25-сурет.
|
|
|
|
|
Вегетациялық
|
|
|
ыдыстар
|
|
|
а) эмальданған
|
|
|
ыдыстар
|
|
|
б) Вагнер ыдысы
|
|
|
в) Митчерлих
|
|
|
ыдысы
|
|
|
г) Кирсанов
|
|
|
ыдысы
|
|
|
д) оқшауланды-
|
|
|
рып
|
|
,
|
қоректендіруге
|
|
арналған ыдыс
|
|
26-сурет. Вегетациялық ыдыстарға арналған дренаж түрлері; а) Кир-санов ыдысына арналған дренаж; б,в) топырақ және құм дақылдарына арналған дренаж
Ыдысты тәжірибе мақсаты мен дақыл түріне байланысты таңдайды. Өйткені ыдыс көлемі өсімдіктен алынатын өнім мөлшері мен тәжірибе дәлдігіне айтарлықтай әсер етеді (2 кесте).
2 - кесте. Ыдыс көлемінің жоңышқа өнімі мен өзгергіштік коэффициентіне әсері (Армигер мәліметі)
Ыдыстың
|
Ыдыскөлемі,литр
|
Өсімдіксаны
|
Топырақмассасы,кг
|
Өсімдіктіңқұрғақмассаөнімі,мг/см2
|
Өзгергіштіккоэффициенті,%
|
|
диаметрі
|
биіктігі
|
|
пішіні, см
|
|
|
|
|
|
|
Диаметрі
|
биіктігі
|
Ыдыс көлемі, л
|
Өсімдік саны
|
|
|
|
|
10,2
|
20,4
|
1,6
|
2
|
1,6
|
69,5
|
13,94
|
|
17,1
|
18,4
|
4,2
|
6
|
4,2
|
71,0
|
6,97
|
|
21,6
|
22,8
|
8,4
|
9
|
6,3
|
65,4
|
14,92
|
|
24,7
|
17,3
|
8,3
|
12
|
8,4
|
52,5
|
10,95
|
|
21,1
|
28,6
|
12,8
|
12
|
12,0
|
70,8
|
11,78
|
|
31,7
|
30,5
|
24,1
|
20
|
20,0
|
58,5
|
8,71
|
|
36,7
|
44,4
|
45,7
|
25
|
42,5
|
56,5
|
10,13
|
|
47,0
|
61,0
|
102,9
|
39
|
89,7
|
56,5
|
8,62
|
|
20,3
|
61,0
|
19,7
|
8
|
22,4
|
105,5
|
10,63
|
|
Сол сияқты тәжірибе дәлдігіне ыдыстырды кеңістікте орналастыру, өсімдікті уақытында суару, күту, тұқым сапа-сы да әсер етеді.
3.1 Қоректік қоспалардың түрлері
Вегетациялық тәжірибелер жүргізуге арналған қоректік қоспалар құрамында элементтер сіңімді және қосылыстар түрінде болуы тиіс.
Жалпы өсімдіктердің қоректенуіне қажетті негізгі элементтерді 3 топқа жатқызады: 1) К, Са, Mg, S, Р, N; 2) Fe; 3) В, Мn, Zn, Cu, Mo.
Бірінші топқа жататын макроэлементтердің ерітінді құрамындағы концентрациясы 200-300 мг/л болуы керек. Үшінші топтағы микроэлементтердің бір литр ерітіндідегі мөлшері 0,1-0,5 мг-нан артқан жағдайда өсімдік тіршілігіне зиянды әсер етеді. Ал екінші топтың элементі темірдің өсімдіктер үшін ерітіндегі ең қолайлы концентрациясы 5-10 мг/л болып саналады.
Барлық қоректік қоспаларда S, Р, В, Мо элементтері SO4 2-, PO43-, ВO33-, МоО22- аниондары, азот NO3- және NH4+ ион-дары, темір көбінесе үш валентті, кейде екі валентті катион түрінде қолданылады.
Қоректік қоспалар дайындаудың тәсілдері алуан түрлі. Алайда, барлық қоспаларды құрамындағы азот пен фосфор қосылыстарының формасына қарай 3 топқа бөледі. Себебі, осы екі элементтің тұздары ерітінді реакциясын анықтайды. Сондықтан азот және фосфор тұздарын ілеспе жұп деп ай-тады. Ілеспе жұп тұздар болатын қоспалардың топтарына: 1)
Са(NO3)2 және KH2PO4; 2) KNO 3 және Fe3(РO4)2; 3) NH4NO3 және CaHPO4 немесе Ca3(PO4)2.
Бірінші топқа жататын қоспалар құрамы химиялық қышқыл KH2PO4 тұзына физиологиялық сілтілік Са(NO3)2 тұзы қарама-қарсы тұруымен ерекшелінеді. Нәтижесінде өсімдіктің өсу барысында ерітінді реакциясы сілтілік жаққа қарай жылжиды. Бұл топқа Кноп, Гельригель; Хоглэнд, То-тимгэм мен Шайва қоректік қоспалары жатады (3-кесте).
3-кесте. Кейбір қоспалар құрамындағы тұздардың концентрациясы
Тұздар
|
|
Қоспа құрамындағы тұздардың концентрациясы
|
|
|
Кноп
|
Гельригель
|
Хоглэнд
|
|
|
г/л
|
|
ммоль/л
|
г/л
|
ммоль/л
|
г/л
|
ммоль/л
|
|
Са(NO3)2
|
1,00
|
|
6,1
|
0,492
|
3,0
|
0,821
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KH2PO4
|
0,25
|
|
1,8
|
0,136
|
1,0
|
0,136
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
MgSO4
|
0,125
|
1,0
|
0,060
|
0,5
|
0,120
|
1
|
|
|
|
|
|
|
|
KCl
|
-
|
-
|
0,075
|
0,5
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
KNO3
|
0,25
|
2,5
|
-
|
-
|
0,506
|
5
|
|
|
|
|
|
|
|
FeCl3
|
-
|
-
|
0,025
|
0,15
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
Ш а р а п
|
|
|
|
|
|
|
қышқыл
|
0,005
|
1,1
|
-
|
-
|
0,005
|
0,03
|
темір
|
|
|
|
|
|
|
Барлығы
|
1,630
|
12,5
|
0,788
|
5,15
|
1,588
|
12,03
|
|
|
|
|
|
|
|
Екінші топқа Крон қоспасы (4-кесте) жатады. Қоспа құрамында азот әлсіз физиологиялық сілтілік KNO3, фос-фор гидролиттік жолмен ыдырайтын қиын еритін Fe3(РO4)2 түрінде болады. Fe3(РO4)2 ыдырағанда әлсіз негіз Fe(ОН)3 және күшті қышқыл Н3РО4 түзіледі.
4-кесте. Крон қоректік қоспасының құрамы
Тұздар
|
KNO3
|
Fe3(РO4)2
|
Ca3(PO4)2
|
CaSO4·
|
MgSO4·
|
|
2H2O
|
7H2O
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Концентраци-
|
1
|
0,25
|
0,25
|
0,50
|
0,50
|
|
ясы, г/л
|
|
|
|
|
|
|
|
Сондықтан ертіндіде азот қышқыл калий әсерінен пайда болған сілтілік реакцияның деңгейі төмендейді. Крон қоспасының тағы бір ерекшелігі қиын еритін Fe3(РO4)2, Ca3(PO4)2, CaSO4 тұздары тұнба түрінде болып, ал ерітіндіде Fe2+, Ca2+, PO43- иондары өте аз мөлшерде кездеседі.
Үшінші топқа Д.Н.Прянишников және Ш.Р.Цинцадзе қоректік қоспалары жатады (5-кесте).
100 101
5-кесте. Д.Н.Прянишников және Ш.Р.Цинцадзе қоректік қоспаларының құрамы
|
Қоспа құрамындағы тұздардың концентрациясы, г/л
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Тұздар
|
Д.Н.Прянишников
|
|
Ш.Р.Цинцадзе
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
рН
|
рН
|
рН
|
рН
|
|
|
г/л
|
ммоль/л
|
5,5-
|
|
|
4,0
|
5,0
|
7,3
|
|
|
|
|
6,6
|
|
|
|
|
|
|
|
|
NH4NO3
|
0,240
|
3
|
0,33
|
0,33
|
0,20
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
CaHPO4·2Н2О
|
0,172
|
1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
MgSO4
|
0,060
|
0,5
|
0,50
|
0,50
|
0,50
|
0,50
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
СаSO4·2H2O
|
0,344
|
2,0
|
1,46
|
0,50
|
-
|
0,28
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KCl
|
0,150
|
2,0
|
0,61
|
0,61
|
0,36
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
FeCl3
|
0,025
|
0,15
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
KNO3
|
-
|
-
|
0,17
|
0,17
|
0,51
|
0,80
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fe2(SO4)3
|
-
|
-
|
0,04
|
0,25
|
0,32
|
0,25
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fe PO4
|
-
|
-
|
0,68
|
-
|
-
|
-
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ca3(PO4)2
|
-
|
-
|
-
|
0,70
|
5,00
|
0,70
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Са(NO3)2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
0,21
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
КОН
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
0,17
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Осы қоспаларды дайындауда авторлар олардың құрамына кіретін кейбір тұздардың мына қасиеттерін ескерді: 1) кальций фосфаттарының буферлігі; 2) азот қышқыл аммонийдің физиологиялық қышқылдылығы мен азот қышқыл калийдің физиологиялық сілтілік реакция-лары; 3) Fe2(SO4)3 тұзының гидролиттік қышқылдылығы. Сонымен Д.Н.Прянишников пен Ш.Р.Цинцадзе
қоспаларының құрамында жеңіл және қиын еритін тұздар болады.
Қазіргі уақытта көптеген вегетациялық тәжірибелер орындау үшін қолданылатын қоректік қоспалар құрамында жеңіл еритін тұздардың жалпы концентрациясы 0,2-0,3%-дан аспайды (6-кесте).
Достарыңызбен бөлісу: |