Учебно-методического комплекса для преподавателя
Өзін-өзі бағалау сұрақтары
жүктеу/скачать 393,21 Kb.
|
ÐеÑодиÑеÑкие оÑÐ½Ð¾Ð²Ñ ÑазÑабоÑки ÑÑебно-меÑодиÑеÑкого комплекÑа дÐ
- Бұл бет үшін навигация:
- Әдебиеттер тізімі
- Дәріс 6. Отбасы және қазіргі заман Дәрістің мақсаты
- Дәріс жоспары
| Өзін-өзі бағалау сұрақтары:
1.Индивид пен қоғам арасындағы қарым-қатынас 2.Әлеуметтену және бірегейлік теориялары 3.Гендерлік әлеуметтену 4.Жеке мәртебе Әдебиеттер тізімі: Дэвид Бринкерхоф,Роуз Уейтс,Сюзан Ортега «Әлеуметтану негізідері».Астана 2018. Дэвид Г.Майерс «Әлеуметтік психология» Астана 2018 Джордж Ритцер,Джеффри Степницки «Әлеуметтану теориясы» Астана 2018 Энтони Кенни «Антика философиясы» Астана 2018 Эллиот Аронсон «Көпке ұмтылған жалғыз» Астана 2018 Дәріс 6. Отбасы және қазіргі заман Дәрістің мақсаты: Отбасы: типологиясы,қызметтері,тұжырымдар. Негізгі ұғымдар: Отбасы типологиясы,неке мен отбасы. Дәріс жоспары: 1.Отбасы түрлері. 2.Неке түрлері. 3.Отбасы құндылықтары 4.Қазіргі заманғы отбасы 1.Тарихқа көз жүгіртсек, қай елде болмасын, қай жерде болмасын адамдар әдеттегідей туыстарымен, айталық, күйеуі, бір немесе бір- неше әйелі, олардың балалары, ата-әжелері, аға-әпкелері, іні-қарын- дастары, бөлелері, жиендері т.б. бәрі бірге тұрған. Отбасының мүндай түрін кеңейтілген отбасы деп атайды. Ә у л е т т ің ұтымды түстары көп: әңгімелесетін, жаныңды үғып, құшағын жаятын адам әрдайым жа- ныңнан табылады, кішкентай балаң қараусыз қалмайды, үйдегі қарт немесе мүгедек адамдар жалғызсырамайды, шығындарды бөлісіп тө- леуге болады. АҚШ-та кеңейтілген отбасы көлемі шамамен 12 пайыз және бұл көрсеткіш жыл санап өсуде. Мұның екі себебі бар (Du Toit, Bachtell, & Haggerty 2011). Біріншіден, экономикалық мәселелердің салдарынан адамдар ақша үнемдеу үшін туыстарымен бірге тұруға мәжбүр бола бастады. Екіншіден, соңғы жылдары АҚШ-қа кеңейтіл- ген отбасы құндылықтарын ұстанатын елдерден иммигранттардың келуі көбейген. Олар жаңа қоныстарында да осы тенденцияны жал- ғастырып жатыр. Дегенмен америкалықтардың басым бөлігі (ауқатты қоғамда өмір сүретін басқа адамдар секілді) нуклеар отбасында тұруды қалайды. Н у кл е а р о тб ас ы н ы ң құрамында ата-анасы мен олардын, кәмелетке толмаған балалары ғана болады. Нуклеар отбасын-тәуелсіз өмір сүргісі келетіндер және ата-анасын немесе туысқандарын асырағысы келмей- тіндер таңдайды. Сонымен бірге көптеген адамдар жұмыс орнының не мектебінің қашық болуына байланысты нуклеар отбасында тұрады. Дәстүрлі нуклеар отбасы (ата-ана мен жасы 18-ге толмаған ба лалары) АҚШ-та қазір бұрынғымен салыстырғанда сирек кездеседі. Отбасылардың 30 пайызы және үй шаруашылығының 21 пайызы ғана осы үлгіні ұстанады (U.S. Bureau of the Census 2011d). Оның op- нына ересектердің өмірлік серігі болмаса, туыстарымен емес, не жал- ғыз, не достарымен, не сүйгендерімен, не балаларымен бірге тұруы көбейген. АҚШ-та кең таралып келе жатқан отбасы үлгісі - арал ас отбасы. Аралас отбасында ерлі-зайыптылардың біреуінен ғана туған, яғни ар- тынан еріп келген балалары болады. Мысалы, Джим мен Мисаконың отбасын алайық. Джимнің бүдан бұрынғы отбасынан екі баласы, Ми- саконың бірінші некесінен бір бала, екінші некесінен тағы бір баласы бар делік және Джим мен Мисаконың ортақ бір баласы болсын. Осы адамдардың барлығын бірге алганда аралас отбасы шығады. Ажырасу тым көбейгендіктен, балалардың басым бөлігі қазір толыққанды емес отбасыларда өмір сүріп жатыр. Осылайша, балалар бірнеше үйдің арасында сенделуге мәжбүр. Олар аптаның бір бөлігін анасымен, ал келесі бөлігін әкесімен бірге өткізуі мүмкін. Жазғы дема- лыстары да солай: ата-әжесінің немесе әкесінің не шешесінің бұрын- ғы жұбайының үйінде өтеді. Мұндай отбасында балалар ата-аналары- ның жаңа жұбайларымен, олардың балаларымен, өгей балаларымен араласып, олардың кейбірін немесе барлығын да отбасының бір мүше- сі деп тани алады. Соңғы уақытта бір жынысты некелердің көбеюі отбасы табиғаты мен оның мағынасы жайлы қосалқы мәселелер туындатты. 2. АҚШ-та және Батыс елдерінде моногамиялық неке деп аталатын үлгі қалыптасқан. Бір уақытта эр еркек тек бір әйел ғана ала алады және әр әйел тек бір ер адамға ғана түрмысқа шыға алады. Алайда кейбір елдерде бір жұптан артық алуға мүмкіндік беретін полигамия үл- гісі де кездеседі. Көбіне ер адамға бір уақытта бірнеше әйел алуға рұқ- сат беріледі, ал әйелдің бірнеше күйеуі болуын қарастыратын қоғам жоқтың қасы. Полигамияға рұқсат ететін, тіпті бүл тенденцияны үдетуді көз- Толыққанды емес отбасы- дейтін қоғамдардың өзінде шектеулер бар. Бұған елдегі әйел мен ер балалары бірнеше үйдің арасында санының шамалас болуы себеп. Егер бір азамат (әдетте бай әрі қуатты) өмір сүретін отбасы. әйелді қос-қостан алса, енді бірі жалгыз қалуы ықтимал. Сондықтан полигамия қабылданған қоғамдардың өзінде моногамия басым және Моногамия - тек бір әйел мен бір жас жігіттердің жарды мүлдем басқа жақтан іздеуіне тура келуі мүм- күйеу болатын неке. Кін. 3. Отбасы — бірлесіп күн көретін, туыстық қатынаста тұратын адамдар тобы. Балалар тәрбиесін жүзеге асырып, басқа да қоғамдық тұрғыдан мәнді қажеттіліктерді қанағаттандыратын некелік немесе туыстық қатынастармен байланысқан адамдар тобы. Отбасының маңызды сипаты - оның қызметі, құрылымы және динамикасы болып табылады. Отбасылық құндылықтар дегеніміз бір-бірін сүйіп қосылған жанұялардың отбасын сақтау үшін қолданатын ежелден келе жатқан салт-дәстүрі. Әрбір отбасының өз құндылықтары болады. Ол құндылықтар ежелден бері келе жатқан немесе жаңадан шығарылған құндылықтар болуы мүмкін.Бұдан басқа адамдар отбасылық құндылықтарды басты 3 топқа бөледі. Олар дәстүрлі , қазіргі , тәрбиелі отбасылық құндылықтар деп аталады. 4.Бақытты отбасылық өмір барлық америкалықтардың басты мақсаты болып қалғанымен, соңғы онжылдықтарда оған жету жолдары өз- герді. Соңғы кездері адамдар үйлену мен бірге тұрудың, балалы болу (некеден тыс болса да) мен болмаудың, жұмыс пен отбасының арасын- да таңдау жасау жөнінде көбірек ойланатын болды. Айналып келген- де отбасылық өмірін сақтап қала алмай ажырасып жатады.Некелесу ме, әлде бірге тұру ма? Бірге тұру дегеніміз - романтикалық/жыныстық серігімен неке қидырмай-ақ бірлесіп өмір сүру. Қазір АҚШ-та жұптардың жар- тысынан көбі некелескенге дейін бірге өмір сүреді және америка- лықтар арасында өмірінің қандай да бір бөлігін азаматтық неке- де өткізетіндер бола береді (Kennedy & Bumpass, 2008). Ескеретін жайт - жұптардың некелескенге дейін бірге тұруы олардың отба- сылық қанағаттануына немесе тұрақтылығына эсер етпейді (Jose, O’Leary, & Moyer, 2010). Бірге өмір сүру әрдайым некелесуге алып келе бермейді. АҚШ- та некелесу деңгейінің төмендеу себебі бірге түрып жатқандар арасында балалы бола түра үйленгісі келмейтіндердің көбеюінен. Отбасы мәселесін зерттейтін әлеуметтанушы Эндрю Черлиннің (Andrew Cherlin, 2004) пайымдауынша, біз қазір неке институты- ның ыдырауын, некенің қоғам мен адамдар үшін қажетті екен- дігін айқындайтын әлеуметтік нормалардың құлдырауын көріп отырмыз. Бұл процесс бірге тұратын жұптар заңды құқықтарға (бір-бірінің мүлкіне мираскер болу және айырылысқан жағдайда жұбайлық қамтамасыз етуді сот арқылы талап ету) ие болғаннан кейін қанатын кеңге жайды. Ал кейбіреулердің гомосексуалдық некені жақтап (не қарсы шығып) күресуі америкалықтар үшін не- кенің әлі де маңызды түсінік екенін білдіреді. Балалы болу керек пе, жоқ па? Бұдан бұрын айтылғандай, америкалықтардың төрттен үш бөлігі балалы болуды жоспарлайды. Бірақ балалы болу мацызынан айырылып ба- рады: 1990 жылы жүргізілген кездейсоқ ұлттық сауалнаманың берген нәтижесі бойынша, тек 41 пайыз ересектер балалы болу - отбасын қүру үшін маңызды дейді, ал 65 пайызы бұл ойды құптамайды (Livingston & Cohn, 2010). Сонымен қатар америкалықтар баланың некелі отбасында дүниеге келгені маңызды деп санамайды және балалы болуды кейінге қалдырады немесе асырап алуды жөн көреді жүктеу/скачать 393,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|