Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

1-ТАРАУ
онда колданылатын эдютермен байланысты емес, ейткеш осыган д е и н сез болган 
эдютер корреляциялык жэне экспериментпк зерттеу эд1стер1нде де колданылады. 
Ерекшелш оньщ деректерге терен де сапалы талдау жург1зу1нде.
Сапалык зерттеу эд1с1н тандаган адам уакыт ете келе езщдш т т м д ш к т щ даг- 
дылардын дамуына калай эсер ететш н б ш п и келу1 мумкш. Ол осы максатта аз гана 
студенттен туратын топпен б1рнеше апта бойы жумыс журпзедг Зерттеуш1 бакы- 
лау, сухбат журпзу жэне деректер жинау барысында оку, жазу жэне есеп шыгару 
дагдылары жаксарган кезде студенттердщ б т м г е деген езщдш тш м д ш т н щ калай 
езгеретшш бакылай алады.
Сапалык зерттеу эд1с1 корреляциялык жэне экспериментпк зерттеу эдютерше 
караганда бай, жан-жакты нэтижеге кол жетшзуге кемектеседг Бул улп эдетте кол­
данылатын эдютер барысында елеусiз калып коятын е с к сурактарга катысты жана 
мэселелердi де козгай алады. Бул эдiстiн бiр кемшiлiгi - аз гана адам катысады, демек, 
олар экспериментке катыспаган студенттер мен муFалiмдердiн кезкарасын бiлдiре ал- 
майды. Ягни зерттеуден тыс кезде онын нэтижелерiн жаппай колдану мYмкiн болмай- 
ды. Тагы бiр кемшiлiгi - деректер жинау, талдау жэне тYсiндiру Yшiн кеп уакыт кажет 
болуы мYмкiн, сондыктан оку б т р ш жаткан студенттер мен зерттеу нэтижелерш жа- 
рыкка шыгаргысы келетш окытушылар Yшiн аса колайсыз. Дегенмен осы парадигма 
зерттеу Yлгiсi репнде баска зерттеу тэсiлдерiнiн кол жетшзе алмайтын деректерiн жи- 
науга кажетп тэсiл усына алады.
Зертханалык, ж эне внд'щ стт (табиги) зерттеу.
Зертханалык зерттеу бакылай 
отырып жYргiзiлсе, ендiрiстiк зерттеу кезiнде экспериментке катысушылар эдеттегi 
калпынша жумыс iстеп, оку процесiн калыптагыдай жалгастыра бередi. ХХ гасырдын 
бiрiншi жартысында окытуга катысты зерттеулердiн барлыгы дерлiк зертханаларда, 
жануарларга жYргiзiлiп келдг Кдйрп кезде окуга катысты зерттеулерге адамдар каты­
сады жэне ол ендiрiстiк денгейде де жYргiзiлiп жатыр. Жогарыда атап етiлген зерттеу 
улплерш щ (экспериментпк, корреляциялык, сапалык) кай-кайсысын да зертханалар­
да немесе ендiрiсте юке асыруга болады.
Зертханаларда телефон шылдыры, адамдардын сейлесуi, терезелердiн ашык ту- 
руы немесе белмеде зерттеуге катысы жок адамдардын болуы сиякты, зерттеу нэти- 
жесiне эсер етепн сырткы факторлар кептеп кездеседi. Жарыкты, дыбысты жэне тем- 
ператураны реттеуге болады. Сонымен катар зерттеушiлер зертханада жабдыктарын 
узак уакытка тастап кете алады жэне мунда оларга кажет материалдардын барлыгы 
камтамасыз етшген.
0ндiрiстiк жагдайда мундай бакылау мYмкiн емес. Мектептер у-шуга толы жэне 
онда туракты жумыс iстеуге колайлы бос орын табыла коймайды. Кенiлдi аланда- 
тар дуниелер жетiп артылады. Мысалы, эрi-берi журген муFалiмдер мен окушылар, 
согылган конырау, радиодан берiлген хабарламалар, ерттен коргану жаттыгулары. 
Белмелер тым жарык немесе карангы, суык немесе ыстык болуы мYмкiн. Немесе 
белмелердi баска максатта да пайдаланатын болгандыктан, зерттеушшер эр кез жаб­
дыктарын орнатып отыруы кажет. Демек, мундай жагдайда зерттеу нэтижесш тусш- 
дiру де онай емес.
0ндiрiстiк зерттеулердiн артыкшылыгы олардын нэтижелерiн баска да осыган 
уксас жагдайларга катысты колдануга болатынында, себебi зерттеулер эдетте адамдар 
б ш м алатын ортада жYргiзiледi. Алайда зертханалык зерттеу нэтижелерш ендiрiстiк

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: