6. Жіңішке сөздің айағы дауыссыз дыбыс болса, тәуелдеуде себтеу бұлай жалғанады:
«Ел» д.с. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Жекеше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
Көбше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
елім
елімнің
еліме
елімді
елімде
елімнен
елдерім
елдерімнің
елдеріме
елдерімді
елдерімде
елдерімнен
|
елің
еліңнің
еліңе
еліңді
еліңде
еліңнен
елдерің
елдеріңнің
елдеріңе
елдеріңді
елдеріңде
елдеріңнен
|
елі
елінің
еліне
елін
елінде
елінен
елдері
елдерінің
елдеріне
елдерін
елдерінде
елдерінен
|
30) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша ел, жез, бет, ійек, күш, тіс жана басқа сондай айағы дауыссыз дыбысты жіңішке сөздерді тәуелді қалыбта жалғаулатыу.
Ортақ тәуелдеуді себтеу.
7. Жұуан сөздің айағы дауысты дыбыс болса, ортақ тәуелдеуге себтеу бұлай жалғанады.
«Апа» д.с. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Жекеше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
Көбше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
апамыз
апамыздың
апамызға
апамызды
апамызда
апамыздан
апаларымыз
апаларымыздың
апаларымызға
апаларымызды
апаларымызда
апаларымыздан
|
апаңыз
апаңыздың
апаңызға
апаңызды
апаңызда
апаңыздан
апаларыңыз
апаларыңыздың
апаларыңызға
апаларыңызды
апаларыңызда
апаларыңыздан
|
апасы*
апасының
апасына
апасын
апасында
апасынан
апалары
апаларының
апаларына
апаларын
апаларында
апаларынан
|
31) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша айағында дауысты дыбыс бар жұуан сөздерді жалғаулатыу.
8. Жіңішке сөздің айағы дауысты дыбыс болса, ортақ тәуелдеуге себтеу бұлай жалғанады:
«Іні» д.с. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Жекеше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
Көбше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
ініміз
ініміздің
інімізге
інімізді
інімізде
інімізден
інілеріміз
інілеріміздің
інілерімізге
інілерімізді
інілерімізде
інілерімізден
|
ініңіз
ініңіздің
ініңізге
ініңізді
ініңізде
ініңізден
інілеріңіз
інілеріңіздің
інілеріңізге
інілеріңізді
інілеріңізде
інілеріңізден
|
інісі
інісінің
інісіне
інісін
інісінде
інісінен
інілері
інілерінің
інілеріне
інілерін
інілерінде
інілерінен
|
32) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша айағы дауысты жіңішке сөздерді ортақ тәуелдік түрінде жалғаулатыу.
9. Жұуан сөздің айағы дауыссыз йа жарты дауысты дыбыс болса, ортақ тәуелдеуге себтеу бұлай жалғанады:
«Бас» деген с. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Жекеше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
Көбше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
басымыз
басымыздың
басымызға
басымызды
басымызда
басымыздан
бастарымыз
бастарымыздың
бастарымызға
бастарымызды
бастарымызда
бастарымыздан
|
басыңыз
басыңыздың
басыңызға
басыңызды
басыңызда
басыңыздан
бастарыңыз
бастарыңыздың
бастарыңызға
бастарыңызды
бастарыңызда
бастарыңыздан
|
басы
басының
басына
басын
басында
басынан
бастары
бастарының
бастарына
бастарын
бастарында
бастарынан
|
33) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша айағы дауыссыз жана жарты дауысты жұуан сөздерді ортақ тәуелдік түрінде жалғаулатыу.
10) Жіңішке сөздің айағы дауыссыз йа жарты дауысты дыбыс болса, ортақ тәуелдеуге себтеу бұлай жалғанады:
«Күш» д.с. 1-жақ 2-жақ 3-жақ
Жекеше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
Көбше:
Атау
Ілік жалғау
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
күшіміз
күшіміздің
күшімізге
күшімізді
күшімізде
күшімізден
күштеріміз
күштеріміздің
күштерімізге
күштерімізді
күштерімізде
күштерімізден
|
күшіңіз
күшіңіздің
күшіңізге
күшіңізді
күшіңізде
күшіңізден
күштеріңіз
күштеріңіздің
күштеріңізге
күштеріңізді
күштеріңізде
күштеріңізден
|
күші
күшінің
күшіне
күшін
күшінде
күшінен
күштері
күштерінің
күштеріне
күштерін
күштерінде
күштерінен
|
34) Дағдыландырыу. Осы үлгі бойынша айағы дауыссыз йа жарты дауысты жіңішке сөздерді ортақ тәуелдік түрінде жалғаулатыу.
Жай сөз бен тәуелді сөз себтеулерінің арасындағы айырықтар:
Жай сөздің себтеулері Тәуелді сөздің себтеулері
Бейтараб
Барыс жалғау
Табыс жалғау
Жатыс жалғау
Шығыс жалғау
|
-ға, -ге
-ды, -ны
-да, -де
-дан, -ден
-нан, -нен
|
1-жақ
-а, -е
-ды
-да, -де
-дан, -ден
-нан, -нен
|
2-жақ
-а, -е
-ды
-да, -де
-дан, -ден
-нан, -нен
|
3-жақ
-на, -не
-ны
-нда, -нде
-нан, -нен
|
Тәуелдеуді жіктеу.
17) Жіктеу жалғаулары тәуелдеуге қыйғаш жалғанады, йағный жіктеудің бірінші жағы тәуелдеудің екінші жағына келіб, жіктеудің екінші жағы тәуелдеудің бірінші жағына келіб жалғанады.
Мыйсал үшін төмендегі тәуелдеулі сөздерді алыб жіктеу жалғауларын қосыб қарайық!
Анам, анаң, анасы, қызым, қызың, қызы, жауым, жауың, жауы.
Оңаша тәуелдеуді анайы жіктеу.
(менің) (сенің) (оның)
Жекеше:
|
анам
|
анаң
|
анасы
|
1-жақ (мен)
|
–
|
анаңмын
|
анасымын
|
2-жақ (сен)
|
анамсын
|
–
|
анасысын
|
3-жақ (ол)
|
анам
|
анаң
|
анасы (ды)
|
|
|
|
|
Көбше:
|
аналарым
|
аналарың
|
аналары
|
1-жақ (мен)
|
–
|
аналарыңмын
|
аналарымын
|
2-жақ (сен)
(сендер)
|
аналарымсын
(аналарымсындар)
|
–
–
|
аналарысын
(аналарысындар)
|
3-жақ
|
аналарым
|
аналарың
|
аналары(ды)
|
Жекеше:
|
қызым
|
қызың
|
қызы
|
1-жақ
|
–
|
қызыңмын
|
қызымын
|
2-жақ
|
қызымсын
|
–
|
қызысын
|
3-жақ
|
қызым
|
қызың
|
қызы(ды)
|
|
|
|
|
Көбше:
|
қыздарым
|
қыздарың
|
қыздары
|
1-жақ
|
–
|
қыздарыңмын
|
қыздарымын
|
2-жақ
|
қыздарымсын
|
–
|
қыздарысын
|
3-жақ
|
қыздарым
|
қыздарың
|
қыздары (ды)
|
Жекеше:
|
жауым
|
жауың
|
жауы
|
1-жақ
|
–
|
жауыңмын
|
жауымын
|
2-жақ
|
жауымсын
|
–
|
жауысын
|
3-жақ
|
жауым
|
жауың
|
жауы (ды)
|
|
|
|
|
Көбше:
|
жауларым
|
жауларың
|
жаулары
|
1-жақ
|
–
|
жауларыңмын
|
жауларымын
|
2-жақ
|
жауларымсын
|
–
|
жауларысын
|
3-жақ
|
жауларым
|
жауларың
|
жаулары (ды)
|
Оңаша тәуелдеуді сыпайы жіктеу.
(менің) (сенің) (оның)
Жекеше:
|
анам
|
анаң
|
анасы
|
1-жақ (біз)
|
–
|
анаңбыз
|
анасымыз
|
2-жақ (сіз)
|
анасымыз
|
–
|
анасысыз
|
3-жақ (ол)
|
анамыз
|
анаңыз
|
анасы (ды)
|
|
(менің)
|
(сенің, сендердің)
|
(оның, олардың)
|
Көбше:
|
аналарым
|
аналарың
|
аналары
|
1-жақ (біздер)
|
–
|
аналарыңбыз
|
аналарымыз
|
2-жақ (сіздер)
|
аналарымсыз
|
–
|
аналарысыз
|
3-жақ (олар)
|
аналарым
|
аналарыңыз
|
аналары (ды)
|
Жекеше:
|
қызым
|
қызың
|
қызы
|
1-жақ
|
–
|
қызыңбыз
|
қызымыз
|
2-жақ
|
қызымсыз
|
–
|
қызысыз
|
3-жақ
|
қызымыз
|
қызысыз
|
қызы (ды)
|
|
|
|
|
Көбше:
|
қыздарым
|
қыздарың
|
қыздары
|
1-жақ
|
–
|
қыздарыңбыз
|
қыздарымыз
|
2-жақ
|
қыздарымсыз
|
–
|
қыздарысыз
|
3-жақ
|
қыздарымыз
|
қыздарысыз
|
қыздары (ды)
|
Жекеше:
|
жауым
|
жауың
|
жауы
|
1-жақ
|
–
|
жауыңбыз
|
жауымыз
|
2-жақ
|
жауымсыз
|
–
|
жауысыз
|
3-жақ
|
жауымыз
|
жауыңыз
|
жауы (ды)
|
|
|
|
|
Көбше:
|
жауларым
|
жауларың
|
жаулары
|
1-жақ
|
–
|
жауларыңбыз
|
жауларымыз
|
2-жақ
|
жауларымсыз
|
–
|
жауларысыз
|
3-жақ
|
жауларымыз
|
жауларыңыз
|
жаулары (ды)
|
Достарыңызбен бөлісу: |
