Түйсік жоспар
Көру түйсігі Көру түйсіктеріне түсті және жарықты білдіретін түйсіктер жатады. Біздің
жүктеу/скачать 267,23 Kb.
|
Н.Сымбат Түйсік
Айдос Зван, Н.Сымбат Түйсік, Н.Сымбат Түйсік, 9- сынып Қазаақ тілі , Short tP Anar, 2
- Бұл бет үшін навигация:
- 1)Хроматикалық
- Есту түйсіктері
Көру түйсігіКөру түйсіктеріне түсті және жарықты білдіретін түйсіктер жатады. Біздіңтүйсінетін түстеріміз хроматикалық және ахроматикалық деп екіге бөлінеді1)Хроматикалық түстерге кемпірқосақтың түстері жатады: қызыл, сары, жасыл, көк, қара көк, күлгін.2)Ахроматикалық түстерге ақ, қара және олардың арасында орналасқан қоңыр түстер жатады.Көру түйсігінің мүшесі көз болып табылады. Ол негізінен көз алмасынан және одан шығатын көру жүйкесінен түрады. Көз алмасы үш түрлі қабаттан тұрады: сыртқы, тамырлы, торлы.Дәм түйсінулері Дәм түйсінулеріне тәттіні, қышқылды, ащыны, тұздын түйсіну жатады. Дәм түйсінулері иіс түйсінулері сияқты белгілі дәмге тән заттар мен құбылыстарбойынша аталады. Мәселен, біз сүттің, еттің, майдың, нанның т.б.дәмі туралы айта аламыз. Дәм түйсіктерінің мүшесіне тілдің жоғары жағы мен таңдайдыңжұмсақ бөлігі жатады. Тілдің сілекей белігінде ерекше дәморталықтары орналасқан. Ерекшеліктері бойынша әртүрлі дәмтүйсіктері тілдің жоғары жағына әртүрлі орналасқан. Тілдің негізгі немесе артқы бөлігі ащы дәмге ерекше сезімтал, тілдің: ұшы тәттіге сезімтал, ал шеттері қышқылға. Тілдің ортаңғы бөлігідэм түйсіктеріне сезімтал емес.Есту түйсіктеріЕсту түйсіктеріЕсту түйсіктері- бұл дыбыстарды түйсіну. Дыбыстар екі түрге бөлінеді: музыкалық дыбыстар (әннің әуендері, музыкалық аспаптардың дыбыстары) және шулы дыбыстар (сылдырла ысқырық, тарсылдау, түрсілдеу, үрғылау және т.б). Ес түйсіктерінің мүшесі құлақ болып табылады.Дәм түйсінулері Дәм түйсінулеріне тәттіні, қышқылды, ащыны, тұздын түйсіну жатады. Дәм түйсінулері иіс түйсінулері сияқты белгілі дәмге тән заттар мен құбылыстарбойынша аталады. Мәселен, біз сүттің, еттің, майдың, нанның т.б.дәмі туралы айта аламыз.Дәм түйсіктерінің мүшесіне тілдің жоғары жағы мен таңдайдыңжұмсақ бөлігі жатады. Тілдің сілекей белігінде ерекше дәморталықтары орналасқан. Ерекшеліктері бойынша әртүрлі дәмтүйсіктері тілдің жоғары жағына әртүрлі орналасқан. Тілдің негізгі немесе артқы бөлігі ащы дәмге ерекше сезімтал, тілдің: ұшы тәттіге сезімтал, ал шеттері қышқылға. Тілдің ортаңғы бөлігідэм түйсіктеріне сезімтал емес. Тері түйсіктері Тері түйсіктеріне түйсіктердің екі тобы жатады: сипай сезу және температуралық. Бұл түйсіктердің тері түйсіктері деп аталуының себебі: осы түйсіктердің аяқталған жүйке аппараттары (рецепторлар) теріде және біздің ағзамыздың сілекей қабықтарында орналасқан.Сипай сезу түйсіктері - бұл түйсіктер сипай сезу немесе тактилдік түйсіктер, сонымен қатар тегістік және бұдырлық түйсіктер. Тері сезгіштігінің барлық түрлері контактылық сезгіштікке жатады. Тері сезгіштік адамның бүкіл денесіне бірдей бөлінбеген. Тері рецепторларының ерекше көп жинақталуы -алақанда, саусақтардың ұштарында және еріндерде. Сипай сезуде қол және қолдың саусақтары ерекше үлкен рөл атқарады. Адамныңқолы мен оның саусақтары қоршаған дүниені тануда сипай сезудің арнаулы мүшесі қызметін атқарады. Мәселен: көзі көрмейтін, құлағы естімейтін белгілі ғалым О. Скороходова қоршаған дүниені сипай сезу мүшесі арқылы, яғни қолдың саусақтары немесе алақаны арқылы қызыл және жасыл жарықты түстерді ажырата білгендігін айта кеткен жөн. Оның көру, есту мүшелері істемегенмен, сипай сезу түйсінулерінің күшті дамығандығын мысалға келтіруге болады. Температуралық түйсіктерге жылылық пен салқындық түйсіктерін жатқызуға боладыжүктеу/скачать 267,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|