Учебная программа курса по развитию функциональной грамотности 15-летних школьников, потенциальных участников pisa-2015
жүктеу/скачать 1,31 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Деңгей
- Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
- Танымдық сала
- Мысалдары
- Түсінік
- Қолданыс
- Синтез
- Баға
|
Математикалық сауаттылық жетістіктерінің деңгейі, сондай-ақ ең төменгі 1-деңгейден ең жоғарғы 6-деңгей диапазонында түрленеді. Осы деңгейлердің әрқайсысы сипаттау қажетті құзыреттіліктердің негізінде қалыптасады (4-кесте). 4-кесте – Математикалық сауаттылық жетістіктерінің деңгейі
Оқу сауаттылығы жөнінде білім алушылардың жетістік деңгейінің саны жетіге сәйкес келеді. Олар оқырманға ең күрделі талаптар қоятын тапсырмалардың ең төменгі – 1 Б-дан ең жоғарғы 6-деңгейге дейін бөлінген. Оқырман сауаттылығының әр деңгейіне сәйкес оқырман білігінің нақты сипаттамасы төменде көрсетілген (5-кесте).
5-кесте – Деңгейлер / оқу сауаттылығы
Қорытынды PISA-2015 зерттеуінің әлеуетті қатысушылары – 15 жастағы оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту курсы орта білім беру ұйымдарында оқу жоспарының вариативті бөліміндегі сағат есебінен өткізілетін элективтік курс болып табылады. Оқушыларды әлеуметтенуге және дербестіндіруге бағыттау, болашақ кәсіби қызметі саласын жауапты таңдау мен саналы дайындау осы элективтік курстың мақсаты болып табылады. PISA-2015-тің әлеуетті қатысушылары 9-сынып оқушылары немесе колледждердің бірінші курс студенттері болғандықтан, элективтік курс орта білім беру ұйымдарының тиісті оқу пәндерінің 8–9-сынып мұғалімдері мен оқушыларына ұсынылған. Курс математика, биология, химия, физика, география, сонымен қатар қазақ немесе орыс тілі және әдебиеті секілді базалық пәндерді толықтыратын «қондырма» рөлін атқаратындықтан, курс ұзақтығы мен кезеңдерін мұғалімдердің өздері белгілейді. Бағдарлама материалды құрылымдау мен іріктеудің негізгі принциптері, сондай-ақ «қондырмалық» элективтік курсты жүргізу есепке ала отырып, базалық оқу пәндерін оқытудың күтілетін нәтижелері бойынша қажетті бағдарды ұсынады. Сонымен қатар, бағдарлама PISA-2015 зерттеуіне енген қосымша өлшемдер бойынша кейбір ұсынымдарды қамтиды. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 1 « Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012– 2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 25 маусымдағы № 832 қаулысы 2 Основные результаты международного исследования образовательных достижений 15-летних обучающихся PISA-2012. Култуманова А., Бердибаева Г., др. – Астана: НЦОСО, 2013. – 283 с. 3 Опубликованы сводные результаты Программы международных сопоставлений 2011 года о реальном размере мировой экономики. Кіру режімі: http://www.worldbank.org/ru/news/press-release/2014/04/29/2011-international-comparison-program-results-compare-real-size-world-economies, тегін. 4 Сыздыкова Г.С. Обновление содержания среднего образования в контексте международных сравнительных исследований. Режим доступа: http://old.group-global.org/ru/storage_manage/download_file/32228, свободный. 5 Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011–2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы // Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 07 желтоқсандағы № 1118 Жарлығы. 6 PISA, TIMSS зерттеулерінің тапсырмалары негізінде оқушылардың математикалық сауаттылығын дамыту. Әдістемелік құрал. Развитие математической грамотности учащихся на основе заданий исследования PISA, TIMSS. Методическое пособие. – Астана: Ы.Алтынсарин атындағы ҰБА, 2014. – 97 б. 7 PISA, PIRLS халықаралық зерттеулер контекстінде оқу сауаттылығын дамыту. Әдістемелік нұсқау. Развитие грамотности чтения в контексте международных исследований PISA, PIRLS. Методические рекомендации. – Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2014. – 80 б. 8 Қисымова А.Қ., Нұрланов Е.Б. Біртұтас педагогикалық процесте сабақтың технологиялық картасын құрудың соны үлгісі (Қисымова А.Қ. және Нұрланов Е.Б. бойынша). «Әлеуметтік жаңғырту жағдайында білім беру жүйесін жетілдіру»: халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары (Астана, 6-7 желтоқсан, 2013 ж.). Астана: «Ы. Алтынсарин атындағы ҰБА» РМҚК, 2013. – Б.339–346. 9 Нурланов Е. Обновление учебных программ среднего образования как технологическая основа развития функциональной грамотности школьников Республики Казахстан. Онлайн платформа «G-global». Режим доступа: http://old.group-global.org/ru/storage_manage/download_file/34858, свободный. 10 Big Dog & Little Dog's Performance Juxtaposition [Электронды ресурс] / Bloom's Taxonomy of Learning Domains. The Three Types of Learning – 2014. Кіру режімі: http://www.nwlink.com/~donclark/hrd/bloom.html, тегін. 1-қосымша Б. Блумның танымдық сала таксономиясы бойынша оқу мақсаттарын тұжырымдау мен оқу тапсырмаларын құрастыру картасы Б. Блумның танымдық сала таксономиясы қазіргі заманғы білім парадигмасына барынша толық сәйкес келетін, кеңінен тараған мақсат болжау тетігі ретінде танымал. Б. Блум ажыратып сипаттаған танымдық іс-әрекет сатылары TIMSS және PISA зерттеулерінің критерийлер жүйесімен үйлеседі. Аталған екі халықаралық зерттеудің танымдық немесе құзыреттілік критерийлерін үш топқа біріктіруге болады: 1) білім, 2) қолданыс және 3) ой толғау. Көпшілік педагогтерге белгілі, алайда локальды қолданылатын Блум сатылары мән-мағынасымен халықаралық зерттеулерге келесідей сәйкес келеді (2-сурет) [4]: 
2-сурет – Б. Блум таксономиясының оқыту мақсаттары және халықаралық салыстырмалы зерттеулердің критериалды жүйесі арасындағы сәйкестік Б. Блум бойынша танымдық салаға білім әрі ақыл-ой дағдыларын дамыту процесі жатады. Бұл саланың құрамына ерекше фактілерді, рәсімдер үлгілері мен ұғымдарды еске түсіру немесе оларды тану секілді қызметтер кіреді, бұлар ақыл-ой қабілеттері мен дағдыларын дамытады. Төмендегі кестеде әр алуан мінез-құлықтар алты ірі категорияға біріктіріліп, ең қарапайымынан барынша күрделісіне дейін тізілген тәртіпте беріліп отыр. Берілген категорияларды қиындық деңгейлері деп түсінсе болады, өйткені әрбір келесі деңгейге өту үшін оның алдыңғысын меңгеріп алу қажет (6-кесте). 6-кесте – Б. Блумның когнитивтік салалары таксономиясы бойынша оқу мақсаттарын тұжырымдау және олардың сипаттамасы [8]1
6-кестеде көрсетілген танымдық үдеріс сатыларының түйінді етістіктерін пайдалана отырып, гуманитарлық және жаратылыстану циклі пәндерінің кешенді сұрақтары мен тапсырмаларын құрастыруға болады. 2-қосымша Б. Блумның танымдық сала таксономиясы бойынша оқу мақсаттарын тұжырымдау мен оқу тапсырмаларын құрастыру картасын қолданудың практикалық мысалы6 Блумның танымдық сала таксономиясы бойынша оқу мақсаттарын тұжырымдау мен оқу тапсырмаларын құрастыру картасы «Біржан мен Сара» айтысы жайында» деп аталатын тақырып мысалында қарастырылған (Қазақ әдебиеті, 9-сынып). Тақырыбы: «Біржан мен Сара» айтысы жайында». Күтілетін нәтиже:
Scaffolding7 педагогикалық тәсіліне сәйкес оқу материалын түсіну үшін алдын ала жағдай туғызу қажет. Мысалы, «Білім» сатысы (категориясы) бойынша оқу мақсаттарына қол жеткізуге алдын ала дайындалған слайдтар жәрдемдеседі [9]. Титулдық слайд. № 2 слайд
№ 3 слайд 1-тақырыпша. Біржан мен Сара шығармашылығына шолу № 4 слайд
№ 5 слайд Ұстаздары және «өнер мектебі» – Біржан Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Сегізсері, Нүркен сияқты халық ақындарының өнерінен нәр алған. – 1865 жылы Абаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етті. – Біржанның өзі де кейінгі ақындарға үлгі-өнеге бола білді, сондықтан соңына ерген жыр дүлдүлдері аз болған жоқ: Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Балуан Шолақ, Ғазиз ақын, Естай ақын, Үкілі Ыбырай, Жарлығап Берді, т.б. № 6 слайд Біржан сал өлеңдерінің тақырыбы – Біржан әндері нәзік сезімді, ол – сұлулықты, адамгершілік пен ізгілікті жырлаған сыршыл ақын. – Адал достыққа, жалынды жастық пен мөлдір махаббатқа арналған өлеңдері: - «Ғашығым», «Қаламқас», «Ләйлім шырақ», «Айтбай», т.с.с. – Әлеуметтік мән-мазмұндағы өлеңдері: - «Жанбота», «Адасқақ», «Көлбай», «Шідер», т.с.с. – Қоғамдық әділетсіздік, өмірдің баянсыздығына, торығу мен қиянатшылдыққа наразылық тақырыбындағы әндер: - «Теміртас», «Жамбас сипар», «Жонып алды», «Алтын балдақ», «Көкек», т.с.с.
Белгілі қанша жұртқа атым – Сара... – Туған жері – Талдықорған облысы Ақсу ауданы. – Балалық шағы: - жетімдік зардабын шегіп, жоқ-жетік көріп, тұрмыс тауқыметін тартып өскен; - атақты Молықбай қобызшымен Түбек ақындар өңірдегі әнші-ақындар ортасында өтеді; – Жастық шағы: - ән мен күй, асқақ жырға ынтық жас қолына домбыра алып, шаршы топқа түседі; - өнерімен көпке танылып, талай ақындармен сөз жарысына түсіп, оза шауып бәйге алған жүйрік атанады.
«Біржан мен Сара» айтысының жинақталуы жайында – Айтыс болған жер: 1871 жылы Алматы облысы, Қапал-Ақсу өңірі. – Айтыстың баспа бетінде жиналуы: - 1898 жылы Қазанда Жүсіпбек қожа Шайхисламұлы «Қисса Біржан сал мен ақын Сара қыздың айтқаны» деген атпен жариялады; - 2-нұсқасы Зайсаннан табылып, Қазанда «Біржан сал мен Сараның айтысқаны» деген атпен жеке кітап болып басылды; - 1907 жылы Әріп Тәңірбергенұлының жинақтап бастырған нұсқасы жарық көрді.
2-тақырыпша. «Біржан мен Сара» айтысының сюжеттік желісі
Біржан мен Сара айтысының өзекті тақырыбы – Қазақ әйелдерінің бас бостандығының сол замандағы әлеуметтік мәселелермен байланысы. – Көркем де айшықты сөз жарысымен кестеленген сөз өнерінің көрінісі. № 11 слайд Айтыстың идеясы – Сара сияқты қазақ қыздарының басындағы әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеу. – Өнер саңлақтарының қоғамдық ортадағы әншілік, ақындық, адамгершілік қасиеттері мен өнерді дайындау. № 12 слайд Біржан мен Сара айтысының сюжеттік желісі І. Айтыстың басталуы: – Сараның сөзі: - Сара өзін ер Қаптағай ішінде ешкімді алдына салмаған, ешкімнен сүрінбеген, жеке-дара екенін айтады; - бірден өзінің жеке басының билігі болмай «берекесіз арбашыға бере салған пұлындай» сезінеді; - сөйтсе де, 18-ге шыққан жасына дейін 6 ауыл, 3 ағасының ортасында әкесі үшін ұлдай болып өскен, еркелігі мен еркіндігіне сенім білдіре сөйлейді; - жан-жағын шаужайынан қаумаласа да Тұрысбектің ауылына келген Біржанның ыңғайынан шошымағанына сенімді; № 13 слайд ...сюжеттік желісі (жалғасы) – Біржанның берген жауабы: - Біржан сері өзін бірден орта жүздің бұлбұлы мен ақиық мұзбалағына, қыранына теңеп, Сараны ығыстыра сөйлейді; - «Бұл үйде Сара бар ма, отыр не ғып?» деп оны қарсы алмағанын кінәлап, өзінің «әкеңдейлермен» де істес болғанын айтып, өктемдік танытады.
...сюжеттік желісі (жалғасы) ІІ. Айтыстың бұдан арғы өрбуі: – Сара Біржанның есен-амандығын сұрауға келе қоймадың деген кінәсіне «Хауаға бұрын барған Адам ата» деген ұтқыр жауап танытады; – Біржан сал Сараның осал жан еместігін сезгендей «келімсек әкең неге құлға берді?» деп Сараның ықтиярсыз Жиенқұлға атастырылып қойғанын көлденең тартады; – Біржан: «Көкшетау дуанына даңқым барған», – деп, қарсыласына тағы да өктемдік танытып, ықтыра сөйлейді; – Сара оған «Өзіңді-өзің қанша мақтасаң да сендей қаңғырған қаршығаға іліне қоятын ештеңе жоқ» екенін, ал өзінің «қамысты терең көлдің сұқсұрымын» деп асқақтай жауап қатады;
Сюжет жалғасы – дәстүрлі айтыстармен сабақтастығы ІІІ. Айтыс ақындарының өз мықтыларын мадақтауы: – Бұдан соңғы айтыс шұмақтарында екі жақта өз руларының атақты адамдары мен батырларын дәріптеп*, бірінен-бірі асыра мақтайды. Әділетсіздік танытқан оқиғаларды мінеп, әшкерелейді; _________ * Біржан мен Сараның тілге тиек еткен жерлестерінің есімдері келесі слайдта берілген. № 16 слайд Біржан мен Сара мадақтап өткен танымал руластары 
№ 17 слайд Сюжет оқиғасының шиеленісі IV. «Айтыстың қызуы»: – Екі ақынның ширыға сөз таластыруы барысында Сара өзін өзінің «бір басына тең келетін еркек» жоқтығымен, «бұлбұлша сайраған дауысына құс айналатындай» өзін ақ тұйғындай сезінетінін айтады; – осыдан кейін Біржан сөздің жезін алтындай қылып сөйлеген Сараның жүйріктігіне тамсана отырып, әкесі Тұрысбектың «жанашырлығымен тоты құсты» сұрұқсыз Жиенқұлға атастырғанын мінеп, «жақсыны көрмек үшін» күйеуіңді «тез шақырт» деп өткір мысқыл, әжуа келемежге көшеді.
Сюжет оқиғасының шарықтау шегі V. Айтыстағы Сараның «ширығуы»: – Біржанның бұл сөздері Сараның арқасына соғылған қамшыдай батады, өзін «қор боп ұшқан қызыл гүлдей» сезініп, «есекке қосақталғандай» өткен күндеріне қатты налиды; – Сара өзінің бас бостандығы жөніндегі «қайғы-мұңын» ел ішіндегі «жақсылар өздері білер деуші» деп үмітенгенінің бекер болғанын ендігі жерде «ұяттан кісі өлмейді», сондықтан «Құдай қосқан иесін» алғызуды бұйырады; – Сөйтсе де Сараның бүкіл ел намысын қорғауы мен өр мінезі өз аузынан айтылған жыр жолдарынан ерекше айқындалады; – Сара Жиенқұлға: «Біржан салға ақ құйрық, көңіл ашар, шай секілді келіп сәлем берсін»,– дейді; – Жиенқұлды Біржан қанша кемітсе, Сара соншалықты «арғынның тайына да баламайтын арғымағындай», ал Біржанның тырнағына татымайтын Тарғындай батыр зор деп көрсетеді. № 19 слайд Сюжет оқиғасының шешімі VI. Айтыс соңы: – Әлеуметтік теңсіздіктің құрбаны болған Сара Біржан салдың алдында «жеңілгенін» еріксіз мойындайды; – Біржанның Жиенқұлды қайта-қайта шақырып көргісі келгендігінен емес екенін түсінеді. Оның түйгені – «жиналған қаптағай жақсылары, неге менің көз жасымды көргілерің келмейді, басыма бостандық алып беріңдер» деп бар дауысымен айқайлай айтқысы келгендігі еді; – айтыстың соңғы шумақтарына Біржан Сараның өнері мен өр мінезіне ерекше тәнті болады, «мұндай дана туған сенің обалың Есімбек пен Тұрысбекке» дейді; – өнерің мен айбатың мен көрген нелер жүйріктің «тырнағынан садаға кетсін» дейді.
3-тақырыпша. «Біржан мен Сара» айтысы – қазақ ауыз әдебиеті мен мәдениетінің інжу-маржаны
Ақындар айтысының эталоны – Біржан мен Сараның айтысы – ХІХ ғасырдағы қазақ халқының болмыс-тіршілігін жан-жақты суреттейтін көркем туынды. – Бұл айтыс атақты екі ақынның арасындағы сөз айтысы ғана болмай, айтыс өнеріндегі көркемдік куаты, тіл бейнелілігі жағынан ерекше эстетикалық талғам биігінен көрінген айтыстың үздік үлгісі ретінде қазақ ауыз әдебиетінің тарихынан ерекше орын алады. № 22 слайд Қазақ опера өнерінің классикасы – Айтыс негізіндегі Қ. Жұмалиевтің либреттосы* бойынша 1946 жылы М. Төлебаев «Біржан–Сара» операсын жазды. – Сол жылы Алматыдағы Қазақ опера және балет театрында премьерасы өтті. – 1949 жылы операға КСРО мемлекеттік сыйлығы берілді. ________
* Либретто (итальянша libretto – кітапша) – музыкалық шығарманың, көбінесе операның сөздері. «Білім» және «Түсінік» сатылары бойынша тапсырмалар Біржан сал деген кім? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Бүгінде біз Сара Тастанбекқызын кім деп білеміз? ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Біржан сал өз өлеңдерінде нені дәріптейді, нені айыптап, нені арман тұтады? ________________________________________________________________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 4. Оқулықтағы не хрестоматиядағы айтыстың өлең жолдарына қарап, Біржанның руы кім екенін тап. ____________________________________________________________________ 5. Оқулықтағы не хрестоматиядағы айтыстың өлең жолдарына қарап, Сара қай рудан екенін тап. ____________________________________________________________________ 6. Біржан мен Сараның жас шамасындағы айырмасы қандай? __________________________________________________________________________ 7. «Біржан мен Сара» айтысының қазақ әдебиеті төрінен орын алуының себебі неде? __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 8. Тұрысбек, Жиенқұл деген кімдер? __________________________________________________________________________ 9. Сараның неше ағасы бар? __________________________________________________________________________
1. Сараның басындағы шарасыз жағдайдың бар екенін айтыскердің қайсысы бірінші болып жырлады? Бұл жөнінде айтылған жерді айтыстың ішінен тауып, алғашқы және соңғы өлең жолдарын жаз. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ 2. Біржан мен Сараның қоғамдағы әділетсіздік танытқан оқиғалардың мінеп, әшкерелейтін сөздерін айтыстан тауып, алғашқы және соңғы өлең жолдарын жаз. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
М. Әуезовтің айтыс ақындарының тегінде қалай жеңілетіні туралы ойы «Біржан мен Сара» айтысында жүзеге асты деуге болады? Ойыңды түсіндір. __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________
Сынып келесі топтарға бөлініп, өздеріне берілген жағдайды қарастырып, өз ойларын айтыстан алынған үзінділермен қуаттайды: 1-топ – «Біржанның өзге ауылда жүре тұра, оның беткеұстар ақын-қызының әкесін, күйеуін кемсітуі мақсатты әрекет пе, әлде шалыс басу ма?»; 2-топ – «Сараның атам заманнан келе жатқан дәстүрдің бірі – атастыруға өз өнерімен қарсылық білдіруі әділсіздікке қарсы күрес пе, әлде бұзақылық па?»; 3-топ – «Айтысты тамашалаушы ауыл тұрғындарының айтыскерлердің оларға сілтеген айыптарына наразылық білдірмеуі момындық па, әлде өнер алдында бас июі ме?».
Кестені толтыра отырып, сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.
жүктеу/скачать 1,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
