Ветеринариялық медицина кафедрасы

Ветеринариялық медицина кафедрасы

Костанай, 2011

(Syllabus)

аурулары

мамандығы 051201 – Ветеринарлық медицина

Кредит саны 1			30 час.
			60 час.

Қостанай, 2011

«Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық аурулары» пәні бойынша оқу бағдарламасын дайындаған малдәрігерлік ғылымдарының кандидаты, доцент Байқадамова Г.А

«___» __________ 2011ж. ________________

Ветеринариялық медицина кафедрасында қаралған және ұсынылған мерзімі «___» _________ 2011 ж. хаттама №

Кафедра меңгерушісі А. Тегза

Ветеринария және азық-түлік өнімдері технологиясы факультетінің әдістемелік кеңесінде талқыланып бекітілген мерзімі ___ _______ 2011 ж. хаттама № 10

Әдістемелік кеңестің төрайымы Г. Байқадамова


1 Пәннің сипаттамасы:

«Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық аурулары» 051201- Ветеринариялық медицина мамандығы бойынша дәрігерлер даярлауға арналған кәсіптендіру пәннің таңдау бойынша оқытылуға тиісті пәні болып табылады. Оқытылуға тиісті жұқпалы аурулар тізіміне Қазақстанда кездесетін және республикада байқалып қалу қауіпі бар жануарлардың аурулары кіргізіледі. Сонымен қатар Халықаралық індет бюросының тізіміндегі халықаралық сауда үшін қауіп тудыратын аурулар да қарастырылды.

Студенттер «Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық аурулары» пәнін оқу барысында осы аурулардың қоздырғышының міздемесін, себебін, дерттенуін, клиникалық белгілері мен балау әдістерін, ажыратып балауы мен алдын алу, күресу және сауықтандыру шараларын өтеді.

Пәннің пререквизиті:

Пәнді меңгеру үшін микробиология және вирусологиядан алған білімдер мен тәжірибе қажет.

«Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық аурулары» курсын ұғып білу, малдәрігерлік мамандығын қалыптастырады, дәрігерлік ой туғызады, індеттік аурулардың заңды көрінісін ашады.

Пәнді оқытудағы мақсат-міндеттер:

«Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық аурулары» пәннің мақсатына:

- студеттерге індеттік аурулардан теориялық және тәжірибелік білім беру.

- студенттерде дәрігерлік ой туғызу.

Эпизоотияға қарсы шаралар өткізіп, ұйымдастыру кездерінде биопрепараттарды қолданғанда оларды мінездеуде, эпизоотия ошақтарында қауіпсіздік ережесін білу.

Пәннің міндетіне - жоғары білікті малдәрігерлер дайындау жатады.

Олар: індеттік аураларды болғызбай алдын алу, эпизоотияға қарсы шараларлдың кешендік жоспарын құру, індеттік ауруларды өз уақытында балау, ажырату және аурудан сау емес жерлерде эпизоотияға қарсы шараларды өткізу
2 Пәннің мазмұны:
1 Іқм індеттік ринотрахеиті. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары. Іқм вирустік диареясы. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары. Кампилобактериоз. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары. Іқм Парагриппі. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары.

2 Жылқылардың індеттік қан аздығы ЖІҚА (ИНАН) Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары. Қой мен ешкілердің індеттік агалактиясы. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары.

3 Құстардың ларинготрахеиті Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары. Құстардың орнитозы. Аурудың мінездемесі, тарихы деректері. Себебі. Клиникалық көрінісі мен п/а өзгерістері. Иммуниитеті. ЭҚШ мен күресу жолдары.

1. 
   Пионтковский В.И., Мустафин М.К. Особо опасные инфекционные болезни животных и птиц. Учебник. Костанай, 2006. – 246 с.
   
2. 
   Байқадамова Г.А. Жануарлармен құстарда сирек кездесетін індеттік аурулар. Оқулық. (дәріс жиынтығы) А.Байтурсынов атындағы ҚМУ. Қостанай, 2010.-134 бет.
   
