Тлеукенов Чингис б-201

Описторхоз

Описторхоз (грек. opіsthen – артында, артқы және orchіs – аталық без, ен) – ішек құрт ауруы.[1] Аурудың қоздырғышы – ұзындығы 4 – 13 мм-дей жалпақ құрт описторхис. Денесінің алдыңғы бөлігінде екі сорғышы болады. Ересек құрт адамның, иттің, мысықтың, терісі бағалы аңдардың өт жолдарын, бауырын, ұйқы безін зақымдап, нәжіс арқылы сыртқы ортаға (суға) түскен құрт жұмыртқаларын моллюскалар жұтады. Олардың денесінде құйрықты дернәсілдер (церкариялар) дамиды. Моллюскалардан шыққан церкариялар балықтардың денесіне еніп, олардың тері астында не бұлшық ет қабаттарында тіршілік етеді. Адамдарға аз тұздалған, дұрыс ысталмаған не шикі балық етін жегенде жұғады. Аурудың жасырын кезеңі 2 – 4 аптаға созылады. Содан кейін жедел түріне өтеді. Бұл кезде науқастың температурасы көтеріліп, басы, бұлшық еттері ауырып, буыны сырқырайды, терісінде қышыма бөртпе пайда болады. Ауру асқынып, созылмалы түріне өткенде, науқастың оң жақ қабырғасының астында ауырсыну пайда болып, бауыр және өт қалтасы үлкейеді. Ас қорытуы бұзылып, лоқсиды. Егер дер кезінде ем қолданылмаса, әр түрлі асқынулар дамиды. Мысалы, іріңді холангит, перитонит, жедел панкреатит, т.б. Ауруға диагноз лабораторияда қойылады. Алдын ала жүргізілетін шаралар: балық етін дұрыс өңдеп, пісіру; эпидемия шыққан жерде дұрыс санпединстанциялық-ағарту жұмыстарын жүргізу. Емі: празиквантил препаратын қабылдау.

Описторхоз Еуроазиялық құрлықта кеңінен таралған. Оны Шығыс және Орталық Еуропаның бірқатар елдерінде тіркейді. Ресей мен ТМД елдерінде инфекцияның кең тараған ошақтарын Батыс Сібір, Солтүстік Қазақстан (Оби және Ертіс бассейні), Пермь және Киров облыстары мен Қама, Вятка, Днепр, Десна, Сейма, Солтүстік Донец, Оңтүстік Бұға өзендерінің бассейндері байқайды. Ең қиын жағдайды Батыс Сібірде атап өтеді, онда ірі Обь-инвазияның Ертіс ошағы орналасқан.

Халықтың инвазияға сезімталдығы жоғары. Ресей Федерациясының солтүстігіндегі тұрғындардың описторхозымен зақымдануы 80-100% - ға жетеді және тамақтану ерекшеліктерімен байланысты: термиялық өңделмеген балықты пайдалану және соңғысының инвазиялануы жоғары дәрежемен. Жергілікті орыс халқының зақымдануы біршама төмен.

Елді мекендердегі описторхоздың негізгі көзі-адам, үй жануарлары (мысықтар, шошқалар) немесе синантропты кеміргіштер. Берілу механизмі-фекальды-ауызша, берілу жолы-тағамдық.

Жұқтырғаннан кейін 3-4 аптадан кейін (10-20 дейін) инвазия көзі нәжіспен қоршаған ортаға описторх жұмыртқаларын бөледі.

Адам үшін жұқтыру көзі-тұқы тұқымдас балықтар, метацеркаримен инвазирленген және тамаққа шикі немесе жартылай тұз түрінде қолданылатын. Басқа да жыраулар, елец, торттар жұққан.