Туристік шаруашылықтың және онымен қатар жүретін базаның дамуы нәтижесінде табиғи ортаның урбанизациясы

Жыл сайын күшейіп келе жатқан туристік миграция, сонымен қатар инфрақұрылымға байланысты онымен бірге жүретін капиталдық салымдар, өнеркәсіптің, урбанизация деңгейінің және көліктің  дамуы тәрізді факторлар  табиғи ортаға қауіп-қатер туғызады.

  Табиғи ортаға кері әсер ету түрлері алуан түрлі, ал олардың кейбіреулері болса өте зиянды. Бірақ  бұлардың барлығын  туризмде дұрыс жоспарланбаса, дамымаса және басқарылмаса одан ары күрделене түседі —  ол кері экологиялық әсер туғызуы мүмкін, олардың ең зияндысы төменде келтірілген:

  -туристік шаруашылықтың және онымен қатар жүретін базаның  дамуы нәтижесінде табиғи ортаның урбанизациясы;

  -ауаның туристік жүйе кәсіпорындары мен ұйымдарының әсерінен ластануы, әсіресе көлік құралдарымен және коммуналдық құрылымдармен, сонымен қатар туристік аудандарда іштен жану қозғалтқышының шамадан тыс қолданылуы (автокөліктер, автобустар, такси, мотоциклдер және басқалар). Белгілі дәрежедегі ластанулар көптеген туристердің алыс сапарларда және жергілікті жерлердегі ауа тасымалында қолданылатын ұшақтар әсерінен де болады;

   -туристік кәсіпорындардың су көздерін ағынды сумен ластауы (канализация жүйелерінің дұрыс орналастырылмауы және қонақүйлер мен  басқа да объектілердің қатты қалдықтарды дұрыс пайдаланбауыны4  әсерінен), туристік көлік құралдарымен, автокөлік жуу және т. б. Канализациялық құбыр арқылы шығарылатын қалдықтардың кеселінен өзендер, көлдер және жағалауға жақын сулар ластанады, ал қалдықтардың жерге сіңуінен  -жер асты сулары  ластанады;

  -Бірненеше факторлардың әсерінен ландшафт эстетикасының нашарлауы  және оның түбегейлі жойылып кетуі: туристік құрылымдардың шамадан тыс шоғырлануы, олардың тиімсіз  орналасуы (нашар жобаланған қонақ үйлер мен басқа да туристік объектілер, объектілердің жергілікті жердің көрінісін бұзуы), аса безендірілген және өте үлкен  жарнамалық тақталардың қолданылуы;

• 
    табиғи орындардығы туристердің  артынан қалатын қалдықтар мен қоқыстарды жою мәселесі;
  
• 
    туристердің табиғат аймақтарын  жиі және дұрыс қолданбауы  және туристік объектілердің  тиімсіз орналасуы  нәтижесінде табиғат зоналарының  экологиясының бұзылуы. Бұл әсіресе туристерді көп қызықтыратын теңіз жағалауы, таулы және шөлді экожүйелер үшін өте қауіпті;
  

  Рекреация, туризм және табиғи орта бірі-бірімен тығыз байланысты. Табиғат және географиялық орта туристерді қызықтыратын көптеген құрамдардан тұрады. Туризмнің дамуы оң және кері экологиялық әсерді туғызуы мүмкін. Туризмнің дамуы және оны басқару  оның табиғи ортамен үйлесімді жүруі және оған кері әсерін тигізбеуі, туризмнің бірқалыпты дамуының  маңызды факторы болып табылады. Туризмді экологиялық тұрғыдан  дамыту жоспарын құру үшін ең алдымен туризмнің табиғи ортаға әсерін бағалау қажет. Егер туризм  дұрыс жоспарланса, дамыса және басқарылса, ол оң экологиялық әсер тигізуі мүмкін:

1. 
   маңызды табиғи аудандардың қорғауға алынуына, қалыптасуына және қаржыландырылуына, сонымен қатар ұлттық парктер мен қорықтардың  дамуына  жағдай жасайды;
   
2. 
   археологиялық және тарихи объектілердің  сақталуын қаржыландыруға  көмектеседі. Қазіргі кезде туристік мақсатта кіші және ірі қалаларда тарихи аудандар сақталып, дамып келе жатыр;
   
3. 
   табиғи ортаның сапасын жақсартуға көмектеседі;
   
4. 
   жергілікті туристік аймақтың экологиялық мәселелеріне баса назар аудару;
   
5. 
   туризм және табиғатты қорғау
   

Демалыс  пен  туризм  үшін  табиғи  жағдайларға  баға  беру  өте  қиын . Емдеу ресурстарына  баға  беруден  айырмашылығы келесі  факорлар  арқылы  анықталады . Табиғи  тартымдылығы  олардың  күтімділігі эгзотикалық  және  қайталанбайтындығы.  Баға субекті мен обектінің  өзара  қатынасын көрсетсе онда баға беру ретті төмендегідей кезеңдерден  тұрады .

