Тақырып Ғылыми зерттеудің ұғымдық аппараты және құралдары -3сағат

1.Ғылыми-ұғымдық аппараттың мемлекеттік стандарттары.

2.Зерттеудің өзектілігін, жаңалылығын, тәжірибелік маңыздылығын анықтау.

3.Зерттеудің мақсатын, мәселесін қою.

4.Ұсынылған зерттеудің объектісінің, пәнінің, гипотезінің, міндеттердің әдістемесін анықтау.

Студенттердің оқу жетістіктерін бағалау жуйесі

Соңғы жүз жыл ішінде ғылыми тілінде мәнді өзгерістер болған жоқ. Бұл ғылыми шығарманың түріндегі белгілі консерватизм туралы айқындалып отыр. Демек, курстық, дипломдық, диссертациялық жұмыстардың тілі бір және тек орындалған ғылыми жұмыстың көлемімен ерекшеленеді.

Ғылымның тілін жақсы білу үшін ғылыми қызметінің реттемеленген өнім түріндегі кандидаттық диссертацияға және зерттелінетін студенттік жұмыстарға назар аударғаны жөн. Кандидаттық диссертацияны ресімдеу кезінде мағлұматты аппараттың элементтерін аударылуы қажетті талап болып табылады.

Ғылыми зерттеудің мағлұматты аппараты зерттеудің көкейтестілігін, мақсатын, мәселесін, нысанын, затын, болжамын, міндеттерін, әдістерін, жаңалығын және тәжірибелік маңыздылығын құрастырады.

Зерттеудің көкейтесті тақырыбы – бұл қазіргі уақытта және қазіргі жағдайда аталмыш мәселені, сұрақты және міндетті шешу үшін маңызды деңгейі. Көкейкестің баяндалуы көпсөзді болмау керек. Оның сипаттамасын кейін айтудын қажеті жоқ. Кандидаттық диссертация үшін шамамен бір-екі парақ, диплом жұмысы – бір, курстық жұмысы үшін мәтіннің жарты беті жеткілікті.

Зерттеудің көкейтесті тақырыбын ашқан кезінде не қажет және тақырыпты қалау ашу керек?

Сипаттаманың екі негізгі бағытын айтуға болады. Біріншісі таңдаған тақырыптың зерттелмегендігімен байланысты. Аталмыш жағдайда тақырыптың нақты аспектілері толық көлемінде зерттелмегендіктен және жүргізілген зерттеу бұл кемшілікті меңгеру үшін бағытталғандықтан зерттеу көкейтесті. Көкейкесті сипаттаманың екінші бағыты зерттеуде алған деректердің негізінде нақты тәжірибелік міндеттерді шешу мүмкіндігімен байланысты. Ғылыми зерттеу мағлұматты аппаратының элементін сипаттаған кезінде бұл бағыттардың біреуі және басқасы бірге қатысады.

Зерттеудің мақсаты мен мәселесі.

Мақсат – бұл зерттеуді өткізген кезінде болашақта шығатын көрініс.

Мәселе. Мәселені сұрақпен жиі ұқсастырады. Көбіне бұл дұрыс. Әрбір мәселе – бұл сұрақ. Бірақ әрбір сұрақтың өзі мәселе емес.

Мәселе – бұл айқын және танылмаған шекарасында тұратын сұрақ. Мәселені қою, демек бұл шекараға шығу.

Мәселе ескі білім өз негізсіздігін көрсеткен кезінде, ал жаңа білім толық түрін қабылдамаған кезінде пайда болады. Осыған байланысты ғылыми мәселе – бұл рұқсатты талап ететін қарама-қарсылық жағдай.

Зерттеу нысаны мен заты.

Зерттеу нысаны – тану үшін проблемалық жағдайды туғызатын процесс немесе құбылыс. Зерттеу жұмысын жүргізген кезінде зерттеу нысаны мен затының бірнеше анықтама нұсқалары болады. Бірінші жағдайда зерттеу нысаны мен заты өзара тұтас және бөлшек, жалпы және жеке қатынаста болады. Зерттеу заты зерттеудің тақырыбын анықтайды.

Зерттеудің заты мен нысанын анықтайтын басқа тәсілі: нысанды сынау арқылы, ал зат – оларда зерттелу арқылы болжамдайды.

Зерттеудің болжамы мен міндеттері.

Болжам – расталмаған және бекерге шығарылмаған қандай да болмасын құбылысты түсіндіру үшін ұсынылған ұсыныс. Болжам – бұл мәселенің шамаланған шешімі.

Болжам ғылыми іздеудің басты бағытын анықтайды. Ол зерттеудің барлық процесін ұйымдастыратын негізгі әдіснамалық құралы болып табылады.

Ғылыми болжамға келесі екі талапты қояды:

а) болжамның құрамында анықталмаған түсініктер болмау керек;

б) ол қолда бар болған әдістемелер арқылы тексерілу керек.

Болжамды тексеру дегеніміз не? Бұл логикалық жағынан бұдан шығатын нәтижелерді тексеру дегеніміз. Тексеру нәтижесінде болжамды растайды немесе бекерге шығарады.

Зерттеудің міндеттері – жұмыста қойылған мақсаттарға қол жеткізу, мәселені шешу үшін немесе зерттеудің тұжырымдалған болжамды тексеру үшін орындауды қажет ететін зерттеу әрекеттері.

Зерттеу әдістемесі.

Зерттеуде әдіснамадан басқа мақсат пен қорытындыны ажырату керек. Айтарлықтай, мақсат – бұл бұл зерттеуді өткізген кезінде болашақта шығатын көрініс. Қорытынды – бұл нақты шыққан көрініс. Ал әдістеме қалай біз оны алдық деген сұраққа жауап береді, яғни қандай әдістер арқылы және қандай жағдайда. Әдістеменің сипаттамасы толық болу үшін оны сипаттаған кезінде нақты сызбаға (Эксперименттік зерттеудің үлгілі құрылымын көру) сүйенгені жөн.

Ғылыми жаңалық.

Айтарлықтай, зерттеудің өткізу мақсаты білімнің қоғамы үшін жаңалық ашу. Курстық немесе диплом жұмысы туралы сөз қозғаған кезінде бұл талаптар сақталатынын айта кету қажет, бірақ ол тиянақты емес. Бұл ғылыми жұмыстар үшін қорытындылардың жаңалығы субъективті сипаттамасы болу, қоғамға деген қатынасы бойынша емес зерттеуге деген қатынасы бойынша анықталуы мүмкін. Мұндай жағдайда жүргізілген жұмыс ғылымда (қоғамда) белгілі шешімдерді үлгілеу түрінде болуы мүмкін. Кандидаттық диссертация туралы сөз болған жағдайда қоғам үшін жаңа білімді алу талаптары міндетті болып табылады.

Диссертациялық, дипломдық немесе курстық зерттеудің жаңалығын не құрастыруы мүмкін? Қандай танымдық жағдайлар жаңа білімді алу үшін қолайлы?

Тәжірибелік маңыздылығы

Ғылыми зерттеудегі тәжірибелік мағынасының екі негізгі сипаттамалы бағытын көрсеткені жөн. Біріншісі бұдан алынған деректермен, екіншісі – қолданылған әдістемемен байланысты.

Зерттеу қорытындыларының тәжірибелік маңыздылығы келесі мүмкіндіктерге негізделуі мүмкін:

• 
  қандай да болмасын тәжірибелік міндеттің негізінде шешімі;
  
• 
  алдағы ғылыми зерттеуді өткізу;
  
• 
  қандай да болмасын мамандарды дайындау процесінде шыққан деректерді қолдану.