Абай Құнанбаев – қазақ әдебиеті мен өнерінің тарихында дараланып тұрған Ұлы тұлға. Қазақ жерінің ақыны, данышпаны көп болғанымен Абайы біреу-ақ. Абайы бар ел қай халықпен де терезесін теңестіре алады. Ол – қазақтың бір жерінде туып, бар жерінің туын ұстап тұрған кемеңгер. Ақын шығармалары осы күнгі бай, ұлттық әдебиетіміздің алтын діңгегін қалады. Ақын шығармашылығындағы елеулі орын алатын бір сала – поэмалары.
«Ескендір» поэмасы – Абай поэмасының ішіндегі ең елеулісі, ақынның гуманистік ой-пікірлерін тереңірек танытатын шығармасы. Поэманың басты кейіпкері Ескендір – Шығыс елдеріне Ескендір Зұлқарнайын деген атпен тараса, Еуропаға Александр Македонский деген атпен тараған, белгілі қолбасшы жайлы аңыздар негізіне, жырларға кейіпкер болған патша. Ескендір жайында Шығыс ақындарының көбі жырлаған.
Сандаған ғасырлар бойы батыс пен шығыстың талай елінде Ескендірдің жорық жолын дәріптеген көптеген туындылар дүниеге келді. Тек бір ғана шығыс елдерінің өзінде Балами, Фирдоуси, Низами, Науаи, Жәми сияқты таланттардың негізгі шығармалары Александрдың жорық жолдарын уағыздауға арналған. Оның сыртында халық атымен айтылатын көптеген аңыздар қаншама!
пікір. Өйткені Абай – Ескендір тақырыбын былай қойғанда, орыс әдебиетінің Сондай-ақ, Абайдың «Осы жұрт Ескендірді біле ме екен?» деп барып, «Македония шаһары оған мекен. Филипп патша баласы ер көңілді, мақтан сүйгіш, қызғаншақ адам екен» деген сөздері де Ескендір тарихшыларының еңбектерімен бір жерден шығады. Оның македониялық патша Филипп ІІ-нің баласы екені де, кішкентайынан мақтан сүйгіш, жүректі және аса тәкаппар болғаны да рас. (Әйгілі гректер… 1977, 224-б). Абай одан әрмен Ескендірдің халін:
