Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

1-ТАРАУ
Эдвард Л. Торндайк (3-тарау) б ш м тш р ге емес, гылыми деректерге CYHeHyi керек 
деп жариялады (Popkewitz, 1998). ХХ гасырдын бipiншi жартысында АКШ-та бихе- 
виористш психологияга деген кызыгушылык арта TYCTi.
Тагы бip кем ш ш п - структуралистер идеялардын ассоциациясын зерттегешмен, 
бул ассоциациялардын калай пайда болатынын тYсiндipiп бере алмады. Сондай-ак 
интроспекция тэс ш тшелей тYЙсiнy мен туануге Караганда анагурлым кYPдeлi болып 
келетш пайымдау жэне мэсeлeнi шешу сиякты жогары психикалык пpоцeстepдi зерт- 
теуге лайыкты эдiс пе, элде жок па деген мэселе жауапсыз калып отыр.
Ф ункционализм.
Титченер Корнеллде журген кезде орын алган баска да езгерютер 
структурализмнщ маныздылыгын бipаз темендетп десе болады. Олардын бipi - тipi 
оpганизмдepдiн мшез-кулкы жэне оларда болып жаткан психикалык процестер олар­
дын коршаган ортага икeмдeлyiнe кемeктeсeдi деген кезкарасты устанатын 
функцио­
нализм
багыты (Heidbreder, 1933). Бул кезкарасты Чикаго университецнщ окытушы- 
лары Джон Дьюи (1859-1952) мен Джеймс Энджелл (1869-1949) дамытты. Танымал 
функционалистердщ тагы бipi Уильям Джеймс eдi. Функционализм 1890 жылдардан 
бастап Бipiншi дуниежузшк согыска дeйiн америкалык психология саласынын басты 
багыты болды (Green, 2009).
Джеймстщ ен басты eнбeгi - психология саласына тын езгepiс енпзген еш том- 
дык «Психология непздерЬ (The Principles of Psychology) (1890) (Холл, 2003). Бул 
енбектщ сабакка пайдалануга арналган кыскартылган нускасы да бар (James, 1892). 
Джеймс ассоциационизм багытын колдамады, кepiсiншe, ол тэжipибe - ойды зерттеу- 
дiн басты жолы дегенге сене отырып, эмпирикалык багытты устанды. Ол: «Карапа- 
йым идеялар - сырткы факторлардын енжар кешipмeлepi емес, кepiсiншe, абстpактiлi 
ойлау мен бiлiмнiн нэтижесЬ, - дeдi (Pajares, 2003).
Джеймстщ (1890) тш рш е суйенсек, сананы белшек акпараттардын жиынтыгы- 
нан геpi уздiксiз процесс деуге болады. Тэжipибe езгерген кезде «ойлар -пзбеп» де 
езгepeдi. «Туган кунiмiздeн бастап санамызда кептеген заттар мен жагдаяттар орын 
алады. Бiздiн жай бip туйсiк деп отырганымыз - ете жогары денгейде орын алатын 
дифференциалды зeйiн нэтижесй) (Vol. I, p. 224). Джеймс сананын максатын жеке 
адамдардын коршаган ортага бешмделуше кемектесу деп сипаттайды.
Функционалистер Джеймстщ т ш р ш ез доктриналарында колданды. Дьюи 
(1896) психологиялык процест де, сананы да бipтутас кубылыс peтiндe, белшекте- 
мей карастыру керек деп есептедг «Тiтipкeндipгiш» пен «жауап» заттардын неме- 
се жагдаяттардын pелiн сипаттайды, бipак бул pелдepдi тутас бip болмыстан белiп 
карауга болмайды (Bredo, 2003). Дьюи Джеймстщ (1890) жанып турган шамды ус- 
таймын деп колын куйдipiп алган кiшкeнтай бала жайындагы мысалын кeлтipeдi. 
Тiтipкeндipгiш-жаyап тургысынан алып карайтын болсак, жанып турган шамды 
керу - тiтipкeндipгiш, ал оны устау - жауап. Ал колын куйдipy - тiтipкeндipгiш де- 
сек, онын жауабы ретшде колын тартып алуды айтуга болады. Дьюи бул р е т т т к п
шамды керу мен оган кол жeткiзy бip-бipiнe езара эсер ететш уйлескен iс-эpeкeт деп 
тусiндipeдi.
Функционалистерге Дарвиннщ эволюция туралы eнбeктepi катты эсер ет'
1
'i. Олар 
осыган суйене отырып, психикалык процестер организмнщ коршаган ортага бетм - 
дeлiп, эpi карай емip суpyiнe калай эсер ететшш зepттeдi (Bredo, 2003; Green, 2009). 
Оларды сондай-ак «психикалык процестер (ойлау, сезу, багалау) калай юке асады,

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: