«Қазақтардың бұл талабының ешқандай да негiзi жоқ. Олардың өз жерiн иемденуiне ешқашан да ешкiмде заңды құқық берген жоқ», – деп шiмiрiкпей жауап бердi
«Қазақтардың бұл талабының ешқандай да негiзi жоқ. Олардың өз жерiн иемденуiне ешқашан да ешкiмде заңды құқық берген жоқ», – деп шiмiрiкпей жауап бердi. Сөйтiп, Токвиль айтқандай, ұлы жазалау машинасы iске қосылды.
Адам, азамат, топ, ұлт ретiнде жазалау тәсiлiнiң кез-келген қатыгез түрiмен күресуге болады. Бiрақ та солардың iшiндегi ең қауiптiсi және «қаражүздiсi» – шовинизм, яғный, ұлттық өшпендiлiктi қоздыратын өлермен өктемдiк. Бұл – ешқандай емi табылмайтын, тұқым қуалайтын қатерлi дерт. Одан айығу мүмкiн емес. Патшалық Ресей де, кеңестiк Ресей де отар ұлттарды тұқыртып, тұқымын тұздай құрту үшiн осынау жазалау құралын iске қосты. Бұл қарудың оқ-дәрiсi ретiнде православиелiк миссионерлiк шоқындыру саясаты пайдаланылды. Осындай тағылық тәсiлдi мемлекеттiк саясат пен басқару құралына айналдырған:
«Үкiмет, бiрiншiден: жазалаудың жабайы, қатыгез түрiн қолдана отырып, ұлттық тiлдi, дәстүр-салтты, дiндi, ұлттық қасиеттiң барлығының көзiн құрту арқылы мұқым қазақты дербес ұлт ретiнде жойып жiберiп, мұқым даланы орыстандыруға:
