шыққан талант» деп мойындауға мәжбүр болады, оның шыншылдық, қазақ поэзиясындағы жаңашыл-дық қызметін, аудармашылық шеберлігін жақсы жағынан атап өтеді. Кітап соңында қосымша ретінде автордың «Ескі әдебиет мұраларын пайдалану жайында» деген мақаласы берілген. Кітап көлемі 10,5 б. т., 8000 дана болып басылған. Жаңа туып келе жатқан ұлт буржуазиясының өкілі болуы себепті де Абай буржуазияшыл әдебиеттің ақыны, қазақ қоғамындағы буржуазияшыл ойдың атасы деген көзқарасты І.Қабылов, Ы.Мұстанбаев, Ғ.Тоғжанов, Ә.Лекеров, С.Асфандияров, Ә.Мәметова т.б. ұстанды. Мысалы, Ғ.Тоғжанов: Абай шығармаларын «… әбден капиталдасқан қазақ байының тілегінен туған жыр» деп танытты. Абай қазақ даласындағы жаңадан туып қалыптасып келе жатқан буржуазиялық топтың идеологы деген көзқарасты 30-шы жылдардағы қазақ әдебиетінің сын жанрында кең көлемде насихаттап таратуда Ғ. Тоғжановтың әрекеті басым жатты. Абайтану тарихында тұңғыш монографиялық «Абай» кітабын жазған Ғ. Тоғжановтың зерттеулік еңбегі айта қаларлықтай құбылыс болса да, ол тұрпайы социологиялық танымның шеңберінен шыға алмады. 1920 жылы басталған Абай мұрасы жайында айтыс та қоғам талабынан туындады. С.Мұқанов «Қара тақтайға жазылып жүрмеңдер шешендер» (1923), Ғ.Тоғжанов «Абай» (1935), І.Қабылов «Абайдың философиясы және оған сын» (1928) мақалалары Абайды бай табынан шыққан ақын ретінде бағалаған. Ы. Мұстанбайұлы «Абай» (1928), «Ақын Абай және пәлсапашыл Ілияс туралы» (1929), М.Әуезов «Қазақ әдебиетінің қазіргі дәуірі» мақалаларында ақын шығармашылығын қоғамдық-танымдық қызметін ашып бере алды. Абай өлеңдері төңірегінде 20- жылдарда,одан кейінгі кездерде айтыс-тартыс көп болды.Осыған орай Байтұрсыновтың «Қазақтың бас ақыны»атты 1913 жылы жарияланған мақаласындағы Абайға берген бағасы,ұлы ақынның қазақ әдебиеті тарихындағы алатын орнын анықтауы,өнерпаздық өзгешелігін,асқан шеберлігін тануы шынайы ғұлама ғалымға тән айрықша көрегендіктің,білгірліктің,өлең сөздің қадірін терең бағалай алатын ақындық сезімталдықтың,талғампаздықтың үлгісі деуге лайық.Бекейханов, Байтұрсынов, Дулатов ілесе Абай шығармашылығы жайында үлкенді-кішілі мақала жазып,ақын өлеңдерін жұртшылыққа танытуға Н.Рамазанов,Ғ.Сағди,ы.Мұстамбайұлы және Н.Н.Белослюдов тағы басқалар ат салысты.Абайдың соңғы ақындарының ішінен Ж.Аймауытұлы М.Дулатұлын ерекше атап,оның ақындық өнеріне,өлеңдерінің күшті қуаттылығына жоғары баға берді. «Міржақыптың көркем әдебиеттегі ұстазы-Абай...Ахмет,Міржақыптар алғаш қолдарына қалам алып,әдебиет майданына құтты қадамдарын бастаған шақта,олардың көз алдына адастырмас жарық жұлдыз-Темірқазық-Абай тұрды»,деген Қ.Мұхамедханұлының пікірі А.Байтұрсынов,М.Дулатұлының Абайды өздеріне ұстаз санап,үлгі тұтқандығын анықтайды. Абайдың әдеби мұрасын халықтық тұрғыдан танытуда революционер – демократтардың пікіріне сүйене отырып, 30 – шы жылдардың ортасында тұңғыш рет Абайды халықтық ақын ретінде танытуда бастама пікір көтерген әдебиет сыншысы Мұқаметжан Қаратаев еді. Өзінің А. С. Пушкинге арналған мақаласында: «Пушкин поэзиясында Белинский тапқан халықтық, сатира, көркемдік деген үш элемент Абайдың поэзиясында да табылады… Екеуінің шығармасында да, халықтың, еңбекші адамның тілегі көрініп тұрады», - деп Абайды халықтық мүдденің жыршысы ретінде таныстырады. Осы мақаланың артынша – ақ Абайдың әдеби мұрасын танып бағалауда елеулі кедергіге айналған кейбір Абай мұрасын зерттеушілердің (С. Мұқанов, І. Жансүгіров, Ғ. Тоғжанов, І. Қабылов т.б.) тұрпайы социологиялық көзқарастары алғаш рет сынға алынып: «Абай маңындағы сынның әлі күнге дейін жетіліп кетпеуіне негізгі себеп – осы вульгарлық әдіс» - әдебиет саласында сірескен пікір сеңінің бұзыла бастаған қалпын көрсетті. жүктеу/скачать 1,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|