Учебно-методического комплекса для преподавателя
Өзін-өзі бақылау сұрақтар
жүктеу/скачать 393,21 Kb.
|
ÐеÑодиÑеÑкие оÑÐ½Ð¾Ð²Ñ ÑазÑабоÑки ÑÑебно-меÑодиÑеÑкого комплекÑа дÐ
Өзін-өзі бақылау сұрақтар:1.Урбанизация 2.Халық және әлеуметтік құрылым 3.Халық санының өсуін түсіну Әдебиеттер тізімі:Дэвид Бринкерхоф,Роуз Уейтс,Сюзан Ортега «Әлеуметтану негізідері».Астана 2018. Дэвид Г.Майерс «Әлеуметтік психология» Астана 2018 Джордж Ритцер,Джеффри Степницки «Әлеуметтану теориясы» Астана 2018 Энтони Кенни «Антика философиясы» Астана 2018 Эллиот Аронсон «Көпке ұмтылған жалғыз» Астана 2018 Дәріс 15 Әлеуметтік өзгерістер Дәрістің мақсаты: Әлеуметтік әлемдегі өзгерістер,әлеуметтік қозғалыстар,конфликт теориясы Негізгі ұғымдар: Әлеуметтік өзгеріс,конфликт Дәріс жоспары: 1.Әлеуметтік өзгерістер 2.Ұжымдық мінез-құлық 3.Әлеуметтік қозғалыстар 4. Конфликт теориясы 1.Әлеуметтік өзгеріс - әлеуметтік қүрылымдардың немесе институттардың уақыт өте келе айтарлықтай түрленуі не қай- та құрылымдануы сияқты процесс. Бүл тарауда әлеуметтік өзгерістің әлеуетті үш көзі - ұжымдық мінез-құлық, әлеуметтік қозғалыс және технологиялар сарапталады. 2.2012 жылы «Аштық ойындары» фильмі алғаш рет экранға шыққан- да, жергілікті кинотеатрларда өгетін бастапқы көрсетілімдерге орын алу үшін көпшілік бірнеше сағат бұрын кезекке тұрды; ал кейін Аме- рикадағы Миннесота Молында кино жұлдыздарымен кездесу үшін 8 мыңнан астам жанкүйер сағаттап күтті. Дәл сол жылы Мәскеуде 100 мыңнан аргық адам әділетсіз сайлауға наразыльщ білдіру үшін алаңға шықты. Осы екі оқиғаның қандай үқсастығы бар? Әлеуметтанушылар үшін екі жагдай да үжымдық мінез-құлықты көрсетеді. Ұжымдық мі- нез-құлық - мінез-құлықтың мәдени ережелері бұлыңғыр, қисынсыз және даулы болған жағдайда топтардың тосыннан жасайтын әрекеті (Marx & Social change is any significant McAdam, 1994). Мұндай әре- кеттерге ұжымның зорлық көрсетуі; аяқ-астынан тұтану, Wal-Mart-тажылдың соңында болатын жаппай сатылымға топталып жиналу, сонымен қатар Марди Грас кезінде көшеде топтардың ішкілікке салынып жүруі жатады. Мұның бәрі - жеке тұлғалар мен топтардың ерекше не- месе күрделі жағдайға бірлескен тосын жауабы ретіндегі жоспарланба- ған, импровизациялық әрекеттер. Ұжымдық мінез-қүлықтың әлеумет- тік қозғалыстардан айырмашылығы бар (кейін толығырақ айтылады). Ұжымның мінез көрсетуі, көбінесе ұзаққа созылмайды, себебі қатысу- шылардың айқын әлеуметтік жоспары мен мемлекеттік саясатқа эсер етуге қажет ресурстары болмайды. (Кейбір әлеуметтанушылардың пайымдауынша, әлеуметтік қозғалыстар - үжымдық мінез-құлықтың формасы, бірақ басқалары, соның ішінде оқулық авторлары да бұл тақырыптарды бөлек қарастырғанды жөн санайды). Бұған дейін айтылгандай, топтың мінез-құлық мәдени ережелері жоқ болса немесе қисынсыз болса және қайта қарау керек болса бой көрсетеді. Мәдени ережелер көп салада анықталмаған: әйел адам қолына түгелдей тэту сала ала ма? Мектеп пен колледждің арасында бір жылдық үзіліс жасауға бола ма? Дағдарыс немесе әлеуметтік өзгеріс- тер жедел болып жатқан кезде мәдени ережелер қисынсыз болып қалады: апат кезінде кімді бірінші қүтқару керек? Facebook парақша- сында нені жариялауға болады? Кейбір әлеуметтік топтар қоғамда қа- лыптасқан ережелер өздеріне қарсы деп санап, олардың күшін жою үшін немесе қарсылық білдіру үшін әрекет етуге шешім қабылдаған- да мәдени ережелер қайта қаралады. Ұжымдық мінез-құлық кез келген жерде - жол жиегінен бастап түрмелерде, корпорацияларда т.б. бой көрсетеді (Marx & McAdam, 1994). Сыбыс шықса көшедегі заңсыз саудагерлер тауарларын тез жинап әке- туі мүмкін; ал түрмедегілер жағдайдың нашарлығына қарсы озбыр лық көрсетуі ықтимал. Windows корпорациясында жұмыс үстеліне арналған белгілі бір тұсбейне еденнен көрінсе, аяқ астынан танымал болуы ғажап емес; қызмегкерлер бір-біріне бомбаланған ғимараттан шығуға көмектесе алады немесе томен жалақыға үнсіз наразылық ретінде жұмысты бейресми түрде бәсеңдете бастайды. Ұжымдық мінез-қүлық наразылық ретінде жоспарланбаса да қалыптасқан жағдайға тиімді эсер ете алады. Мысалы, колледж студенттерінің ішімдік ішіп, ұятсыз қылық көрсеткен суреттерін Facebook желісіне жүктесе, онда көпшілік студенттерді осы кейіпте қабылдай бастайды. Ұжымдық мінез-құлық пен әлеуметтік қозғалыс арасындагы айырмашылық - әлеуметтік қозғалыстың ұзақ мерзімге созылып, әлеуметтік өзгеріс тудыруға бағытталатынында. 3.2012 жылы «Аштық ойындары» фильмі алғаш рет экранға шыққан- да, жергілікті кинотеатрларда өгетін бастапқы көрсетілімдерге орын алу үшін көпшілік бірнеше сағат бұрын кезекке тұрды; ал кейін Аме- рикадағы Миннесота Молында кино жұлдыздарымен кездесу үшін 8 мыңнан астам жанкүйер сағаттап күтті. Дәл сол жылы Мәскеуде 100 мыңнан аргық адам әділетсіз сайлауға наразыльщ білдіру үшін алаңға шықты. Осы екі оқиғаның қандай үқсастығы бар? Әлеуметтанушылар үшін екі жагдай да үжымдық мінез-құлықты көрсетеді. Ұжымдық мі- нез-құлық - мінез-құлықтың мәдени ережелері бұлыңғыр, қисынсыз және даулы болған жағдайда топтардың тосыннан жасайтын әрекеті (Marx & Social change is any significant McAdam, 1994). Мұндай әре- кеттерге ұжымның зорлық көрсетуі; аяқ-астынан тұтану, Wal-Mart-тажылдың соңында болатын жаппай сатылымға топталып жиналу, сонымен қатар Марди Грас кезінде көшеде топтардың ішкілікке салынып жүруі жатады. Мұның бәрі - жеке тұлғалар мен топтардың ерекше немесе күрделі жағдайға бірлескен тосын жауабы ретіндегі жоспарланба- ған, импровизациялық әрекеттер. Ұжымдық мінез-қүлықтың әлеумет- тік қозғалыстардан айырмашылығы бар (кейін толығырақ айтылады). Ұжымның мінез көрсетуі, көбінесе ұзаққа созылмайды, себебі қатысу- шылардың айқын әлеуметтік жоспары мен мемлекеттік саясатқа эсер етуге қажет ресурстары болмайды. (Кейбір әлеуметтанушылардың пайымдауынша, әлеуметтік қозғалыстар - үжымдық мінез-құлықтың формасы, бірақ басқалары, соның ішінде оқулық авторлары да бұл та- қырыптарды бөлек қарастырғанды жөн санайды). Бұған дейін айтылгандай, топтың мінез-құлық мәдени ережелері жоқ болса немесе қисынсыз болса және қайта қарау керек болса бой көрсетеді. Мәдени ережелер көп салада анықталмаған: әйел адам қолына түгелдей тэту сала ала ма? Мектеп пен колледждің арасында бір жылдық үзіліс жасауға бола ма? Дағдарыс немесе әлеуметтік өзгеріс- тер жедел болып жатқан кезде мәдени ережелер қисынсыз болып қалады: апат кезінде кімді бірінші қүтқару керек? Facebook парақша- сында нені жариялауға болады? Кейбір әлеуметтік топтар қоғамда қа- лыптасқан ережелер өздеріне қарсы деп санап, олардың күшін жою үшін немесе қарсылық білдіру үшін әрекет етуге шешім қабылдаған- да мәдени ережелер қайта қаралады. Ұжымдық мінез-құлық кез келген жерде - жол жиегінен бастап түрмелерде, корпорацияларда т.б. бой көрсетеді (Marx & McAdam, 1994). Сыбыс шықса көшедегі заңсыз саудагерлер тауарларын тез жинап әке- туі мүмкін; ал түрмедегілер жағдайдың нашарлығына қарсы озбыр лық көрсетуі ықтимал. Windows корпорациясында жұмыс үстеліне арналған белгілі бір тұсбейне еденнен көрінсе, аяқ астынан танымал болуы ғажап емес; қызмегкерлер бір-біріне бомбаланған ғимараттан шығуға көмектесе алады немесе томен жалақыға үнсіз наразылық ретінде жұмысты бейресми түрде бәсеңдете бастайды. Ұжымдық мінез-қүлық наразылық ретінде жоспарланбаса да қалыптасқан жағдайға тиімді эсер ете алады. Мысалы, колледж студенттерінің ішімдік ішіп, ұятсыз қылық көрсеткен суреттерін Facebook желісіне жүктесе, онда көпшілік студенттерді осы кейіпте қабылдай бастайды. Ұжымдық мінез-құлық пен әлеуметтік қозғалыс арасындагы айырмашылық - әлеуметтік қозғалыстың ұзақ мерзімге созылып, әлеуметтік өзгеріс тудыруға бағытталатынында. 4.Эволюциялық теориялар сияқты әлеуметтік өзгерістерге қатыс- ты конфликтологиялық көзқарас та тек болжамға ғана сүйенбейді, эм- пирикалық зерттеулермен дәлелдейді. Конфликтологиялық көзқарас жөніндегі жалпы түсінік бойынша, қоғамда байлығы, мәртебесі мен билігінің үлесі әркелкі қалыптасқан адамдар жағдайды сақтап қалу- ға тырысады. Қазіргі қүбылмалы қоғамда бұл түсінік өзгеріп кетуі де мүмкін: қуатты топтар, жеке адамдар мен ұйымдар да қолдауға бе- йім болып, технологиялық инновацияларға қарсы шығуы ықтимал. Мысалы, Microsoft компаниясы бағдарламалармен қамдаумен айна- лысып, компьютерлерді бақылайтын Linux және Apple жасайтын ин- новацияларға қарсы жүмыс істесе де Windows бағдарламалық қамдау- дың жаңа версиялары сияқты пайда әкелетін жаңа технологияларды толықтай қолдайды. Сонымен қатар кейбір ғалымдар технология «автономды» дейді. Яғни атомды Бобқа арналған дербес компьютер сияқты нақты бір өнертабыс үшін қосалқы білім ойлап табылған бой- да солай бірден қолданысқа енгізіледі. Осылайша, технологиялық өз- герістер сізге тікелей бақыланбайтын күштермен іске асуы мүмкін. жүктеу/скачать 393,21 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|