тақырып ҚОЙ МЕН ЕШКІЛЕРДІҢ ЖҰҚПАЛЫ АГАЛАКТИЯСЫ

Мартен және қан сарысуы агарында жақсы өсетін микроб. Сорпада 3-5 күн өткенде орта аздап лайланады. Тығыз орталарда 2-5 күнде өзгеше дөңгелек, орталық тұсы агарға сіңіп өсетін өсін пайда болады. Алғашқы өсін алу қиынға түсетіндіктен бастапқыда тауық эмбрионында өсіру жақсы нәтиже береді.Зертханалық жануарлардан тек үй қояны ғана сезімтал.

Ауру қоздырушысының бастауы - ауру және ауырып жазылған жануарлар. Қоздырушы сырткы ортаға сүтпен, нәжіспен, несеппен, шаранамен, көзден және қынаптан аққан сорамен бөлінеді. Ауырып жазылған мал 7 айға дейін қоздырушыны нәжіспен және несеппен бөліп шығаруы мүмкін. Аурудың берілуіне топырақ, көң, малды қарайтын адамдардың киімі сиякты жұқтыру факторларының да тигізетін әсері едәуір. Жұғу жолдары: алиментарлық және емшек үрпі мен желіңдегі жарақаттар мен сызаттар. Қозы мен лаққа аурудың жатыр ішіңде тумай тұрып жұғуы туарлы да деректер бар.

Ауру созылмалы өткенде негізгі белгілері жітіден төмен өткендегідей, бірақ оншама айқын білінбейді.

Буындағы түрі кезінде негізгі клиникалық белгілер - малдың аяғы ақсап, жүргенде ауырсынады. Кейіннен буыңдары ісініп, ұстағанда қолға ыстығы білініп, ауырсынады. Көздегі түрі кезінде қабақтары домбығып, қан кернейді, көзден жас ағып, коньюнктивит байқалады. Жануар жарыққа қарай алмай қарашығы бұлыңғыр тартып, көз көрмей қалады. Бұл кезде дененің ыстығы көтеріліп, буындары аздан ісініп, ауырсынады, сүті қайта бастайды.

Көздегі түрі кезінде көздің мүйіз қабығы ақшыл тартып, сұрланады. Мүйізді қабықтың сұралануы бір жерде шоғырланады немесе әр жерде шашыранды болуы мүмкін, немесе қан тамырларын қан кеулеуіне байланысты мүйізді қабық қызғылт коңыр реңге енеді, сонымн қатар ноғала тәрізді қабыршақ пайда болуы мүмкін. Ондай қабыршақ оңай сыдырылып орынында шеті жырымдалған ақшылтым ойылым болады. Кейде мүйізді қабық тесіліп көз ағып кетеді.

Желін зақымданғанда сүт цистерналары кеңіп, сұрғылт - сұр, ұйыған, іріміктелген қоймалжың массаға толы бөлтек-бөлтек қуысқа айналады. Зақымданған бөліктің паренхимасы азғьндап, тығызданып, арасында ұсақ бұдырмақтар немесе едәуір ошақтар пайда болады. Бұл бұдырмақтар мен ошақтарды жарып, қысса, іріміктелген қою бөлінді шығады.

Аурудың жұлындағы түрінде мишықтың, жұлынның қабын қан кернейді. Кейде жұлынның сұрғылт заты сұйылып, жұлынның ішіңдегі сұйық лайланады. Жұлыннан тараған жүйке желісі ісінеді. Омыртқалардың біріккен жерлеріңде абсцессалар ұшырасады.

Көк бауыр агалактия кезінде әдетте ұлғаймайды, бірақ тіліп қарағанда түйіршікті дәнекер ұлпа /грануляцил/ байқалады. Көкбауырдың паренхимасында сұрғьлт-қоңырқай түсті үлкеңдігі тарыдай бұлдырмақтар жиі ұшырасады. Олар паренхимадан оңай ажырайды.

Жүрек пен бауыр болжыраңқы, әр жерлерінде гистиоцитарлық инфильтрат кездеседі. Бүйректердің үсті бұжырланып, ұлпасы тығызданып, қатаяды. Кейде бетінде ақшыл-сұрғылт дақтар ұшырасады да, ол жердегі бүйректің сыртқы қабы ішкі паренхимасына қарай тартылады. Тіліп қарағанда дақтардың формасы үшкіл сына тәрізді болады.

Бактериологиялық зерттеу үшін малдың қанын, сүтін, буыньнан синовиальдік сұйықты, ал өлекседен сөл түйіндерін, жұлын сұйығын, үлпершек ағзаларды және миын алады, онымен қатар зертханаға тастаңды төлді жөнелтеді. Серологиялық диагноз үшін диффузды преципитация және комплемент байланыстыру реакциялары ұсынылған. Кейбір ерекше жағдайларда лақтар мен үй қоянына жұқтырып биосынама қояды. Үй қоянына материалды көзінің алдыңғы қалтасына жібереді.

Желіндерін емдеу үшін йодты калийдің және йодтың су ерітіндісін қараңғылау жерде ұстайды да көздерін 1 проценттік бор қышқылының су ерітіндісімен жуады күніне 3 рет.

Желіндерін емдеу үшін йодты калийдің және йодтың су ерітіндісін (йодты калийді 0,2 г, кристалды йодты 0,1г, суды 200мл) желінге жібереді күніне үш рет.

Буындары қабынғанда 1 проценттік тотыяйынның ерітіндісін тері астына ауырған буыннан төменірек жібереді 10г ұнтақты 1 литр дистилляциалық суға. Ол ерітіндіні 2- 3 рет стерильді мақтадан жасалған фильтрден өткізеді. Мөлшері әр буынға 2-3 мл үлкен малға, қозыларға 1- 1,5 мл. Келесі 2 күннен кейін мөлшерін азайтып жібереді -1,5мл үлкендерге, 0,8-1,0 қозыларға 4-5 рет 2 күн аралатып. Осылармен бірге пенициллин немесе новарсенолды уротропин мен бірге қолданады.

2. Еметін қозылар мен лақтарды оқшаулап сау малдардың сүтімен қоректендіреді. қолайсыз отардағы басқа малдарды жаңа жайылымдарға жаяды, жаңа суаттардан суарады да ветеринариялық бақылауға алады да 5-10 кџн сайын клиникалық тексеруден өткізеді.

3. Ауырған мал тұрған қораны, ауланы мұқият механикалық жолмен тазалап 2 проценттік күйдіргіш натрий, калий ерітіндісімен, 20 проценттік жаңа күйдірілген әк пен 2 проценттік лизол ерітіндісімен залалсыздандырады, дезинфекциялайды. Сауыншылардың қолын залалсыздандыру үшін 2 проценттік екі углеводты қышқылды соданы қолданады.

4.Лажсыз сойылған ауру малдардың етін бактериологиялық тексеруден өткізгеннен кейін ғана қолданады Ауылшаруашылығы Министрлігінің 351 бұйрығына сәйкес.

5. Терілерді күнге кептіреді де тоқтаусыз қолданады.

6. Жайлауға, қыстаққа баратын малдарды айдау жол бағытын облыстық ветеринария бөлімі мен келіседі, ветеринария Департаментінің АШМ рұқсатын алғаннан кейін.

7. Ауру және жазылған қошқарларды табиғи немесе қолдан ұрықтандыруға жіберілмейді. Жазылған саулықтарды сау қошқарлардың ұрығымен ұрықтандырады.

8. Қолайсыз отардан тұқымға және қолдануға мал берілмейді. Сегіз айдан кейін ауырған мал болмаса, сонда ғана беруге болады.

9. Шектеуді соњғы ауру малды жойғаннан кейін 60 күннен кейін алады. Малдарды басқа шаруашылық субъектілерге тұқымға және басқа мақсатпен алуға 8 айдан кейін ғана болады егер сол мерзімде ауру байқалмаса

Жұқпалы агалактия байқалғанда сол ферманы немесе отарды аурудан сау емес деп жариялап, шектеу қояды. Барлық ауру және ауруға күдікті малды түгел бөліп альп, бөлек ұстайды. Іш тастаған саулықтар мен ешкілерді де оқшаулайды. Егер ауруға шыққан мал аса құнды болмаса, сояды. Ауырған мал тұрған қораны, ауланы мұқият механикалық жолмен тазалап, 20 % жаңадан сөндірілген әкпен немесе 2 % күйдіргіш натрий ертіндісімен, 2 %-ті лизолмен дезинфекциялайды.

Жұқпалы агалактия байқалғанда сол ферманы немесе отарды аурудан сау емес деп жариялап шектеу қойылады. Қой мен ешкілердің дереу мастит болуына, іш тастауына, буындар мен көздерінің ауырмауына назар аударған жөн. Іш тастаған малдарды қауіпті отардағы оқшаулайды. Іш тастанды төлді, шуды, көңді, ластанған төсенішті өртейді, іш тастаған жерді залалсыздандырады. Ауру және ауру деп күдіктенген малдарды оқшаулап емдейді.

1. 
   Ауруға қысқаша анықтама беріңіз.
   
2. 
   Аурудың клиникалық белгілері.
   
3. 
   Алдын алу шаралары.
   
4. 
   Балау және ажыратып балау әдістері қандай?
   
5. 
   Иммунитетіне сипаттама беріңіз.
   

Індет қоздырғышының көзі – ауру қойлар болып табылады. Ауру және сау қойларды бір жерде ұстағаннан бір – біріне жұғады. Вирус анасынан төлге беріледі, көбінесе 2-3 жастағы қойлар аурады.

Қой мен ешкілердің иелерімен жүргізілетін ветеринарлық – санитарлық шараларға мыналар жатады:

1. 
   малды әкелуде, азықтандыруда ветеринарлық – санитарлық ережелерді қадағалау керек.
   
2. 
   мал ұстайтын орынды және суару жерлерін ветеринарлық – санитарлық деңгейде ұстау керек.
   
3. 
   қиларды және өлекселерді дер кезінде шығарып, тазарту.
   
4. 
   әрдайым профилактикалық дезинфекция ( микроағзаларды жою ), дератизация ( кемірушілерді жою), дезинсекция (жәндіктерді жою), дезакаризация (кенелерді жою) жасау.
   
5. 
   мал шаруашылық фермаларының, бөлмелерін дезинциялау.
   
6. 
   мал тұратын обьектілерді қоршау.
   
7. 
   мемлекеттік ветеринарлық бақылау органдарына әкелінген мал туралы, оларды сою немесе сату туралы хабарлап отыру.
   
8. 
   барлық малдарды жеке құжаттармен және индентификациямен қамтамасыз ету.
   
9. 
   әкелінген малды 30 күн бөлек ұстап, барлық ауруларға зерттеу.
   
10. 
    мал азығын арнаулы жерлерге дайындау.
    
11. 
    асханаларды және мал сою орындарын термиялық қадағалаудан өткіземіз.
    
12. 
    ауру малдар мен сау малдарды араластыруға жол бермеу.
    

1. 
   малдарға жыл сайын клиникалық бақылау жүргізу.
   
2. 
   малдарға емдік – профилактикалық обработка жүргізу.
   
3. 
   малдарға жоспарлы диагностикалық зерттеулер жүргізу.
   

1. 
   ветеринарлық мамандарды малдардың ауруға шалдығуын ескерту, оларды ветеринарлық мамандар келгенше қадағалау, бақылау, ауруға шалдыққан малды оқшаулау.
   
2. 
   ауру малды жеке ұстау.
   
3. 
   малдың және ішкі құрылысының ветеринарлық – санитарлық экспертизасыз союға рұқсат етпеу
   
4. 
   бөтен адамдарды және көліктерді оқшауланған территорияға кіруге тыйым салу.
   
5. 
   ауру малдың астын тазартып, өлекселерді өртеу керек.
   

1. 
   малдарға клиникалық бақылау жүргізу.
   
2. 
   ауру малдарды емдеу.
   
3. 
   дезинфекция, дезинсекция, дератизация жүргізу.
   

Ауру малдардың етін жояды. Етте дегенеративтік өзгерістер болмаса қайнатамыз, ал ішкі мүшелерді және басын утилизацияға жібереміз.

1. 
   Ауру қоздырушысына сипаттама беріңіз.
   
2. 
   Тарихи деректері мен індеттік ерекшеліктерін айтыңыз.
   
3. 
   Балау, емдік шараларында не қолданады?
   
4. 
   Патологоанатомиялық өзгерістері.
   

Алғашқыда висна мен маедиді: екі бөлек ауру деп санады, содан кейін олар тек қана бір аурудың екі формасы екені дәлелденді. Табиғи індеті сау қойға ауру қойдың милы ұлпасынан дайындалған суспензиямен жұқтыру жолымен дәлелденген.

Вирион құрамында РНК және ДНК байланысты ДНК полимераза. Вирус ауырған қойдың барлық мүшелерінде кездеседі. Оны эпендима торша өсіндісінде және буын байланысында өсіреді; қойдың бас миынан алынған, 24-48 сағаттан кейін цитологиялық өзгеріс түзеді; көп ядролы үлкен торшаларымен олардың келесі деструкциясы.

Жасырын кезеңінің ұзақтылығына байланысты жануарлар көп уақытқа дейін жасырын вирус тасымалдаушы болады. Вирусты әр түрлі бөлінділер арқылы берілетіндігі туралы мәлімет бар, сүт және уыз, ұрық және т.б.Аурудың маусымдылығы жоқ.

Өкпелік түрінде негізгі белгілері тұншығу. Жануар жұмыс істегенде, ал сосын тыныш тұрған уақытында да тұншығу байқалады: қиын демалу, жиі демалу (80-120 мин). Содан кейін құрғақ жөтеліп және мұрын қуысынан кілегейлі бөлінді ағады, жүдеу басталады. Өліммен аяқталады. Клиникалық белгілері бірнеше айдан бірнеше жылға дейін созылады.