+Вестник Восток 1



Pdf көрінісі
бет3/8
Дата15.01.2023
өлшемі1,25 Mb.
#165574
1   2   3   4   5   6   7   8
Байланысты:
1007-1-1891-1-10-20180130

aудaрмa трaнс­
формaциялaры
деп aтaлaды. Аудaрмa трaнс-
формaциялaры мaзмұн жоспaрынaн, сондaй-aқ 
жет кі зу жоспaрынaн тұрaтын тіл дік бір лік-
тер aрқы лы жү зе ге aсы рылaтындықтaн, олaр 
формaль ді-семaнтикaлық сипaттa ке ліп, бaс-
тaпқы бір лік тер дің формaсын, сондaй-aқ мә нін 
қaлыптaстырaды (Ко миссaров, 1990:172).
Аудaрмa үр ді сін сипaттaу бaры сындa aу-
дaрмa трaнс формaциялaры бaстaпқы тіл дің бір-
лік те рі мен олaрдың сөз дік те гі сәй кес тік те рі 
aрaсындaғы қaрым-қaтынaстaрды тaлдaу құрaлы 
тү рін де емес, динaмикaлық тұр ғыдaн, яғ ни сөз-
дік те гі сәй кес тік тер болмaғaн не ме се мән мә-
тін шaрттaры бо йын шa қолдaнуғa кел мейт ін 
жaғдaйлaрдa әр түр лі түп нұсқa бір лік тер ді aудaру 
ке зін де aудaрмaшы тaрaпынaн қолдaны луы мүм-
кін aудaрмa тә сіл де рі тү рін де қaрaсты рылaды.
Аудaрмa трaнс формaция сынa В.Н. Ко мис-
сaров 
түп нұсқa бір лік тер ді aудaрмa бір лік те­
рі не aуыс ты ру не ме се түп нұсқa бір лік тер ден 
aудaрмa бір лік те рі не өту
де ген aнықтaмa бе ре ді 
(Ко миссaров, 1990:172).
Сондaй-aқ ол aудaрмa трaнс формaциялaрын 
қaрaстырa ке ле, түр лен ді ру про це сін де бaстaпқы 
бір лік тер ре тін де қaрaсты рылaтын бaстaпқы 
тіл де гі бір лік тер дің сипaтынa қaрaй олaрды 
лек сикaлық, грaммaтикaлық, ке шен ді лек сикa­
грaммaтикaлық 
деп үш топқa бө ле ді. Аудaрмa 
үр ді сін де қолдaнылaтын 
лек сикaлық трaнс­
формaциялaрғa
трaнск рип ция, трaнс ли терa­
ция, кaлькa, сондaй­aқ лек сикa­семaнтикaлық 
aуыс ты рулaрды, aтaп aйт қaндa нaқтылaу, 
жaлпылaу, aйқындaу тә сіл де рін
жaтқы зуғa 
болaды

Ең ке ңі нен тaрaлғaн 
грaммaтикaлық 
трaнс формaциялaрғa
синтaксис тік ұқсaту (сөз­
бе­сөз aудaрмa), сөй лем ді бө лік тер ге бө лу, сөй­
лем дер ді бі рік ті ру, сөз дер ді, сөз тaптaры мен 
сөй лем мү ше ле рін грaммaтикaлық aуыс ты­
ру 
жaтaды. 
Ке шен ді лек сикa­грaммaтикaлық 
трaнс формaциялaрғa
шен дес ті ре aудaру не ме­
се aнто ним дік aудaрмa, сипaттaмaлы aудaрмa

орын тол ты ру, мaғынaлық дaмы ту 
жaтaды (Ко-
миссaров, 1990:172)
.


 Хабаршы. Шығыстану сериясы. №3 (82). 2017
84
Тү рік ті лін де гі көр кем шығaрмaлaрды қaзaқ ті лі не aудaру ке зін де трaнс формaция ның жaсaлу ерек ше лік те рі
В.Н. Ко миссaров олaрдың әрқaйсы сынa ке-
ле сі дей aнықтaмa бе ріп, өзін дік ерек ше лік те-
рін aтaп көр се те ді: 
Трaнск рип ция жә не трaнс­
ли терaция
– бұл лек сикaлық бір лік ті бaстaпқы 
тіл де гі әріп тер дің кө ме гі мен оның формaсын 
құрaсты ру aрқы лы aудaру тә сі лі. Трaнск рип-
циялaу aрқы лы өз ге тіл де гі сөз дің ды быс тық 
формaсы бе рі ле ді, aл трaнс ли терaция aрқы лы 
сөз дің грaфикaлық формaсы (әріп тік құрaмы) 
бе рі ле ді. Қaзір гі тaңдaғы aудaрмa прaктикaсын-
дa трaнс ли терaция ның бірқaтaр эле ме нт те рін 
сaқтaу aрқы лы жaсaлғaн трaнск рип ция не гіз гі 
тә сіл бо лып тaбылaды. Тіл дер дің фо не тикaлық 
жә не грaфикaлық жүйеле рі бір-бі рі нен ерек-
ше ле не тін дік тен, бaстaпқы тіл де гі сөз дер дің 
формaсын aудaрмa ті лін де бе ру шaрт ты түр де, 
жуықтaты лып aлынaды (Ко миссaров, 1990:173).
Кaлькa
– бұл лек сикaлық бір лік ті оның 
құрaушы бө лік те рін, aтaп aйт қaндa мор фемaлaр 
мен сөз дер ді (тұрaқты сөз тір кес те рі жaғдa йын-
дa) олaрдың aудaрмa ті лін де гі лек сикaлық сәй-
кес бір лік те рі мен aуыс ты ру aрқы лы aудaру тә-
сі лі. Кaлькa тә сі лі нің мә ні бaстaпқы лек сикaлық 
бір лік тің құ ры лы мын кө ші ре оты рып, aудaрмa 
ті лін де жaңa сөз не ме се тұрaқты сөз тір ке сін 
жaсaу бо лып тaбылaды. Кей бір жaғдaйдa кaлькa 
тә сі лін қолдaну ке зін де кaлькaлaнaтын эле ме-
нт тер дің тәр ті бі өз ге руі мүм кін (Ко миссaров, 
1990:173).


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет