Тұлғаның әлеуметтенуі

Тұлғаның әлеуметтенуі

• Индивид пен қоғам арасындағы қарым- қатынас.
• Әлеуметтену және бірегейлік теориялары (Т.Парсонс, Г.Х.Мид).
• Әлеуметтену кезеңдері.
• Бірінші реттік әлеуметтену.
• Екінші реттік әлеуметтену.
• Әлеуметтенудің ересектік шақтағы кезеңі.
• Гендерлік әлеуметтену.
• Гендерлік тәртіп.
• Бірегейлік және тұлға.
• Әлеуметтік және жеке бірегейлік.
• Рөлдер және мәртебелер.

АДАМ ИНДИВИД ТҰЛҒА

• «Адам» деген – адамзат баласының жер бетіндегі басқа биологиялық организмдерден өзгеше қасиеттерін сипаттайтын жалпылама ұғым.
• «Индивид» адам тегінің нақты өкілі, жеке адам.
• Индивидуалдық – бұл әр адамның өзіне ғана тән жеке-дара қасиеттерінің жиынтығы, яғни бір адамның екінші адамнан айырмашылығы.
• «тұлға» дегеніміз, адамның тек табиғи-биологиялық қасиеті ғана емес, ол табиғаттан тысқары тұрған, тек қана қоғамда өмір сүріп, қоғаммен тығыз байланыс-қатынастар негізінде қалыптасқан адамдардың мәні.

Әлеуметтену – мәдениетке және қоғамға араласу үшін қажетті ережелерді, тәжірибелерді және құндылықтарды үйрену процесі.

• Әлеуметтенудің басты сипаты әлеуметтік рөлдерді үйрену болып табылады. Рөлдерге белгілі бір әлеуметтік жағдайдағы кез келген адамнан күтілетін мінез-құлық пен ойлау тәсілдері жатады
• Әрбір ұстаным тиісті қимылдарға, айтатын нәрселерге және басқа да адамдармен өзара әрекетке түсу жолдарына қатысты белгілі бір сенімдерден тұрады.(мысал:маймыл,)
• Баламен серуендеу, сөйлесу, оған мейірлену, күлімсіреудің барлығы да тұрақты әрі тығыз қарым-қатынас орнату арқылы оны әлеуметтендіру болып табылады.

Индивидті тұлғаға айналдыру процесі әлеуметтену деп аталады.

• “Әлеуметтену” ұғымы жалпылама түрде индивидтің әлеуметтік топ пен жалпы қоғамға тән мәдениет ұғымына кіретін және индивидке қоғамдық қарым-қатынастардың белсенді субъектісі ретінде қызмет атқаруына мүмкіндік беретін белгілі бір білім, норма, құндылық, ұстаным, мінез үлгілері жүйелерін меңгеру процесін сипаттайды.
• Әлеуметтендіру дегеніміз –бұл топтық тәжірибені игеру үрдісі.

ӘЛЕУМЕТТЕНУ ПРОЦЕСІ

Әлеуметтену процесі негізгі өмір тізбектері деп аталатын сатылардан өтеді. Бұл

• балалық,
• жастық,
• ересектік
• қарттық шақ.

Әлеуметтену процесінің нәтижеге жетуі

Ескі құндылықтарды, нормаларды, рөлдер мен мінез-құлық ережелерін ұмыту әлеуметсіздену деп аталады.

• Ескі құндылықтарды, нормаларды, рөлдер мен мінез-құлық ережелерін ұмыту әлеуметсіздену деп аталады.
• Содан кейінгі ескі құндылықтардың орнына жаңа құндылықтарға, нормаларға, рөлдер мен мінез-құлық ережелеріне үйрену қайта әлеуметтену деп аталады.

Рөлдік тұжырымдама

Американың әлеуметтік психологиясында ХХ ғасырдың 30-шы жылдары пайда болды.

Оның ірі өкілдері Кули Чарльз Хортон (1864-1929ж.ж.), Мид Джордж Герберт (1863-1931ж.ж.)

Ч. Кули тұлғаның қалыптасуы айналасындағы адамдармен алуан түрлі қарым-қатынастар мен байланыстар негізінде болады деп тұжырымдады. Осылардың негізінде адам өзінің «айналадағы мен» деген имджін жасайды. Ол үш элементтен құрылады:

а) жұрт мені қалай қабылдайды;

ә) жұрт менің сыртқы түріме қалай әсер етеді;

б) мен жұрттың тигізген ықпалына қалай жауап беремін.

Бұл теория біздің қоғамдық пікірді қалай қабылдап, оған қалай жауап беру керектігін түсіндіреді.

Мид: адамның тұлғаға айналу процесі үш түрлі сатыдан тұрады

• Бірінші иммитация.
• Екінші, ойын сатысы
• Үшінші саты – ұжымдық ойын

3. Фрейдтің айтуынша тұлға бойында үш элемент бар: Ид– ішкі «мен» қанағаттануға деген ұмтылыс қоздыратын қуат көзі. Эго– «мен» нақтылық негізінде тұлғаны бақылауды іске асырудың элементі. Супер эго– жоғарғы «мен» басқаша айтқанда тұлғаны үлгі-өнегелік жағынан бағалайтын элемент.