51. Фазалық жылдамдық. Толқын ұзындығы. Бұзылусыз сымдар.
Кез келген ортаның бір нүктесінде пайда болатын тербелістер шекті жылдамдықпен тарайды. Тербеліс көзінен алысырақ орналасқан нүктелерге тербеліс кешігіп жетеді. Тербелістің біртұтас ортада таралу процесі толқын деп аталады. Толқын таралғанда, орта бөлшектері орын ауыстырмайды, тепе-теңдік маңында тербеледі. Сондықтан барлық толқындарға тән қасиет – толқындық процесте зат тасымалы болмайды, энергия ғана тасымалданады. Серпімді ортада таралатын механикалық тербелістер серпімді толқындар деп аталады.
Серпімді толқындарбойлық және көлденеңболып екіге бөлінеді. Бойлық толқындарда орта бөлшектері толқынның таралу бағытымен тербеледі. Ал көлденең толқындарда орта бөлшектері толқынның таралу бағытына препендикуляр жазықтықта тербеледі.
Тербеліс уақыт мезетінде жететін нүктелердің геометриялық орны толқындық бет деп аталады. Толқындық беттің пішініне қарай толқындар жазық немесе сфералық болуы мүмкін.
Толқын келесі параметрлермен сипатталады: - бірдей фазада тербелетін жақын бөлшектер арақашықтығы толқын ұзындығы деп аталады;-период, бір тербелістің уақыты; - жиілік, бірлік уақыт ішіндегі тербеліс саны. Олардың арасындағы байланыс:
, .
Толқынның теңдеуі уақыт пен кеңістіктікке тәуелді функция болып табылады. осі бойымен ауытқулар таралғанда, орта бөлшегінің тепе-теңдіктенығысуыкоордината менуақыттың функциясы болып есептеледі, яғни.
Егер тербеліс көзі жазықтығында жататын нүктелердің тербелісі функциясымен сипатталса, онда тербеліс көзінен қандай да бірқашықтықта орналасқан бөлшектерге тербелісуақытқа кешігеді, мұндағы- толқынның таралу жылдамдығы.қашықтықта орналасқан орта бөлшектерінің тербеліс теңдеуі.
Толқындарды сипаттау үшін толқындық сан қолданыладыn .(5.1)
Толқындық сан ұзындығы тең кесіндіге қанша толқын ұзындығы сәйкес келетінін көрсетеді. Ендеше
мұндағы - толқынның бастапқы фазасы;
- жазық толқынның фазасы. (5.2) теңдеуі – осінің бойымен таралатын жазық толқынның теңдеуі.
Толқын фронтына перпендикуляр бағытталған бірлік вектормен сипатталатын кез келген бағытта жазық толқын таралғандатолқындық вектор енгізеді. Бұл жағдайда жазық толқынның теңдеуі келесі түрде жазылады:, мұндағы.
Достарыңызбен бөлісу: |