1. 
   Обектіні бөлу ,  табиғи  кешендердің  компонентері  мен  қасиеттерін  бағалау . 
   
2. 
   Субъектіні бөлу оның  позициясы ойынша баға  беру.
   
3. 
   Бағалау  өлшемін  құрастыру , зерттеу мақсатын  сондай-ақ  субъект қасиеттерін  анықтау . 
   
4. 
   Градиациялық  баға  беру шкалалар параметрлерін  жасау.
   

1. 
   Медико- биологиялық ,демалысты  ұйымдастыру  үшін табиғи  ланшафты  комфорты  дәрежесін  табу .
   
2. 
   Психологиялық–эстетикалық  табиғи ортаның  және обектілерінің  дамушы ларының  атративтік  эмоциялық әсеріне  талдау  жасау .
   
3. 
   Технологиялық  - арнайы  және  кешенді  туристік  ресурстардың  жүйесін құру мүмкіндігін  туризмнің  ұйымдастыру  үшін  ресурстар шараларын анықтау
   

1. 
    Туризм сферасы бойынша табиғатты қорғауға байланысты жүргізілуге тиісті жұмыстарды шартты түрде екі топқа бөліп қарауға болады:
   
2. 
   Үйірме жұмыстарында,туристік базаларда т.б. жерлердегі экологиялық бағыттағы тәрбие жұмыстары.
   
3. 
   Туристік база туристік кешендер аумақтарында,маршруттарда жүргізілетін нақты жұмыстар.
   

  Турбазалар мен маршруттарда табиғатты қорғауға байланысты жүргізілуі тиіс нақты жұмыстардың ішіндегі қазіргі заманға байланысты маңыздысы- ол маршруттар бойында арнайы демалыс орындарн: тамақтанатын,шылым шегетін,қалдықзаттарды тастайтын дерлерді алдын-ала  дайындау болып табылады. Бұл жұмыстар ең алдымен табиғатты механикалық ластанудан сақтауға бағытталса,екінші жағынан туристерге,әсіресе шет елдерінен келетін турисерге,көрсетілетін қызмет сапасын жақсартуға бағытталады.

  Туризмнің табиғи ортаға,яғни белгілі бір аумаққа халық шаруашылығының бір саласы ретіндегі түсіретін күш салмағы шектен шықпауы керек. Егер түсірілетін күш салмақ аумақтың табиғи тұрақтылығынан артып кетсе,онда ол аумақта болатын теріс өзгерістер ауқымы кеңейеді. Екінші сөзбен айтқанда,табиғи ортада болатын теріс өзгерістер сипаты оған тигізілетін сыртқы ортаның шамасына байланысты болады. Табиғи ортаға әсер ететін сыртқы орта күштері табиғаты жағынан екіге бөлінеді:

1. 
   табиғи сыртқы орта күштері.
   
2. 
   адам қоғамы күштері немесе антропогендік фактор.
   

1. 
   табиғи ортаға түсірілетін күш салмағыны.
   
2. 
   табиғи орталардың сыртқы орта күштеріне деген табиғи тұрақтылығына байланысты.
   

• 
  аумақты экскурсия және туристік жорықтар мақсатында жиі айдалану;
  
• 
  аймақтарды рекреациялық мақсатта,яғни адамдардың демалысы мен емделуін қамтамасыз ету мақсатында құрақты пайдалану; турбазалар, саноторийлер,демалыс үйлерін,пансионаттар салу және олардың  тұрақты жұмыс істеуі.
  

  Аумақты туристік мақсат үшін таңдап алу екі түрлі бағытта жүргізіледі:

1. 
   рекреациялық мақсатта.
   
2. 
   жалпы туризм бойынша тұрақты пайдалану үшін.
   

• 
  Рекреация мақсатында аумаққа баға беру мына компоненттер мен элементтер бойынша жүзеге асады: жер бедері,климат немесе  ауа-райы, оның ішінде жауын-шашын мөлшері,су ресурстары және өсімдік жамылғысы.
  
• 
  Туризм бойынша аумақты тұрақты мақсатта пайдалану үшін баға беру төмендегідей компонеттер бойынша жүргізіледі: жер бедері,климат немесе ауа-райы,оның ішінде жауын-шашынның түсу мөлшері,су ресурстары топырақ және өсімдік жамылғысы.