Окыту теориясына Kipicne

Окыту теориясына Kipicne
(1690): «Табиги идея деген жок, барлык б ш м еш турл1 - сырткы жэне ш и тэж1рибеге 
непзделедй), - дейдг Туган кезде адам санасы таза тактадай болады. Идеялар корша- 
ган ортаньщ сез1м мушелерше эсер1 нег1з1нде немесе адамньщ кезкарасы нэтижесш- 
де пайда болады. Сез1м мушелер1 аркылы пайда болган идеялар санада кер ш с таба- 
ды. Ягни сана эртурл1 жолмен келш тускен идеялардан турады. Б1з осы идеяларды 
карапайым б1рл1ктерге белу аркылы гана сананы тусше аламыз. Мундай антагонистгк 
кезкарасты ассоциативт идеялар катарына жаткызуга болады, ягни бул курдел1 идея­
лар - карапайым идеялардын жиынтыгы дегенд1 б1лд1ред1.
Локктын кетерген мэселеа Джордж Беркли (1685-1753), Дэвид Юм (1711-1776) 
жэне Джон Стюарт Милль (1806-1873) сиякты ойшылдардын ецбектерше аркау болды. 
Беркли: «Б1р гана болмыс бар - ол сана», - деп есептедт Идеялары тэж1рибеге непз- 
делгенд1ктен, оны эмпиристгк багытты устанушылар катарына жаткызамыз. Юм адам- 
дардын сырткы коршаган ортаны ешкашан накты тани алмайтынымен келюе отырып, 
«адамдар ездерш н идеяларын да тап басып айта алмайды» деген тшрд1 устанды. Жеке 
адамдар сырткы элемд1 тек акикат шындыктан туратын идеялар аркылы танып бшедг 
Осыган карамастан, Юм «идея тэж1рибеге непзделед1 жэне олар баска идеялармен ты- 
гыз байланысты» деген эмпирикалык доктринаны кабылдады. Милль эмпиристгк жэне 
ассоциативтгк багытты устанганымен, «карапайым идеялардын жиынтыгы курдел1 
идея курайды» деген тш рге карсы шыкты. Онын ойынша, карапайым идеялар курде- 
л1 идеянын тууына туртш болганымен, курдел1 идеянын карапайым идеядан куралуы 
шарт емес. Жанадан тукан курдел1 идеянын бастапкы карапайым идеяларга еш катысы 
жок болуы мумшн. Милльдщ бул m ^ i «тутас курылым онын белшектершн жиын- 
тыгынан кеп» деп есептейпн гештальт психология тужырымына сай келед1 (5-тарау).
Олай болса, эмпиризм тэж1рибеш бш м нщ б1р гана к е р ш а деп есептейдг 
Аристотельден бастап, барлык эмпирикалык багытты устанушылардын тш рш ш е, 
сырткы орта адамдардын кещл куине эсер етедг Олардын кеб1 «заттар немесе идея­
лар б1рЫп, курдел1 коздыргышты немесе акыл-ой кабшетш калыптастырады» деген 
п1к1рд1 устанды. Локк, Беркли, Юм жэне Милль - эмпирикалык кезкарасты устану­
шылардын ш1ндеп аса танымал философтар. Философиялык кезкарастар мен окыту 
теориялары б1р жерге тогыса коймаганымен, классикалык шарттылык (conditioning 
theories) (3-тарау) эмпирикалык сипатта болса, танымдык, ягни танымдык теориялар 
(4-8-тараулар) рационалисток сипатта. Алайда олардын б1р ойды б1лд1рет1н кездер1 
де жок емес. Мысалы, кептеген теориялар окыту ассоциация аркылы юке асады деп 
есептейдг Танымдык теориялар жадтагы ассоциация мен танымга кещл белсе, шарт­
тылык теориясы т1т1ркенд1рг1штерд1н жауаптармен жэне салдарлармен байланысын 
басты назарда устайды.

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: