V. Жаңа білімді игеру: Әртүрлі малдың жүрегі мен қан тамырларының орналасуы

 

V.Жаңа білімді игеру:

Әртүрлі малдың жүрек топографиясы.

Жүрек тамыр жүйесін зерттеу төмендегідей реттілікпен жүргізіледі:

1.Анамнез жинау;

2.Малдың жүрегі мен қан тамырларын жалпы клиникалық тексеру:

а) жүрегі мен қан тамырларын қарау және пальпациялау;

б) жүрек облысына перкуссия жасау;

в) жүрегі мен қан тамырларының аускультациясы;

Жүрек облысын қарау кезінде көкірек клеткасының тербелмелі қозғалысын және жүрек тұсындағы жүндердің әлсіз тербелісін анықтауға болады. Қоңды және жүні ұзын малдарда көкірек клеткасы мен жүндерінің тербелісі байқалмауы да мүмкін. Жүрек жиырылуы күшейгенде көкірек клеткасының тербелісі де күшейіп, ал әлсірегенде толық жоғалу мүмкіндігі ескерілгені жөн.

Дені сау малдың тыныштық жағдайында пальпациямен көкірек клеткасының жеңіл тербелісін сезінуге болады. Ал жүрек ауруларында сезімталдықтың жоғарылауын, ауырсынуды, қолға сезілетіндей дірілдеуді анықтайды.

Мүйізді ірі қарада 4-ші, жылқыда, итте 5-ші қабырға аралығында иық буынының сызығынан сәл төмен алақанмен жүрек серпінін анықтауға болады.

Жүрек серпінін зерттегенде оның әлсіреуіне, жоғалуына, күшеюіне, ығысуына және басқа ауытқуларына мән береді.

Жүрек серпінінің әлсіреуі миокардиофистрофияда, өкпе эмфиземасында, экссудативті плевритте, перикардитте, сондай-ақ кейбір дені сау, қоңдылығы жоғары малдарда да кездеседі. Жүрек серпінінің жоғалу себебі коллапс, агония болуы мүмкін.

Жүрек серпінінің күшеюі қызбада, қозуда, сыртқы орта температурасы көтерілгенде, кейбір улануларда, жүрек гипертрофиясында байқалады. Бұның жоғарғы сатысы дүрсілді жүрек серпіні деп аталады және ол жіті миокардитте, жылқының жұқпалы анемиясында кездеседі.

 

Жүрек облысына перкуссия жасау.

Ірі малда құралды перкуссия, ал ұсақ малда дигитальды (саусақпен) перкуссия қолданылады. Перкуссия тұрып  тұрған малға екі бағытта:

• 
  анконеустердің артқы тік сызығымен;
  
• 
  шынтақ төмпегінен мықынға қарай жасалады.
  

Мүйізді ірі қарада жүректің доғалдық аймағы әлсіз білінеді, перкуссия жасау қиындықтар туғызады. Жүректің салыстырмалы доғалдығы сол жағында 3 – 4 қабырға аралығынан зерттеліп, жоғарғы шекарасы иық буынының сызығына дейін, ал артқы шекарасы 5 – ші қабырғаға дейін жетеді.

Қой мен ешкіде жүрек дыбысының доғалдығының 3 – шекарасы бар: алдыңғысы  3 – ші қабырға аралығы; артқысы  5 – ші қабырғаға дейін; жоғарғысы — иық буынынан 1 – 2 см төмен.

Жылқы жүрегінің салыстырмалы доғалдық аймағының жоғарғы шекарасы 3 – ші қабырға аралығында иық буынынан 3 – 4 см төмен, ал артқы шекарасы 6 – шы қабырғаға дейін жетеді. Абсолютті доғалдық аймағы үшбұрыш тәріздес, алдыңғы шекарасы анконеустер сызығында, артқы шекарасы – жоғарыдан төмен доға тәрізденіп, 3 – ші қабырға аралығынан 6 – шы қабырғаның төменгі жиегіне дейін келеді, ал төменгі шекарасы төс сүйегі мен оның бұлшық етінің доғалдығына айналады. Абсолютті доғалдық аймағы үш бұрышының биіктігі малдың дене бітіміне қарай 10 – 13 см болады, ал оң жағындағы абсолюттік доғалдық аймағы сол жағына қарағанда анағұлым кіші болады.

Жүректің доғалдық аймақтарындағы өзгерістердің диагностикалық маңызы бар.

Жүректің абсолютті доғалдық аймағының үлкеюі жүрек гипертрофиясында, эксудативті перикардитте, өкпе  ретракциясында байқалады.

Жүректің абсолютті доғалдық аймағының кішіреюі альвеолярлық эмфиземада, пневмотороксте болады.

 

Әртүрлі мал жүрегінің аускультациясы.

Дені сау малдың жүрегі ырғақты жұмыс жасайды — әуелі екі жүрекше, сосын екі қарынша жиырылады, сонан соң азғантай үзіліс болады да, барлығы қайта қайталанады. Жүрек жұмысының ырғақтылығы оның меншікті өткізгіш жүйесімен қамтамасыз етіледі. Бұл жүйеге синустық түйін, атриовентрикулярлық түйін, Гис будасы мен Пуркинье талшықтары кіреді. Қозу импульсі синустық түйінде пайда болып, бірдей уақыт аралығында атриовентрикулярлық түйінге, сосын Гис будасы арқылы Пуркинье талшықтарына беріледі. Қозу импульсінің түзілуі немесе оның миокардтан өткізілуі бұзылған кезде аритмиялар, яғни, жүректің ырғақсыз жиырылулары  пайда болады.

Жүрек тұсында тимпаниялық дыбыстың болуы перикардқа көп мөлшерде газ жиналғанда болуы мүмкін.

Жүрек аритмиясына синустық тахикардия, синустық брадикардия, тыныстық аритмия, экстрасистола, жүрек блокадалары және т.б. жатады.

3.Малдың жүрегі мен қан тамырларын арнайы аппаратурамен зерттеу:

Жылқының пульсін анықтау.

Жануарлардың жүрек соғысы мен дене қызуы көрсеткіштері.

Эхокардиограмма.

Жүрек тамыр жүйесін зерттеу төмендегідей реттілікпен жүргізіледі:

1.Анамнез жинау;

2.Малдың жүрегі мен қан тамырларын жалпы клиникалық тексеру:

а) жүрегі мен қан тамырларын қарау және пальпациялау;

б) жүрек облысына перкуссия жасау;

в) жүрегі мен қан тамырларының аускультациясы;

3.Малдың жүрегі мен қан тамырларын арнайы аппаратурамен зерттеу:

а) пульсті тексеру;

б) жүректі графикалық әдістермен зерттеу.

Студенттерді төмендегіндей критерийлер бойынша бағалау:

1.Жаңа сабаққа ынталандыру кезеңіне араласуы (max 1 балл);

2.Жаңа білімді игеруге атсалысу (max 2 балл);

3.Жаңа тақырыпты бекітуге белсене араласуы (max 2 балл).

 

VIІI.Үй тапсырмасы: Жаңа тақырып бойынша қосымша әдебиеттерден, ғаламтор көздерінен мәліметтер жинап конспектіні толықтыру, жаңа сөздерді жаттау.