3. 
   Конопаткин А.А. Эпизоотология и инфекционные болезни животных. М.: Колос, 1984.- 554 с.
   
4. 
   Сидорчук А.А., Воронин Е. С., Глушков А. А. Общая эпизоотология. М.: Колос, 2004.- 176с.
   
5. 
   Кадымов Р.А., Кунаков А.А., Седов В.А. Инфекционные болезни овец. Москва «Агропромиздат», 1987.-303 с.
   
6. 
   Урбан В.П., Сафин М.А. и др. Практикум по эпизоотологии и инфекционным болезням с ветеринарной санитарией. Изд. «Колос С», 2003.-212 с.
   
7. 
   Закон РК «О ветеринарии» от 10 июля 2002г.
   
8. 
   Cосов Р.Ф. Эпизоотология. Изд. 2-е, испр. И доп. М., «Колос», 1974.-536 с.
   
9. 
   Бакулов И.А., Таршис М.Г. «География болезней животных зарубежных стран» М.: Колос, 1971.- 200 с.
   
10. 
    Бакулов И.А., Котляров В.М., Донченко А.С. и др. «Особо опасные болезни животных» (справочник) Издание второе, Покров-Новосибирск, 2002.- 184 с.
    
11. 
    Байқадамова Г.А. Ветеринариялық індеттану. Электрондық кітап. Қостанай, 2010 ж.
    
12. 
    Бакулова И.А. «Карантинные и малоизвестные болезни животных» М.: Колос, 1983.- 315с.
    
13. 
    Осидзе Д.Ф. Инфекционные болезни животных. Справочник. Москва. ВО «Агропромиздат» 1987.- 288с.
    

1. 
   Орлов Ф.М. Малоизвестные заразные болезни животных М: Колос, 1973.
   
2. 
   Архипов Н.Н., Бакулов И. А., Соковых Л. И. Медленные инфекции животных М.: Агропромиздат. 1987.- 272с.
   
3. 
   Бакулов Н.А., Юрков Г.Г., Ведерников В.А., Орлов Ф.М. Эпизоотологический словарь-справочник – М. Россельхозиздат. 1986.
   
4. 
   Бакулов Н.А., Ведерников В.А., Семенихин А.Л. «Эпизоотология с микробиологией» М.: Колос, 1997. - 481с.
   
5. 
   Бакулов И.А. Эпизоотологическая ситуация в мире по особо опасным и экзотическим болезням и меры по предупреждению их заноса в Россию // Актуальные проблемы ветеринарной медицины в России. Новосибирск, 1998.-С.59-71.
   

«Жануарлардың сирек және экзотикалық инфекциялық» пәні бойынша студенттерге арналған оқу бағдарламасы (Syllabus)

БЕКІТЕМІН

Кафедра меңгерушісі

______________ М. Байкенов

«_____» _________2009ж.

Құрастырушы

Бағалау критерисі

Бағдарламаны дайындаған ветеринариялық ғылымдарының кандидаты, доцент Байқадамова Г.А.

протокол от 16_._06_2010ж.№ 9

Ауру қоздырушысының бастауы-ауырған және ауырып жазылған мал.Сауыққан жануар 6-19 ай вирус бөліп шығарады. Вирус денеден танаудан аққан сорамен, көздің жасымен, жыныс мүшелерінен бөлінген сұйықтықпен, сүтпен, несеппен, нәжіспен, шәуетпен шығады. Вируспен ластанған ауа, су, жемшөп, төсеніш, сүт, шәует, күту саймандары,көлік жабдықтар қоздырушының берілу факторлары, ал ауру малмен жанасқан жәндіктер, құстар, адамдар оның механикалық тасымалдаушылары болады. Әдеттегі жағдайда вирус малға аэрогендік жолмен, ал шағылысу кезінде тікелей жанасу арқылы жұғады.

Аурудың бірнеше клиникалық түрі болады: тыныс мүшелері закымданады (ринотрахеит), жыныс жолдары қолдырап бөртеді, көзі зақымданады /коньюнктивит, кератоконьюнктивит/. Жалпы алғанда осының бәрі аурудың негізгі респираторлық және генитальдік екі клиникалык түріне саяды.

Жұқпалы ринотрахеиттің респираторлық түрі кезінде ауру басталған алғашқы күндері жануардың танауынан көп мөлшерде кілегейлі сора ағады, уақыт өте экссудатқа фибрин талшықтары, ал кейде қан араласады, әбден асқынған кезде фибринді іріңді жалқаққа айналады. Танаудьң, аңқаның кілегейлі қабықтары шектен тыс домбығып, ісінеді, көп жағдайда малдың каңсары канға кернеліп, қызарады, оны "қызыл танау" деп атайды. Жануардың тынысы тарылып, ентігеді, аузын ашып дем алады, аузынан сілекей шұбырып, жөтеледі. Қаңсары мен танаудың кілегейлі кабығында беті өліетті кабыршақпен көмкерілген ойылған колдырауықтар пайда болады. Жекелеген жануарларда коньюнктивит байқалады, буындары ісіп, ақсайды. Ауырған бұзаулардың іші өтеді.

Патологиялык-анатомиялық өзгерістер. Аурудың респираторлық түрінде кеңсірік қуысында, аңқада, кеңірдекте фибрин араласқан кілегейлі іріңді экссудат жиналады. Кілегейлі қабықтар ісініп, домбығады, өліеттенген, ойылған, қанталаған телімдері болады. Маңайындағы сөл түйіндері ьлғалданып, кызарады. Ауру асқынғанда қатарлы, іріңді қатарлы бронхопневмония байқалады.

Жұқпалы ринотрахеиттің генитальдік түрінде жыныс мүшелерінің кілегейлі қабықтары домбығып, қолдырап, ойылады, асқынған кезде эндометрит кездеседі. Тастанды төл ісінген, бауырында өліеттенген ошақтар, бүйрек майында геморрагиялық экссудат болады. Гистологиялық зерттеу закымданған кілегейлі қабықтардың эпителийінде түзілген денешіктерді айқындайды.

Вирусологиялық зерттеуге ауру малдан танау қуысынан, көзден, қынаптан, үрпектен тампонмен сүртіп сұйық бөліндіні сіңіріп алады. Пышаққа ілінген немесе өлген малдан, өлгенінен кейін 2 сағаттан кешіктірмей кеңсіріктен, кеңірдектен, өкпеден, бауырдан, көкбауырдан, мидан, сөл түйіндерінен кесінді алады. Тастанды төлдің үлпершек ағзалары мен қағанақ қабықтарын алады. Вирус торша өсінділерінде бөлініп алынып, бейтараптау реакциясы мен иммунофлоуоресценция тәсілі арқылы айқындалады. Соңғы реакция арқылы вирустың антигенін патологиялық материалдан тікелей анықтауға болады. Қандағы антиденелерді анықтау үшін және ретроспективалық диагноз үшін бейтараптау реакциясы мен қосалқы гемагглютинация реакциясы қоданылды. Соңғы кезде бұл ауруды балау үшін иммуноферменттік әдістер сынала бастады.

Бактериялардан болатын асқьнудың алдын алу үшін, микробтардың төзімділігін тексеріп барып, антибиотиктер, сльфаниламидтер қолданады. Бұл дәрілерді топтық әдіспен аэрозоль арқылы, немесе бас-басына парентеральдік жолмен береді. Ауырған малдың жай-күйіне қарай қуаттандыратын және симптоматикалық препараттар қолданылады.

Аурудың гентитальдік түрінде нитрофурандар мен сульфианиламидтер колданылады, антибиотиктер жақпамай және ертінді ретінде пайдаланылады. Барлық жағдайда да емнің нәтижесі малдың күтімі мен азықтың құнарлылығына байланысты.

Иммунитет. Аурып жазьлған жануарда белсенді иммунитет аалыптасады. Аурудың респираторлық түрінен кейінгі иммунитет генитальдік түрімен ауырғандағыдан гөрі күштірек болады. Ауырғаннан кейінгі иммунитет 1,5-2 жыл сакталады.

Жұқпалы ринотрахеитке қарсы тірі және өлтірілген вакциналар қолданылады. Өлтірілген гидроокись алюминийлі этанол вакцина арасына 1 ай аралатып 2 рет егіледі. Иммунитет мерзімі 6-7 ай. Тірі вакциналар иммунитетті тез және ұзақ мерзімге қалыптастырады. Интраназальдік әдіспен енгізгенде танаудың секретінде антиденелер түзіледі және қанда интерферон пайда болады. Мұндай әдіспен енгізілген вакцинаның әсері бұлшық етке жібергеннен гөрі жоғары болады. Тірі вакциналар бір валентті және екі валентті жұқпалы ринотрахеитке және парагрипке қарсы болады.

Шаруашылықтың мал өсіру бағытына байланысты дауалық шаралар тиісті жүйемен жүргізіледі. Сүт өндірілетін кешенде шеттен әкелінген бұқаларды карантинде ұстап, жұқпалы ринотрахеитке тексеріп, еркін шағылыска жібермеу керек. Мал бордақылау кешендерінде "бос-бос емес" принципін қатаң сақтап, әлсіреген, күйі нашар жануарларды бөліп альп, оқшаулайды.

Ауру шыға қалған жағдайда шаруашылыққа шектеу қойылып, індеттің тарап кетуіне карсы шаралар қолданылады. Ауырған малдарды бөліп алып, оқшаулап, емдейді. Қораны оқтын-оқтын дезинфекциялап, қалыпты микроклиматты сақтайды. Сау малдарды мүмкіндігінше белсенді, не енжар әдіспен иммундейді. Шектеуді соңғы ауырған жануар жазылған соң 30 күннен кейін алады. Бұл шаруашылықтан малдануға мал алуға, бұқалардың шәуетін пайдалануға шектеу алынған сон 2 ай өткеннен кейін рұқсат етіледі Ветеринариялық-санитариялық таза аймақтарда жүргізілетін алдын алу шаралары

Инфекциялыќ ринотрахеиттің алдын алу шараларыныњ негізгі шарттары ірі ќара малдарын µсіру жєне бордаќылауда ветеринариялық-санитариялық шараларды ќатаңсаќтау болып табылады. Ветеринариялыќ-санитариялық талаптарға келесі шарттар кіруі тиіс:

1 шаруашылық субъектілерін инфекция ќоздырғыштарыныњ кіруінен саќтау;

2 организмнің резистенттілігін күшейтуге бағытталған шаралардың кешенін ұйымдастыру;

3 уақтылы диагноз қою, ауру малдарды анықтау және оқшаулау;

4 ќоршаған ортадаѓы вирустарды залалсыздандыру;

5 шаруашылық субъектілерін инфекция қоздырғыштарының кіруінен қорғау үшін міндетті түрде жүргізу керек;

6 малдардың инфекциялыќ ауруларынан таза аумақтардың тек сау малдарынан табын топтастыру;

7. 
   жаңадан келген малдарды 30 күн бойы карантинде ұстап ауруларға тексеру;
   

1. Ауру қоздырушысына сипаттама және ауру тарихын айтып беріңіз. 2. Клиникалық белгілері қалай көрінеді? 3. Ринотрахеитпен ауырған мал өлексесінде қандай патологоанатомиялықөзгерістері болады? 4. Ірі қара малдың жұқпалы ринотрахеитін қандай аурулардан ажыратады? 5. Алдын алу шараларын айтып беріңіз.